"Rok 1984" (tytuł oryginalny: "Nineteen Eighty-Four") to futurystyczna powieść dystopijna autorstwa George'a Orwella, opublikowana w 1949 roku. Orwell, zainspirowany swoimi doświadczeniami z czasów wojny domowej w Hiszpanii, stworzył wizję totalitarnego świata przyszłości. Pisząc tę książkę, Orwell cierpiał na zaawansowaną gruźlicę, co nadało jego pracy ponurego, realistycznego tonu.
Powieść rozgrywa się w Londynie, będącym częścią Oceanii, gdzie życie jednostki jest całkowicie podporządkowane wszechpotężnej władzy państwa. Społeczeństwo jest podzielone na trzy klasy: klasę wyższych funkcjonariuszy partyjnych (Partia Wewnętrzna), szeregowych członków Partii (Partia Zewnętrzna) oraz proli (proletariat). Partia Wewnętrzna sprawuje pełną kontrolę nad życiem obywateli, utrzymując system inwigilacji i propagandy, podczas gdy prole żyją w relatywnej wolności, zajmując się jedynie zaspokajaniem podstawowych potrzeb.
Głównym bohaterem powieści jest Winston Smith, członek Partii Zewnętrznej i pracownik Ministerstwa Prawdy, odpowiedzialny za nieustanne fałszowanie informacji. Winston, zrozpaczony swoim życiem i dostrzegający okrucieństwo systemu, zaczyna kwestionować prawdy głoszone przez Partię i prowadzi cichy bunt. Jego działania obejmują pisanie zakazanych myśli w dzienniku oraz romans z Julią, młodą pracownicą Ministerstwa Prawdy, co jest surowo zakazane przez władze.
Orwell w swojej powieści wprowadził szereg pojęć, które przeniknęły do kultury masowej, takich jak Wielki Brat, nowomowa, myślozbrodnia oraz nieosoba. Te terminy odzwierciedlają mechanizmy kontroli umysłowej i społecznej stosowane przez totalitarne państwo. Wszechobecne teleekrany, monitorujące każde zachowanie obywateli, oraz brutalne represje wobec każdego przejawu nieposłuszeństwa tworzą ponury obraz przyszłości.
Pierwsze polskie tłumaczenie "Roku 1984" autorstwa Juliusza Mieroszewskiego ukazało się na emigracji w 1953 roku. W Polsce Ludowej powieść była zakazana przez cenzurę, a pierwsze oficjalne wydanie ukazało się dopiero w 1988 roku. Od tamtej pory powieść była wielokrotnie tłumaczona i wydawana w Polsce, a w 2021 roku pojawiła się również w formie powieści graficznej, ilustrowanej przez brazylijskiego grafika Fido Nesti. "Rok 1984" pozostaje jednym z najważniejszych dzieł literatury dystopijnej, ostrzegając przed zagrożeniami totalitaryzmu i manipulacji.