Notatka syntetyzująca jest krótszą formą wypowiedzi występującą w nowym arkuszu maturalnym od 2023 w jego pierwszej części (język polski w użyciu). Ćwiczenie to polega na zestawieniu dwóch tekstów z tekstu czytania ze zrozumieniem. Napisanie takiej pracy nie jest trudne, jednak wymaga praktyki i zawarcia kilku najważniejszych elementów.
To krótka forma wypowiedzi pisemnej zawierającej rzeczowe informacje na dany temat. W arkuszu maturalnym 2023 notatka syntetyzująca jest podsumowaniem dwóch tekstów źródłowych i zestawieniem ich ze sobą, porównując najważniejsze wnioski autorów oraz ich stanowisk. Ze względu na bardzo małą objętość (60-90 wyrazów) powinny znaleźć się w niej jedynie najistotniejsze informacje z obu tekstów, najlepiej dotyczące jedynie głównej myśli z nich płynącej.
Aby dostać maksymalną liczbę punktów, najważniejsze jest zawarcie trzech najważniejszych elementów (za które można otrzymać maksymalnie trzy punkty) oraz poprawność językowa, ortograficzna i interpunkcyjna (jeden punkt może otrzymać uczeń, który popełnił w notatce maksymalnie dwa błędy z tych kategorii, z wyłączeniem dyslektyków i dysortografów).
Elementy te to:
Co istotne, w notatce nie powinno się cytować. Wnioski oraz konkluzje dotyczące tekstów powinny być przedstawione własnymi słowami, z zastosowaniem synonimów i parafrazy (opisania zagadnienia w inny sposób).
W pierwszej kolejności należy przeczytać teksty źródłowe, najlepiej kilkukrotnie. Przechodząc wcześniej przez zadania umieszczone w tej części testu, łatwo namierzyć główną myśl płynącą z obu tekstów. Warto również zapoznać się dokładnie z poleceniem, które może również nakierować na temat, którego powinna dotyczyć notatka.
Następnie w brudnopisie warto zapisać własnymi słowami wnioski płynące z obu tekstów. Dobrym sposobem może być zapisanie wniosków w formie tabeli, aby poprawnie rozplanować pisanie tej formy wypowiedzi. Poniżej zamieszczony został przykład takiego zapisu na przykładzie matury próbnej CKE z grudnia 2022.
|
Autor (imię i nazwisko), tytuł tekstu |
Wnioski płynące z pierwszego tekstu i argument potwierdzający stanowisko autora np. wskazanie przez autorkę zależności między różnorodnością językową i ochroną bioróżnorodności przez małe społeczności żyjące na danych terenach. |
| Autor (imię i nazwisko), tytuł tekstu |
Wnioski płynące z drugiego fragmentu, argument potwierdzający to stanowisko np. pokazanie zalet wielojęzyczności człowieka, łatwiejsza nauka kolejnych języków oraz wrażliwość językowa. |
| Punkty wspólne/rozbieżne |
Ukazanie wspólnego stanowiska / odmiennych stanowisk autorów obu tekstów np. Autorki zgadzają się, że wielojęzyczność jest istotna, jednak dostrzegają różne korzyści z nich płynące. |
Kolejnym krokiem jest zapisanie swojej notatki w brudnopisie. Dzięki temu uczeń ma możliwość łatwego skorygowania tekstu oraz policzenia słów (notatki syntetyzujące niemieszczące się w limicie wyrazów są niżej punktowane lub mogą otrzymać 0 pkt). Po sprawdzeniu jej (najlepiej na podstawie notatki z brudnopisu oraz załączone teksty, których dotyczy) i wprowadzeniu ewentualnych zmian można przepisać ją do odpowiedniego miejsca w arkuszu egzaminacyjnym.
[Przykładowa notatka z informatora maturalnego 2023]
Autorzy obu tekstów podjęli problem znaczenia sztucznej inteligencji dla współczesnego człowieka. Ich opinie na ten temat są jednak różne. Aleksandra Stanisławska obawia się, że sztuczna inteligencja może zdominować ludzi. Swój pogląd autorka uzasadnia przykładami zastępowania człowieka przez sztuczną inteligencję oraz wpływania przez nią na jego decyzje. Łukasz Lamża uważa przeciwnie, że AI jest niezbędna, a jako wytwór człowieka naśladuje jego intelekt, tym samym nie zagraża ludzkiej cywilizacji. [67 wyrazów]
[Na podstawie tekstów z matury próbnej z grudnia 2022]
Przedstawione fragmenty przedstawiają korzyści płynące z różnorodności lingwistycznej. Tekst Justyny Olko podkreśla znaczenie zachowania lokalnych języków dla bioróżnorodności. Małe grupy językowe chronią środowisko naturalne przed dewastacją, ponieważ zwykle żyją w zgodzie z przyrodą i nie niszczą jej. Katarzyna Kutyłowska również zwraca uwagę na korzyści wynikające z posługiwania się wieloma językami. Wielojęzyczność kształtuje m.in. wrażliwość językową, ułatwia naukę kolejnych języków. Autorki obu tekstów zgadzają się, że różnorodność językowa jest ważna. [70 wyrazów]
Autorki załączonych fragmentów poruszają zagadnienie różnorodności lingwistycznej. Podkreślają jej znaczenie w różnych aspektach życia człowieka. Justyna Olko w tekście o zróżnicowaniu językowym i biologicznym wskazuje, że ochrona lokalnych dialektów pozwala ochronić środowisko, ponieważ małe społeczności nimi się posługujące najczęściej żyją w zgodzie z przyrodą i dbają o naturę. Katarzyna Kutyłowska w swoim opracowaniu dotyczącym wielojęzycznej Europy wyraża zdanie, iż znajomość kilku języków pozwala na swobodniejszą komunikację oraz nabranie tzw. ogólnej sprawności językowej, czyli łatwości w nauce kolejnych języków. [78 słów]