Dekadentyzm to postawa, która charakteryzowała wielu bohaterów literackich końca XIX wieku. Przeniknęła ona stopniowo do światopoglądu społeczeństwa. Znaczenie słowa dekadentyzm związane jest nieodłącznie z czasem jego powstania i odnosi się bezpośrednio do poczucia tzw. „końca wieku”. Schyłek epoki wywoływał w społeczeństwie poczucie rozpadu, stopniowego wyczerpywania się cywilizacji. ...
gruncie polskim nie występują zamiennie. Neoromantyzm posiada cechy charakterystyczne dla modernizmu, a więc dysponuje szeregiem cech, które trudno skategoryzować jednoznacznie. ...
Modernizm to tendencje w literaturze, które za punkt wyjścia przyjęły odrzucenie pozytywistycznych idei dotyczących sztuki i skupiły się na wszystkich aspektach wolności twórczej. ...
Humanizm, jako prąd umysłowy, rozwinął się w epoce Renesansu. Jego początki sięgają kultury włoskiej. Charakteryzował się przede wszystkim odwołaniem do kultury starożytnej oraz filozofii antycznej....
Turpizm należy do zjawisk w literaturze, które za główny cel uznają odwrócenie zasad klasycznej poezji. Wcześniej zepchnięte na margines motywy takie jak śmierć, ludzkie ciało, rozkład czy kalectwo urastają w turpizmie do rangi głównych osi tematycznych....
Motyw faustowski w literaturze można określić jako wieczne dążenie człowieka do przekroczenia ram jego własnej egzystencji, a więc zgromadzenie całej wiedzy, zrealizowanie wszystkich marzeń oraz poznanie tajemnicy nieśmiertelności....
Ekspresjonizm to kierunek literacki, którego główne założenia sformułowane zostały w 1910 roku w Niemczech. Uzyskał on bardzo dużą popularność na całym obszarze Europy. Nazwa kierunku pochodzi od łacińskiego słowa „expressio” – tłumaczyć można je jako „wyrażanie” lub „wyraz”. Podstawową ideą ekspresjonizmu było więc wyrażanie przeżyć wewnętrznych w formie literackiej....
Symboliści starali się skierować uwagę czytelnika na świat wykraczający poza możliwości ludzkiego poznania. Inspirowało ich wszystko to, co nieznane i tajemnicze. W swojej twórczości kreowali oni fantastyczne, baśniowe światy, za sprawą których mogli uwypuklić wszystkie uniwersalne problemy człowieka....
Główną ideą impresjonizmu jest założenie, że rzeczywistości nigdy nie poznaje się jednorako – każda interpretacja świata przedstawiona przez twórcę jest zawsze indywidualną i subiektywną wizją artysty. Podstawowym założeniem stała się więc chęć zatrzymania chwili i uwiecznienia jej w utworze....
Nazwa „tyrteizm” dotyczy poezji, której główną tematyką było nawoływanie do obrony kraju. Tyrteizm charakteryzuje się liryką apelu mającą na celu zachęcenie społeczeństwa do walki o wartości narodowe oraz kraj zagrożony niebezpieczeństwem....
Sentymentalizm to kierunek literacki, który rozwinął się między latami 70. XVIII i trwał do początku wieku XIX. Założeniem sentymentalizmu było umiejscowienie w centrum zainteresowań artystycznych człowieka wraz z jego wrażliwością i indywidualizmem....
Profetyzm pochodzi od greckiego słowa „prophetes” i oznacza osobę, która przewiduje wydarzenia lub wypowiada proroctwa pochodzące, w założeniu ogłaszającego, od Boga....
Katastrofizm jest postawą, która charakteryzuje się przekonaniem o zbliżającej się i nieodwracalnej zagładzie wywołującej kryzys wszystkich uniwersalnych wartości, taki jak moralność, piękno czy dobro....
Franciszkanizm jako idea odnosi się do światopoglądu propagowanego przez św. Franciszka z Asyżu. Zachęcał on do wiary przepełnionej radością, empatią, miłością do całego żywego stworzenia i życzliwością. Jego filozofia wyłożona została w utworze „Kwiatki św. Franciszka”....
Bajronizm zdefiniować można jako wpływ twórczości Byrona na literaturę romantyczną. Zawiera w sobie określoną postawę bohatera lirycznego wobec świata, charakterystyczny stosunek do historii oraz bunt i niezgodę na panujące w społeczeństwie zasady....
Werteryzm to model postawy bohatera, który utrwalił się w literaturze za sprawą tytułowego bohatera powieści Johanna Wolfganga von Goethego. „Cierpienia młodego Wertera” to historia mężczyzny, którego losy stały się inspiracją dla wielu czytelników i autorów epoki romantyzmu....
Secesja charakteryzuje się przede wszystkim wykorzystywaniem w dziełach elementów asymetrycznych, bogatym przedstawieniem bądź opisem przyrody w jej szczegółowej formie oraz wykorzystywaniem ornamentów roślinnych....
Neoplatonizm to nurt filozoficzny, który skupia się przede wszystkim na sposobie funkcjonowania świata i możliwości jego poznania. W renesansie neoplatonizm stanowił jeden z głównych nurtów gromadząc wokół siebie wybitnych badaczy i artystów....
Jednym z kierunków literackich końca XIX wieku był naturalizm. Pochodzi on z Francji, jednak szybko rozpowszechnił się w innych krajach europejskich, a po czasie trafił również do Ameryki. Charakteryzuje się on obrazowaniem świata w sposób jak najbardziej zbliżony do rzeczywistości....
Jedną z konwencji literackich, która znana była już od starożytności, jest oniryzm. Choć występował on w literaturze od najdawniejszych czasów, za moment jego znaczącego rozwoju uznać można XX wiek. Oniryzm pojawiał się również w utworach wieku XVIII i XIX....
Parnasizm to kierunek literacki, którego nazwa wywodzi się od mitycznego Parnasu, siedziby Apolla, patrona sztuki. Prąd ten rozwinął się we Francji XIX wieku. Jego obecności w literaturze poszukiwać należy pomiędzy romantyzmem, a symbolizmem oraz w utworach artystów Młodej Polski....
Futuryzm to jeden z prądów literackich dwudziestolecia międzywojennego. Jego nazwa pochodzi z języka łacińskiego i odnosi się do słowa „futurus”, czyli przyszły. W Polsce futuryzm rozwijał się przede wszystkim w latach 1918-1923....
Manieryzm to bardzo charakterystyczny prąd literacki, który w literaturze znalazł swoje miejsce na przełomie renesansu i baroku. Jego obecność pozwoliła wprowadzić do literatury wiele rozwiązań i chwytów artystycznych, które wyróżniają barok na tle innych epok literackich....
Wśród najważniejszych poglądów renesansu wyróżnić należy antropocentryzm. Termin powstał poprzez połączenie greckiego słowa „anthropos” i łacińskiego wyrazu „centrum”. Zgodnie z ideą antropocentryzmu człowiek znajduje się w centrum Wszechświata i pełni w nim najważniejszą rolę....
Klasycyzm to prąd literacki, który najsilniej rozwinął się w epoce Oświecenia. Choć jego źródeł poszukiwać należy już w XVI-wiecznych Włoszech, prąd ten pojawiał się na przestrzeni kilku epok, a odniesienia do niego odnaleźć można również w dobie romantyzmu...
Rokoko to termin, który odnosi się przede wszystkim do sztuki. Styl rokoko charakteryzuje się bogatym zdobnictwem oraz lekkością. Jako nurt literacki pojawił się w opozycji do prądów takich jak sentymentalizm oraz klasycyzm....
Teocentryzm to termin, który najsilniej związany jest z epoką średniowiecza. Oznacza sposób rozumienia i opisu świata, w którym Bóg posiada najwyższą wartość i władzę. Teocentryzm stanowi zaprzeczenie antropocentryzmu, czyli przekonania o tym, że to człowiek określa centrum wszechświata....
Wśród głównych tematów i motywów literackich bardzo ważną rolę odgrywa mesjanizm. Warto pamiętać o tym, iż motywy mesjanistyczne pojawiały się w literaturze już od czasów Biblii. W literaturze polskiej największy zasięg uzyskał natomiast w epoce romantyzmu....
Motyw prometejski pojawia się w literaturze różnych epok. Jest to postawa etyczna, która zakłada poświęcenie jednostki dla dobra ogółu. Przykłady prometeizmu odnaleźć można przede wszystkim w literaturze romantycznej...
Realizm to tendencja do ukazywania świata przedstawionego w sposób jak najbardziej zbliżony do rzeczywistości. Jako prąd literacki uwidacznia się przede wszystkim w epoce pozytywizmu. Jest przeciwieństwem romantycznego rozumienia sztuki....
Socrealizm to założenie w sztuce, które charakteryzowało pewien etap epoki literackiej określanej jako Współczesność. Ten kierunek wyznaczył nowe standardy zarówno tworzenia literatury, jak i innych działalności artystycznych. Przede wszystkim był jednak ideowym narzędziem ówczesnego ustroju...
Mistycyzm jest nurtem, który odnaleźć można w literaturze wielu epok literackich. Od najdawniejszych czasów związany jest z ludzką duchowością i aktywnością artystyczną. Do mistycyzmu chętnie odwoływali się twórcy inspirujący się stanami objawienia, marzeniami sennymi, wizjami czy halucynacjami....
Groteska to jedna z kategorii estetycznych, która charakterystyczna jest dla literatury dwudziestego wieku, choć jej występowania można doszukać się także w epoce romantyzmu. Groteską posługiwało się wielu pisarzy, dramaturgów oraz artystów. Kategoria ta jest bardzo popularna również w literaturze współczesnej....
Nawiązania do ludowości charakteryzują przede wszystkim literaturę romantyzmu. Sięganie po ludowe tradycje, wierzenia oraz motywy to cecha, którą spotkać można jednak również w utworach powstałych w epokach późniejszych....
Irracjonalizm definiowany jest jako pogląd filozoficzny, który głosi, że rzeczywistości nie da się poznać w sposób racjonalny, a najważniejsze są w nim pozarozumowe środki poznawcze....
Okres „Burzy i naporu” to przypadający na lata 1767-1785 prąd kulturalny. Jest on specyficzny wyłącznie dla terenu Niemiec i wywodzi się ściśle z ich tła politycznego w tamtych casach. Nazwa pochodzi od poprzedzającej ten czas powieści Friedricha Maksymilian Klingera „Sturm und Drang”....
Renesans przyniósł liczne zmiany w literaturze i sztuce. Artyści ponownie odkryli dorobek starożytnych twórców i garściami czerpali inspiracje z mitologii. Zwrócili się ku klasycznemu pięknu, pełnemu idealnych proporcji i skupiającemu się na tematach zapomnianych w okresie średniowiecza. Klasycyzm renesansowy jako prąd w literaturze i kulturze wpłynął na całą Europę i do dzisiaj jest widoczny m.in. w architekturze z XVII wieku....
