Neoromantyzm - definicja, przykłady

Ostatnia aktualizacja: 2021-01-07 12:47:27
Epoka literacka Młoda Polska

Wesele to najbardziej znane dzieło wpisujące się w kanwy neoromantyzmu. Stanisław Wyspiański, Autoportret z żoną, 1904 r.

Na przełomie XIX i XX wieku w literaturze rozwinął się nurt artystyczny zwany neoromantyzmem. Swoim stylem nawiązywał do romantyzmu w jego ostatniej fazie, inspirował się sztuką oraz rozwiązaniami poetyckimi tego okresu. Pojęcie neoromantyzmu tożsame jest z cechami literatury Młodej Polski.

Spis treści

Neoromantyzm - definicja

Na definicję neoromantyzmu składa się szereg bardzo ogólnych pojęć, które charakteryzują nurt. Termin ten do literatury polskiej wprowadził Edward Porębowicz używając go do określenia większości cech charakterystycznych Młodej Polski. Jednak za sprawą wątpliwości związanych z całym spektrum różnic i podobieństw pomiędzy tymi nurtami obie nazwy na gruncie polskim nie występują zamiennie. Neoromantyzm posiada cechy charakterystyczne dla modernizmu, a więc dysponuje szeregiem cech, które trudno skategoryzować jednoznacznie. W Młodej Polsce, prócz neoromantyzmu, artyści sięgali również do takich nurtów jak symbolizm czy impresjonizm.

Charakterystyka neoromantyzmu – główne cechy

Neoromantyzm uznawany jest za ostatni przejaw epoki romantyzmu w literaturze. Twórcy neoromantyczni inspirowali się nie tylko stylem pisarskim twórców romantycznych, ale również tematyką ich dzieł. Wiele zatem miejsca neoromantyzm poświęcał ukazaniu świata emocji, bogatej symboliki oraz mistycyzmu. W literaturze neoromantycznej odnaleźć można wiele nawiązań do europejskiej i polskiej wersji romantyzmu. Wśród cech odnoszących się do europejskich inspiracji wyróżnić należy przede wszystkim kreację bohatera literackiego. Neoromantyczny bohater był samotnikiem oraz indywidualistą. Bardzo często buntował się przeciwko zastanym regułom i – między innymi z tego powodu – posiadał bardzo melancholijne i pesymistyczne podejście do świata. W Polsce natomiast ponowna inspiracja romantyzmem pozwoliła na powrót do tematyki patriotycznej – dyskusji związanych z niepodległością kraju oraz pojęciem wolności.

Twórczość w neoromantyzmie – specyfika

W literaturze neoromantycznej wyróżnić należy między innymi głęboką inspirację takimi pojęciami jak idealizm i subiektywizm (charakteryzujące nie tylko opisy świata przedstawionego, ale również bohaterów), jak i mistycyzm i symbolizm (pozwalające powrócić do twórczości opartej na aurze tajemnicy i niesamowitości). Twórca – a więc i poeta - w neoromantyzmie ponownie uznawany był za jednostkę wybitną, różniącą się od pozostałych uczestników życia społecznego. Stanowiło to zaprzeczenie idei panującym w pozytywizmie, w których rola twórcy ograniczona została do zawodu i roli społecznej. Wielu artystów neoromantycznych odrzucało ukształtowaną w epoce pozytywizmu racjonalna filozofię dotyczącą postawy obywatela oraz sposobów funkcjonowania państwa. Uznawali, że niezbędny jest powrót do świata emocji. Nie oznaczało to, że odrzucali w pełni dziedzictwo antyczne – niektórzy z poetów wciąż zachowali w swojej twórczości motywy klasyczne, rozbudowując je i rozwijając ich symbolikę. W poszukiwaniu rozwiązań twórczych sięgali do romantyzmu przede wszystkim ze względu na jego bogate dziedzictwo związane z wyrażaniem emocji, opisów przyrody oraz inspiracji ludowością. Szczególnie ci z twórców młodopolskich, którzy przenieśli swoje zainteresowania artystyczne z wielkich miast na wsie, poszukując tam tematów, często sięgali po dzieła m.in. Mickiewicza, by tam szukać rozwiązań poetyckich.

Twórcy neoromantyczni – Europa

Wśród pisarzy, których twórczość zanurzona jest w modernistycznej specyfice neoromantyzmu wyróżnić należy taki artystów jak:

  • Thomas Stearns Eliot – poeta pochodzenia amerykańsko-brytyjskiego, zdobywca nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Eliot w swojej twórczości poruszał bardzo często tematy związane z funkcjonowaniem człowieka we współczesnym jemu świecie i związane z tym zagadnieniem problemy natury egzystencjalnej. Poeta żywił przekonanie, że artysta powinien być równocześnie świadomym badaczem literatury. Do jego najpopularniejszych utworów należą wiersze „Próżni ludzie” oraz „Grzebanie umarłych”.
  • Ezra Weston Pound – amerykański poeta, który w swojej twórczości inspirował się dziełami Dante Alighieriego oraz antykiem. Jego wiersze obfitowały w liczne symbole i odniesienia do tradycji. Do najbardziej znanych utworów należą „Pieśń CXVI” oraz „Cygan”.

Twórcy neoromantyczni – Polska

Poeci, którzy tworzyli w Młodej Polsce, inspirowali się wieloma nurtami literackimi – w tym neoromantyzmem. Wśród pisarzy wyróżnić należy kilku bezpośrednio związanych z ideami towarzyszącymi ściśle tendencjom neoromantycznym:

  • Stanisław Wyspiański – autor m.in. dramatu „Wesele”. W swoich utworach sięgał po rozwiązania bliskie neoromantyzmowi, takie jak symbolika, groza, tajemniczość oraz – powszechne na gruncie polskim – kwestie patriotyczne, które eksponował pomiędzy głównymi osiami tematycznymi utworów.
  • Kazimierz-Przerwa Tetmajer – autor wielu szkiców, powieści oraz dramatów i nowel. W swojej poezji nawiązywał miedzy innymi do neoromantycznego pojęcia artysty. Utworem poświęconym tej tematyce jest wiersz „Evviva l’arte” stanowiący manifest poetycki autora. Podmiot liryczny zaznacza w nim, że sztuka stanowi najwyższą wartość. Nie są nią obdarzeni wszyscy ludzie, zatem poeta-artysta jest wyróżniony na tle innych, bardzo często niezrozumiały oraz wyjątkowo inteligentny. Twórczość Przerwy-Tetmajera w wielu jej aspektach odnosi się bezpośrednio do idei towarzyszących nurtowi neoromantyzmu. Pogląd na wizerunek poety stanowi jeden z najbardziej widocznych przejawów inspiracji.
  • Stefan Żeromski – jeden z twórców, który swoją karierę kontynuował w dobie Młodej Polski. Z neoromantyzmem wiązało go przekonanie o konieczności dyskusji na tematyki polityczne i wyzwoleńcze. Jest autorem dzieł takich jak „Syzyfowe prace” oraz „Przedwiośnie”.
  • Leopold Staff – poeta, którego utwory bardzo często nawiązywały do romantycznego obrazowania świata skupionego na szczególe i niesamowitości. Tym samym w twórczości Staffa odnaleźć można wiele utworów nawiązujących bezpośrednio do życia codziennego jak „Studnia” czy „Deszcz jesienny”. Tematyka tego rodzaju wierszy obrazuje w pełni inspiracje twórcze poety – ujęte w ramy dnia codziennego wydarzenia nabierają w opisach lirycznych cech niesamowitości.

Neoromantyzm jest pojęciem bardzo obszernym – znaczna część jego cech nawiązuje nie tylko do literatury, ale również do muzyki czy architektury. Nurt stanowił domknięcie tendencji romantycznych w literaturze europejskiej. Neoromantyzm należał do nurtów bardzo samoświadomych – do jego głównych założeń było świadome czerpanie inspiracji z konkretnych cech wcześniejszych epok. Z tego powodu twórczość neoromantyków jest bardzo indywidualna – każdy z nich poszukiwał własnych inspiracji i motywów, które następnie przekuwał w swoje wersje artystycznej ekspresji. Na gruncie polskim najpopularniejszymi motywami były z pewnością zagadnienia dotyczące niepodległości i patriotyzmu oraz świat uczuć i kreacje światów lub bohaterów fantastycznych. Ostatnie – najbardziej popularne – inspiracje wybrzmiewały z utworów poetów, którzy starali się, zgodnie z ideą modernizmu, korzystać z wielu nurtów artystycznych.

Czytaj dalej: Dekadentyzm - definicja, przykłady

Podobne artykuły