Legenda - definicja, cechy, rodzaje, przykłady

Epoka literacka Średniowiecze

Legenda to jeden z gatunków literackich przynależących do epiki. Jego źródeł upatrywać należy w średniowieczu. Legendy mogą odnosić się do zdarzeń lub miejsc historycznych lub do konkretnych postaci.

  • Legenda – definicja
  • Cechy legendy
  • Różnica pomiędzy legendą a mitem
  • Rodzaje legend
  • Przykłady legend polskich

    • Legenda – definicja

    Legenda to zbiór opowieści lub osobna opowieść traktująca o postaciach historycznych lub wydarzeniach ważnych dla danej społeczności. Pierwotnie legendy przekazywane były w formie ustnej, później utrwalano je na piśmie. W legendzie odnaleźć można połączenie elementów rzeczywistych (takich jak prawdziwe miasto, gród lub czas panowania władcy) z fantastycznymi (nierealne sytuacje, postacie, stworzenia). Źródeł legendy należy upatrywać w średniowieczu – wiele legend opisywało wówczas żywoty świętych, mędrców, władców lub bohaterów.

    Cechy legendy

    By odpowiednio wyróżnić legendę na tle innych, podobnych, gatunków literackich, należy wyznaczyć kilka cech właściwych jedynie legendom. Są to:

    • Nawiązania do znanych i poświadczonych historycznie postaci (jak królowie czy święci)
    • Krótka forma – legenda opisuje konkretne wydarzenie w spójnej formie, nie odnosi się do innych niż opisywane, zdarzeń
    • Czas i miejsce – opisywane zdarzenia posiadają określone czas i miejsce (np. konkretne miasto). Punktem wyjścia są najczęściej wydarzenia historyczne lub ważne dla danej społeczności (np. założenie grodu, ocalenie miasta)
    • Funkcja dydaktyczna i wychowawcza – legendy, opisując bohaterów, władców lub świętych, przedstawiają często konkretny model osobowy. Bohaterowie legend są przykładem właściwego postępowania i charakteryzują się cechami takimi jak spryt, odwaga, męstwo.
    • Przeplatanie się elementów fantastycznych z rzeczywistymi – w legendzie świat przedstawiony składa się z opisu możliwych do zaistnienia w prawdziwym świecie zdarzeń oraz obecności zjawisk lub postaci fantastycznych

    Różnica pomiędzy legendą a mitem

    Różnice pomiędzy mitem i legendą są bardzo trudne do określenia. Podstawową różnicą pomiędzy tymi gatunkami literackimi jest skierowanie uwagi na wydarzenia historyczne ważne dla określonej społeczności. Mity bardzo często opowiadają o bogach i starają się wyjaśnić fragmenty rzeczywistości, legendy natomiast skupiają się na ludziach wybitnych, pełniących konkretną rolę w hierarchii lub świętych.

    Rodzaje legend

    Wśród najpopularniejszych legend możemy wyodrębnić ich trzy główne typy:

    • Legendy biograficzne – legendy, które opisują całe życie bohatera lub skupiają się na wydarzeniach szczególnie istotnych w jego życiu. Legendy biograficzne również możemy podzielić na poszczególne typy:
      1. Legendę hagiograficzną – opowiadającą o losach świętych. Legendy hagiograficzne mają za zadanie przedstawić wzór postaw człowieka dążącego do świętości (np. Legenda o świętym Aleksym)
      2. Legendy polityczne – opisujące proces powstawania danej społeczności lub sposób zarządzania nimi. W legendach politycznych dużą rolę odgrywają królowie, władcy oraz prekursorzy rodów.
      3. Legendy bohaterskie – opisujące losy dzielnych wojowników, oddanych rycerzy lub ludzi, którzy w swoim życiu dokonali wielkich czynów.
    • Legendy miejsca lub legendy obyczaju – drugi typ legend, który odnosi się nie tyle do konkretnych wydarzeń historycznych, a do konkretnych miejsc, np. zamków lub miejscowości. Bardzo często legendy te wyjaśniają genezę powstania danego miejsca lub przywołują postaci fantastyczne, według legendy osiedlające te tereny (np. Legenda o Białej Damie)

    Przykłady legend polskich

    Kultura polska powiada wiele legend, które opisują charakterystyczne cechy kraju i bohaterów, których spotkał konkretny los lub zasłynęli oni swoimi czynami. Najpopularniejsze legendy to:

    • Legenda o Lechu, Czechu i Rusie – jedna z legend założycielskich, która odnosi się ściśle do genezy powstania narodu polskiego. Opowiada ona o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie. Legenda ta symbolizować ma braterstwo ludu słowiańskiego. Istnieje wiele wersji tej legendy. Jedna z nich opowiada o wędrówce bohaterów w poszukiwaniu miejsca, w którym mogliby oni założyć swoje grody. Czech zdecydował się wyruszyć na południe, Rus na wschód, natomiast Lecha zatrzymał widok pięknego, rozłożystego dębu i orła, który uwił w jego koronie swoje gniazdo. Lech zdecydował się osiedlić właśnie w tym miejscu, które później stało się Polską.
    • Legenda o Smoku Wawelskim – najpopularniejsza legenda Krakowa. Opisuje wydarzenia sprzed objęcia tronu przez Mieszka I. Wówczas grodem na wzgórzu rządził Krak, który rządził miastem sprawiedliwie i z dobrocią. Pewnego dnia Kraków zajęty został przez smoka, który postanowił osiedlić się w jaskini pod wzgórzem. Z przerażeniem poszukiwano osoby, która mogłaby pokonać smoka, jednak kolejni rycerze przybywający do grodu ponosili klęskę. Do władcy przybył młody szewc imieniem Skuba, który postanowił poradzić sobie ze smokiem przy pomocy fortelu. Stworzył on z baraniej skóry kukłę owcy, którą napełnił siarką, a następnie umieścił w okolicy jaskini. Smok, zachęcony dodatkowym posiłkiem, połknął zdobycz. Siarka w jego wnętrznościach paliła go, więc zaczął łapczywie pić wodę z Wisły. Był tak zachłanny, że swoją ucztę przypłacił życiem. Okolice legendarnego pobytu smoka do dziś pozostają jedną z głównych atrakcji Krakowa.
    • Legenda o Bazyliszku – stolica Polski posiada wiele legend dotyczących fantastycznych stworzeń bytujących na terenie miasta. Jedną z najciekawszych legend jest ta, która opowiada o bazyliszku – piekielnym stworze, który zabijał spojrzeniem. Śmiałkowie, którzy zdecydowali się zapuścić do lochu bazyliszka pod kamienicą, którą zajmował, padali martwi. Po jakimś czasie w krypcie bazyliszka uwięziona została dwójka dzieci. Chcąc je ratować, jeden z mieszkańców wpadł na pomysł: stworzył sobie ochronną tarczę i zbroję z luster. Gdy wszedł do lochu, śmiertelne spojrzenie bazyliszka odbiło się od luster i ugodziło jego samego. Potwór został zgładzony, a legenda o jego obecności w Warszawie krąży w wielu wersjach do dziś.

    Mówi się, że każda legenda zawiera w sobie ziarenko prawdy. W przypadku legend polskich, które dotyczą najczęściej konkretnych miejsc, elementami historycznymi, zgodnymi z prawdą, są bez wątpienia miasta, do których się one odnoszą. Istnieje również wiele legend opisujących fantastyczne stworzenia zamieszkujące zagajniki, wsie, jeziora lub samotnie. Każda kultura posiada własne legendy, a każda z nich posiada wiele wersji, ponieważ przekazywane są one nie tylko na piśmie, ale przede wszystkim ustnie. Legendy są bardzo ważnym elementem kulturowej tożsamości społeczeństw.

    Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze

    Ostatnia aktualizacja: 2021-08-22 09:24:11
    Podobne artykuły