Rok 1984 to powieść autorstwa Georgea Orwella, ukazująca świat zdominowany przez totalitarne reżimy. Pisarz ukazał w niej antyutopię państwa Oceanii, gdzie wszechpotężna Partia kontroluje każdy aspekt życia obywateli. Wszystko, od historii aż po myślenie, poddane jest tam woli tej organizacji, którą uosabia postać Wielkiego Brata. Orwell swoim dziełem pragnął zwrócić uwagę ludzi na niebezpieczeństwo, jakie stanowiły totalitarne reżimy jego czasów: komunizm i faszyzm. Swoją powieść szczególnie oparł o doświadczenie tego drugiego podczas wojny domowej w Hiszpanii. Problematykę dzieła podzielić możemy na dwa zagadnienia:
Spis treści
Partia rości sobie prawa do pełni władzy w Oceanii. Nie chce jej jednak sprawować dla dobrobytu swoich członków, czy obywateli. Stanowi ona cel sam w sobie, przez co musi być wręcz omnipotentna. Oznacza to pełną kontrolę nad obywatelem oraz otaczającą go rzeczywistością.
By tego dokonać, Partia stosuje szereg totalitarnych metod. Jedna z maksym angsocu (systemu politycznego Oceanii) mówi: Kto rządzi przeszłością, w tego rękach jest przyszłość; kto rządzi teraźniejszością, w tego rękach jest przeszłość. Dlatego zabronione jest poszukiwanie śladów przeszłości sprzed Partii, zaś sama historia jest ciągle przepisywana. Wymazuje się niechciane fakty, tworząc przez to wrażenie nieomylności systemu. Jednak aby było to możliwe, ludzie muszą prawdziwie uwierzyć w możliwość zmiany historii. Służy do tego propagowanie tzw. dwójmyślenia. Jest to wyznawanie dwóch sprzecznych poglądów i wierzenie w oba naraz. Mieszkaniec Oceanii może zarazem wierzyć, że historia jest niezmienna i nie wiedzieć problemu z jej jawnym zmienianiem. Partia dąży do tego, by był to proces świadomy, ale zarazem instynktowny, człowiek ma wiedzieć, kiedy dwójmyśleć, ale nie zwracać na to uwagi. Powoduje to całkowitą relatywizację prawdy.
Wedle Partii obywatel ma nie być zdolny do buntu wobec systemu. Musi więc ona kompletnie wyrugować z jego natury możliwość myślenia inaczej niż che tego system. Dla uniknięcia tzw. myślozbrodni (niesprecyzowanego przestępstwa, polegającego na nieprawomyślności) stosuje się nowomowę. Język ten dąży do jak największego uproszczenia, mającego w przyszłości przekształcić go w kwakmowę - zbiór odgłosów służących jedynie komunikacji, nie zaś wymianie abstrakcyjnych pojęć. Dzięki temu bunt stanie się niemożliwy, nie będzie bowiem nawet możliwości ubrania go w słowa.
System utrzymuje ludzi w stanie niedoboru środków do życia, widząc w dobrobycie zarzewie buntu i indywidualizmu. Wojna służy w tym systemie niszczeniu nadmiaru środków produkcji oraz utrzymaniu napięcia wewnętrznego. Dzięki kontroli dóbr Partia może je wydzielać i przez to trzymać w ryzach masy.
Wszystkiego dopełnia zaś wszechobecna inwigilacja i propaganda. Plakaty z wizerunkami Wielkiego Brata, podżeganie do nienawiści wobec wyimaginowanego wroga (Dwie Minuty Nienawiści) oraz teleekrany skutecznie eliminują niepożądane zachowania. Czuwa nad tym Policja Myśli - tajna organizacja, której zadaniem jest ściganie myślozbrodni. Przyłapani na niej zostają ewaporowani - dowody ich egzystencji zostają usunięte, nie wolno nawet o nich rozmawiać.
Orwell porusza również problem jednostki zamkniętej w społeczeństwie totalitarnym. Całkowite podporządkowanie systemowi, który rości sobie prawa nawet do interpretacji samej rzeczywistości, to potworna egzystencja. Czytelnik poznaje ją poprzez losy Winstona Smitha - członka Partii Zewnętrznej, pracownika Departamentu Archiwów Ministerstwa Prawdy. Nie poddaje się on w sposób dostateczny dwójmyśleniu, przez co dostrzega potworność świata Roku 1984. Cierpiąc, stara się odnaleźć sposób na bunt przeciwko Partii.
W tym świecie nawet miłość jest zdradą Wielkiego Brata, a własne dzieci potrafią denuncjować rodziców. Jednostka jest całkowicie oddana omnipotentnej władzy, ucieczka przed systemem nie jest zaś możliwa. Wolność jednostki to dla totalitaryzmu zbrodnia, którą każe się z całkowitym okrucieństwem. Winston zostaje ostatecznie poddany torturom i złamany. Taki los widzi Orwell dla człowieka wtłoczonego do systemu totalitarnego. Traci on nawet ostatni bastion wolności - swoje myśli.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:25:03.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.