Okres burzy i naporu (Sturm und Drang) - główne cechy, przedstawiciele

Ostatnia aktualizacja: 2024-02-15 16:11:12
Epoka literacka Romantyzm

Okres „Burzy i naporu” to przypadający na lata 1767-1785 prąd kulturalny. Jest on specyficzny wyłącznie dla terenu Niemiec i wywodzi się ściśle z ich tła politycznego w tamtych casach. Nazwa pochodzi od poprzedzającej ten czas powieści Friedricha Maksymilian Klingera „Sturm und Drang”. Najważniejsi twórcy tego nurtu postulowali między innymi zwrócenie się w sztuce ku ludowości, zainteresowanie losem jednostki wybitnej i krytykę zastanych stosunków społecznych. Za najbardziej rozpoznawalne dzieło okresu Burzy i naporu uznać można „Cierpienia młodego Wertera” Goethego.

Spis treści

Tło historyczne

Nurt „Burzy i naporu” w sztuce niemieckiej obejmuje początek lat sześćdziesiątych aż do drugiej połowy lat osiemdziesiątych XVIII wieku. Odpowiada mniej więcej preromantyzmowi w innych krajach Europy. Wynika jednak ze specyficznych uwarunkowań historycznych Niemiec. Kraj był wtedy podzielony na wiele wojujących ze sobą państewek. Powodowało to ogólny upadek finansowy, szczególnie dużych ośrodków miejscach. W konsekwencji prowadziło też do zastoju kulturowego. W tym czasie rosła świadomość i rola warstw mieszczańskich. Mieszkańcy miast nie otrzymywali jednak należytego wpływu na losy swojej ojczyzny. Istotne były jeszcze wtedy podziały klasowe, dające decydującą rolę społeczną arystokracji. Ta wykorzystywała ją bezwzględnie, tłumiąc wszelkie aspiracje warstw niższych. Przedstawiciele okresu „Burzy i naporu” sprzeciwiali się temu w równym stopniu, jak stawali w opozycji do oświeceniowego „kultu rozumu” - również reliktu wcześniejszej epoki.

Cechy okresu „Burzy i naporu”

Nazwa okresu wywodzi się od zapowiadającej go powieści Friedrich Maksymilian Klingera „Sturm und Drang”. Za przywódcę duchowego nurtu uważa się Johann Gottfried von Herder — niemieckiego myśliciela, pastora i pisarza, który wprowadził do filozofii pojęcie „ludowości”. Negował on samo istnienie klas społecznych na łonie ludu. Głównymi pisarzami byli zaś Johann Wolfgang von Goethe i Friedrich Schiller. Kształtował się on w wyraźnej opozycji do oświeceniowego racjonalizmu i francuskiego klasycyzmu. Założenia okresu „Burzy i naporu” można zamknąć w następujących punktach:

  • Krytyka stosunków społecznych — przedstawiciele nurtu widzieli pogardę arystokracji wobec niższych warstw społecznych, szczególnie mieszczaństwa. Uważali, że bezkarność oraz pycha arystokracji idzie w parze z nędzą narodu niemieckiego. Co więcej, wprowadzili oni pojęcie samego „ludu”, które jest szersze od solidarności klasowej.
  • Zainteresowanie folklorem — artyści tego okresu zwrócili się ku ludowości, dopatrując w niej czystej emanacji kultury narodowej. Nawiązywali wiec do baśni, legend i wszelkich ludowych opowieści. Wiąże się to również z zafascynowaniem przyrodą. Stanowiła ona bowiem bardzo ważny element w życiu człowieka.
  • Postawa buntu — artyści domagali się dominacji uczucia i duchowości nad sztywnymi zasadami. Dotyczyło to tak samo sztuki, jak społeczeństwa. W swoich dziełach ukazywali więc postawę buntu, krytykę norm.
  • Dramat jednostki wybitnej — autorzy tego nurtu wprowadzili do twórczości nowy rodzaj bohatera. Był on jednostką wybitną, zbuntowaną wobec zastanych norm. Skazany był jednak na cierpienie, ciągłą walkę o swoje ideały.

Inspiracje

Okres ten czerpał inspirację z różnych źródeł. Bardzo ważne były dla niego pisma Jean-Jacquesa Rousseau, w których postulował wyższość emocji nad rozumem, niszczący wpływ cywilizacji na pierwotnie szlachetnego człowieka i suwerenność ludu. W sztuce odwoływali się zaś do Szekspira, którego otaczali swoistym kultem. Jego nieregularne dramaty oddawały bowiem bunt przeciwko klasycyzmowi. Istotną rolę odegrała również „Pieśń Osjana” Jamesa Macpersona. Jej mroczny, gotycki charakter odpowiadał bowiem rozmiłowanym w takich opowieściach przedstawicielom nurtu. Wiele czerpali również z ludowości, przesiąkniętej pasją, namiętnością i niesamowitością.

Przedstawiciele

  • Friedrich Maksymilian Klinger —  niemiecki poeta i dramaturg. Jego dramat „Sturm und Drang” wytyczył założenia ideowe nowego nurtu oraz dał mu nazwę.
  • Johann Wolfgang von Goethe — najwybitniejszy przedstawiciel literatury niemieckiej, autor „Cierpień młodego Wertera”. Dzieło to uznawane jest za jedno z najważniejszych dla całego okresu „Burzy i naporu” w Niemczech. Wywołało przy tym ogromne poruszenie społeczne. Tak zwana „gorączka werteryczna” ogarnęła młodzież, powodując, prócz zafascynowania głównymi bohaterami, również falę samobójstw wśród młodych ludzi.
  • Gottfried August Bürger — niemiecki pisarz, znany szczególnie jako twórca ballad. Wydał „Almanach Muz”, gdzie opublikowane zostało jego najsłynniejsze dzieło, ballada „Leonora”.
  • Friedrich Schiller — niemiecki filozof, poeta, historyk, estetyk, osoba wiązana z teatrem. W wieku osiemnastu lat napisał sztukę pt. „Zbójcy”. Traktowała ona o grupie naiwnych rewolucjonistów i ich straszliwym końcu. Po pierwszym wystawieniu dzieła Schiller dostał zakaz dalszych publikacji. Przyniosła mu ona sławę tak wielką, że określano go mianem Niemieckiego Szekspira. Oprócz „Zbójców” Schiller znany jest z autorstwa „Ody do radości”.

Czytaj dalej: Dekadentyzm – definicja, główne cechy, przykłady

Podobne artykuły