Socrealizm to założenie w sztuce, które charakteryzowało pewien etap epoki literackiej określanej jako Współczesność. Ten kierunek wyznaczył nowe standardy zarówno tworzenia literatury, jak i innych działalności artystycznych. Przede wszystkim był jednak ideowym narzędziem ówczesnego ustroju.
Socrealizm to doktryna obowiązująca w literaturze polskiej od czasu zjazdu Związku Zawodowego Literatów Polskich, który miał miejsce w 1949 roku w Szczecinie. Z założenia miał być rodzajem walki z wcześniejszą, „wsteczną”, „burżuazyjną” sztuką. Socrealizm w swoich założeniach posługiwał się przede wszystkim ideą walki klasowej, co znajdowało swoje odzwierciedlenie w literaturze.
Socrealizm, czyli tzw. „realizm socjalistyczny”, zdefiniowany został po raz pierwszy w rosyjskiej gazecie literackiej „Literaturnej Gazetie” w 1932 roku. Było to związane z akcją zniechęcenia grup literackich do dalszego uprawiania awangardowej, a więc nieprzystającej do zasad nowego ideału państwowego, sztuki. Na Zjeździe Pisarzy Radzieckich w 1934 roku socrealizm został uznany jako główny i wiodący nurt. Jego zasady wzorować miały się na realizmie krytycznym, który definiował literaturę drugiej połowy XIX wieku, w praktyce pozostawał on jednak wewnętrznie sprzeczny i ściśle związany z propagandą. Zgodnie z założeniami Marksa i Engelsa dzieło sztuki, a więc również literatura, miały być przede wszystkim produktem, wytworem rzemieślnika, i któremu zdecydowanie bliżej miało być do produktu fabrycznego niż do sztuki. Literatura socrealistyczna pełniła przede wszystkim funkcję polityczną - opisywać nowy, komunistyczny, świat.
Ze względu na czas swojego powstania socrealizm miał pełnić przede wszystkim funkcje ideowe i propagandowe. Miał zakończyć on epokę sztuki tworzonej przez środowiska burżuazyjne, przestawiać nową koncepcję społeczeństwa i wyróżniać przede wszystkim takie warstwy społeczne jak robotnicy. Głównym założeniem socrealizmu stało się uczynienie sztuki dostępnej dla wszystkich. Z tego powodu jednym z najważniejszych przedsięwzięć miało być tworzenie literatury, w której życie tej części społeczeństwa było szczególnie gloryfikowane. Miejscami akcji literatury socrealistycznej były więc najczęściej zakłady pracy. Tworzono tak zwane powieści produkcyjne, w których przedstawiane były losy oddanych robotników budujących nowe społeczeństwo, pracujących ponad normę i poświęcających się partyjnej idei. Literatura socrealistyczna była przede wszystkim narzędziem w rękach partii. Bardzo popularnym zabiegiem stało się również zachęcanie robotników do tworzenia własnej literatury w postaci pamiętników lub wspomnień. Niskie walory artystyczne wielu z tych dzieł zasłaniane były przez główny cel, jaki ich pisaniu przyświecał, mianowicie skrajnej ideologizacji społeczeństwa i kolejnych pokoleń.
Literaturę socrealistyczną podzielić można, zgodnie z rozpoznaniami Stanisława Burkota, na trzy jej główne nurty:
W socrealizmie powstawały również utwory poetyckie, jednak ich treść skupiona była przede wszystkim na pochwale idei komunistycznej oraz jej kreatorów. Powstawały zatem np. wiersze okolicznościowe dla Stalina. Choć cechowały się one najczęściej bardzo niskimi walorami artystycznymi, a we współczesnym odbiorze wydawać mogą się groteskowe, stanowiły one jeden z elementów propagandowej wizji świata. Ponadto, dla wielu poetów, tworzenie tego rodzaju utworów stawało się szansą na bezpieczne życie.