“Pan Tadeusz” to epopeja narodowa autorstwa Adama Mickiewicza, napisana w latach 1832–1834. Akcja utworu rozgrywa się na Litwie na początku XIX wieku, ukazując życie szlachty oraz jej obyczaje, konflikty i tęsknotę za utraconą ojczyzną. Mickiewicz stworzył bohaterów, których losy reprezentują poszczególne warstwy ówczesnego społeczeństwa, ale mogą budzić ciekawość także współczesnego czytelnika, ze względu na ich emocjonalne rozterki, które można uznać za ponadczasowe.
Spis treści
Głównym bohaterem epopei jest Jacek Soplica, chociaż tytuł sugeruje inaczej. Był bratem Sędziego i ojcem Tadeusza. W młodości słynął jako hulaka i doskonały strzelec. Był szlachcicem, członkiem rodu Sopliców. Mimo, że nie należał do najbardziej zamożnych dziedziców w okolicy, cieszył się szacunkiem w okolicy, także jego zdanie miało duże znaczenie na sejmikach. Właśnie z tego względu Stolnik Horeszko chciał zawrzeć z nim bliższą znajomość. Jacek zakochał się w pięknej córce Stolnika - Ewie. Dziewczyna odwzajemniała to uczucie, ale nie miała odwagi się do tego przyznać. Jacek nigdy nie zapytał ojca o rękę Ewy. Gdy na dworze pojawił się swat Kasztaleńca, a Stolnik zapytał Soplicę o radę, ten uciekł podobno, nie wypowiadając ani słowa. Soplica ożenił się z inną kobietą, ale nie potrafił odwzajemnić jej miłości. Z tego krótkiego małżeństwa urodził się Tadeusz. Żona Jacka młodo zmarła.
Pewnego razu w przypływie furii, Soplica zastrzelił Stolnika, broniącego się przed Moskalami. Po tym incydencie został oskarżony o współpracę z Rosjanami i musiał uciec za granicę. Postanowił odkupić swoje winy, poprzez całkowite poświęcenie się dla ojczyzny. Najpierw był żołnierzem i walczył zbrojnie. Następnie wrócił na Litwę w zakonnym habicie. Przedstawiał się, jako bernardyn - ksiądz Robak. Jego zadaniem było przygotowanie Litwinów do walki zbrojnej u boku Napoleona. Soplica odkupił swoje winy, dlatego też umarł spokojny, ujawniwszy wcześniej prawdę na swój temat. Jacek jest przykładem bohatera romantycznego, ponieważ pod wpływem zawodu miłosnego, przeszedł przemianę z nieszczęśliwego kochanka w wojownika o wolność.
Bohater tytułowy, młody mężczyzna o wyrazistej osobowości, który znajduje się na rozdrożu życia. Wychowywany przez Sędziego, a także przez bliskich, którzy zastępowali mu prawdziwą rodzinę, Tadeusz Soplica przez całe dzieciństwo nie miał matki, a w dodatku jego ojciec wyjechał za granicę. Po latach nauki w Wilnie, powrócił do rodzinnego domu, mając zaledwie dwadzieścia lat. Jego powroty na litewskie ziemie to także moment, gdy zaczyna kształtować się jego charakter. Początkowo angażuje się w relację z Telimeną, starszą od siebie kobietą, jednak jest to tylko epizod. Dopiero miłość do Zosi, córki Ewy Horeszkówny, staje się prawdziwym punktem zwrotnym w jego życiu. Dzięki Zosi Tadeusz dojrzewa, a jego decyzje nabierają poważniejszego charakteru – przykładem może być jego pomysł na uwłaszczenie chłopów. Choć jest żywiołowy, podobny w tym do ojca, Tadeusz nie ma jeszcze odpowiedniego doświadczenia, by podejmować mądre decyzje. Jego impulsywność prowadzi do konfliktów, jak ten z Hrabim. Gdyby nie interwencja ojca, Jacka Soplicy, który uratował go przed niebezpiecznym polowaniem na niedźwiedzia, Tadeusz mógłby zginąć. W wyniku doświadczeń i nauk, jakie otrzymuje od ojca, a także w odpowiedzi na wezwanie ojczyzny, postanawia wstąpić do wojska, by walczyć o wolność Polski. To dowód na to, jak bardzo jego postać się zmienia – z porywczego młodzieńca, który nie potrafił jeszcze zapanować nad swoimi emocjami, w dojrzałego mężczyznę, gotowego na wojenne wyzwania i dążenie do narodowej niezależności.
Młodszy brat Jacka i pan Soplicowa. Wzorowo prowadził gospodarstwo. Pielęgnował dawne obyczaje, to dzięki niemu w Soplicowie wciąż przestrzegano polskich tradycji, zamiast naśladować zagraniczną modę. Sędzia miał wielu przyjaciół, których chętnie gościł. Miał jednak, typowy dla Sopliców, porywczy charakter, dlatego posiadał też wielu wrogów. Procesował się z Hrabią o zamek po rodzinie Horeszków. Trudno mu było przyjąć do serca rady księdza Robaka, który nakazywał mu ugodę z Hrabią. Sędzia zachował jednak zimną krew podczas zajęcia Soplicowa przez Moskali, czym zapewnił sobie szacunek, nawet u niechętnej mu szlachty zaściankowej z Dobrzynia.
Uznawany za ostatniego z rodu Horeszków, choć w rzeczywistości był ich dalekim krewnym. Ze względu na swoją emocjonalność i romantyczną naturę uchodził za dziwaka. Przy tym chętnie naśladował zagraniczną modę. Podburzany przez Gerwazego zdecydował się na zajazd na Soplicowo. Fascynował się kobietami, ale jego zauroczenia szybko się kończyły. Hrabia naprawił swoją reputację przez zaciągnięcie się do polskiego wojska.
Daleka krewna Sopliców. Wiele lat spędziła w Petersburgu. Lubiła flirtować z mężczyznami, między innymi uwodziła Tadeusza, Hrabiego i Asesora, choć w końcu zaręczyła się z Rejentem. Było to jednak małżeństwo z rozsądku. Kobieta starała się zapewnić sobie spokojną starość. Telimena była opiekunką Zosi i mimo początkowych oporów, zgodziła się na jej małżeństwo z Tadeuszem.
Córka Ewy Horeszkówny i Wojewody. Jej rodzice zmarli krótko po zesłaniu na Sybir. Zaopiekował się nią Jacek Soplica, który wysyłał Telimenie pieniądze na utrzymanie dziewczyny. Zanim kobieta nie wprowadziła jej do towarzystwa, zajmowała się ptactwem i dziećmi. W momencie rozpoczęcia akcji utworu Zosia miała czternaście lat. Z miłości zaręczyła się z Tadeuszem.
Wierny sługa Sopliców. Pozostawał więc w niezgodzie z Klucznikiem Gerwazym. Był już mężczyzną w podeszłym wieku, skąd mogło wynikać jego przywiązanie do tradycji. Protazy przywiązywał dużą wagę do formalności i był z siebie dumny, gdy mógł wykonywać odpowiedzialne zadania, powierzone mu przez Sędziego, np. dostarczenie pozwu do Hrabiego.
Wierny sługa Horeszków. Gerwazy za wszelką cenę chciał zatrzymać zamek dla Hrabiego, przyczynił się też do zorganizowania najazdu na Soplicowo. W końcu wybaczył jednak Jackowi Soplicy i pogodził się z Woźnym Protazym.
Przyjaciel Sędziego. Podkomorzy przybył do Soplicowa, aby ostatecznie rozwiązać spór o zamek. Z racji swojej pozycji, zajmował najlepsze miejsce przy stole i otwarcie wyrażał swoje zdanie. Podobnie jak Sędzia, cenił sobie dawne obyczaje. Razem z Zosią poprowadził poloneza, zamykającego akcję utworu.
Przyjaciel Sopliców. W razie potrzeby, zastępował Sędziego w roli gospodarza. Posiadał bardzo duże doświadczenie w polowaniu i wybitnie grał na rogu. Wojski też znanym gawędziarzem, czego przykładem jest historia o Domeyce i Doweyce. Sprytnie rozwiązał też spór między Asesorem a Rejentem.
Gościł w Soplicowie, ponieważ zajmował się sporządzeniem aktów notarialnych, co ma związek ze sporem o zamek. Posiadał harta Kusego i nieustannie rywalizował z Asesorem. Zaręczył się z Telimeną i dał jej się namówić na założenie francuskiego stroju, przez co naraził się na śmieszność.
Pełnił obowiązki doradcy sędziego. Był właścicielem charta Sokoła oraz wciąż sprzeczał się z Rejentem. Zaręczył się z córką Wojskiego, Teklą Hreczeszanką.
Był Żydem i najlepszym cymbalistą w okolicy. Dzierżawił od Sędziego dwie karczmy. Jankiel zasymilował się z lokalną ludnością i współpracował z księdzem Robakiem. Sprzeciwiał się planom zajazdu na Soplicowo.
Nazywany również Kurkiem na kościele. Maciek nad Maćkami był seniorem rodu Dobrzyńskich, dlatego dowodził całą szlachtą zaściankową z Dobrzynia. W przeciwieństwie do większości bohaterów, nie wierzył, że Napoleon pomoże Polakom.
Polak w służbie rosyjskiej. Został zabity przez Gerwazego w imię dobra ojczyzny i okolicznej szlachty.
Rosjanin. Dowodził żołnierzami, stacjonującymi w Soplicowie. Mimo swojego pochodzenia, rozumiał sytuację Polaków i ich chęć walki.
Nieżyjący bohater, który pojawia się w opowieściach innych postaci. Zginął z ręki Jacka Soplicy, którego nie chciał za zięcia. Był patriotą i zwolennikiem Konstytucji 3 maja. Przed śmiercią wybaczył Soplicy, czyniąc znak krzyża.
Aktualizacja: 2025-02-24 19:19:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: kontakt@poezja.org. Bardzo dziękujemy.