Teofil Lenartowicz urodził się w szlacheckiej rodzinie herbu Pobóg 27 lutego 1822 roku. Jego rodzice - Karol i Maria Kwasieborskiej herbu Cholewa, mieszkali w Warszawie i byli cenionymi obywatelami. Po studiach prawniczych młody pisarz rozpoczął pracę w Sądzie Najwyższym. Środowisko studenckie pozwoliło mu na zdobycie kontaktów w tworzącej się w 1839 roku Cyganerii Warszawskiej. Tam zjednał sobie liczne grono przyjaciół zarówno męskich jak i emancypantek ze strony towarzystwa Entuzjastów i Entuzjastek. Współredagował pismo akademickie "Dzwon Literacki” oraz w wolnych chwilach publikował na łamach "Biblioteki Warszawskiej”. W latach 1840 - 1848 poznał, nawiązał kontakt ze swoim rówieśnikiem Romanem Zorskim, czy dużo młodszym Oskarem Kolbergiem, któremu towarzyszył w naukowej podróży po Galicji. Debiutował jako poeta w 1841 roku. Wkrótce potem zaprzyjaźnił się z Ignacym Komorowskim, kompozytorem, który napisał muzykę do niektórych wierszy Lenartowicza oraz Cyprianem Kamilem Norwidem projektującym okładkę do tomiku poezji "Lirenka". Zażyłość z tym drugim bardzo szybko przerodziła się w konflikt, mający u podstawy brak zgody Teofila na podporządkowanie się ideom wygłoszonym w "Promethidionie".
Po powstaniu w 1848 roku musiał emigrować - najpierw do Drezna, następnie Paryża, gdzie poznał Adama Mickiewicza z urodziwą przyrodnią siostrą jego żony - Zofią Szymanowską. Wziął z nią ślub i osiadł na stałe we Florencji i tam na świat przyszły jego dzieci. W latach 1874 i 1879-1886 wykładał prelekcje na uniwersytecie bolońskim dotyczące historii literatury słowiańskiej oraz specyfiki Mazowsza. Miłości do tego regionu zawdzięcza przydomek "biednego Mazurzyny" lub "lirnika mazowieckiego". Korespondował listownie z Józefem Ignacym Kraszewskim oraz Marią Konopnicką. Został członkiem honorowym wielu organizacji, takich jak: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Towarzystwo Muzeum Narodowego Polskiego w szwajcarskim mieście Rapperswil.
Teofil Lenartowicz zmarł 3 lutego 1893 roku we Florencji. Ciało poety sprowadzono do Krakowa, następnie pochowano w krypcie zasłużonych Polaków w kościele na Skałce.
Twórczość i jej cechy poezji Teofila Lenartowicza
Dzieła Teofila Lenartowicza charakteryzują się poruszaniem tematów związanych z patriotyzmem, folklorem mazowieckim oraz religijnością. W czasie emigracji tworzył rzeźby portretowe a także wizerunki pogrzebowe oraz nagrobki. Wśród najsłynniejszych utworów poety wartym wspomnienia jest wiersz "Złoty kubek", zainspirowany tekstem klasycznej, staropolskiej kolędy. Autor słusznie najbardziej kojarzony jest z tekstami inspirowanymi folklorem Mazowsza ("Kalina"). Odwołania do polskiej tradycji są całkiem oryginalne, a także zupełnie inne niż na przykład w liryce Wincentego Pola. Nie należy zapominać o epice historycznej, tworzonej przez Teofila okazjonalnie w okresie pobytu we Włoszech i wydanej w tomie "Ze starych zbroic". Zainteresowania Lenartowicza skupiały się wokół dawnych, nierzadko prehistorycznych zapisków słowiańskich i polskich ("Wanda"), epoki renesansu ("Dzwon Zygmunt") oraz czasów króla Jana III Sobieskiego.
Prócz niezaprzeczanego talentu literackiego, Teofil oddawał się twórczości związanej z etnografią oraz rzeźbiarstwem. Na ojczystych terenach będących za jego życia pod zaborami, dał się poznać także jako konspirator i uczestnik zrywów ludowych podczas europejskiej Wiosny Ludów. W czasie emigracji udzielał się lokalnie, głównie dla rozsianej po wielu krajach Polonii, czy pracował w środowisku akademickim, wykładając na uczelniach.