Bohater romantyczny wytworzył się w dobie epoki romantyzmu. Cechowała go niezwykłą emocjonalność, poczucie tragizmu egzystencji i bunt przeciwko zastanym normom. Jednak najważniejsza jego cechą, utrwaloną w każdym z trzech archetypów, był indywidualizm.
Spis treści
Definicja bohatera romantycznego
Bohater romantyczny jest typowym rodzajem bohatera literackiego epoki romantyzmu. Przede wszystkim charakteryzował go indywidualizm, często bardzo skrajny. Postrzegał się jako jednostkę wybitną, skazaną na samotność przez niezrozumienie. Towarzyszyła temu niezwykła emocjonalność, przekładającą uczucia ponad rozum. Nie mógł się więc odnaleźć w otaczającym go społeczeństwie. Bohater romantyczny był zazwyczaj nieszczęśliwie zakochany w wybrance swego sera. Splot takich cech powodował zazwyczaj tragiczną śmierć bohatera w wyjątkowo młodym wieku.
Typy bohaterów romantycznych
Romantyzm trwał od końca XVIII aż do połowy XIX wieku. W tym okresie wykształciły się trzy archetypy bohatera romantycznego. Jeden z nich wykreował sam Adam Mickiewicz, na kanwie swojej słynnej powieści poetyckiej Konrad Wallenrod.
- Bohater werteryczny - wykreowany na kanwie Cierpień młodego Wertera, najstarszy archetyp bohatera romantycznego. Jego twórcą jest Johann Wolfgang von Goethe. Charakteryzuje się on niezwykłą emocjonalnością, połączoną z bierną postawą wobec otaczającego świata. Bohater werteryczny to miłujący przyrodę marzyciel, który nie jest zdolny podjąć żadnych działań wobec wrogo nastawionej rzeczywistości. Przed problemami ucieka w świat poezji i natury, przeżywając Weltschmerz - ból istnienia. Taka postawa z czasem prowadzi go do samobójstwa.
- Bohater bajroniczny - Stworzony przez lorda Byrona na łamach powieści poetyckiej Giaur. Można go określić jako człowieka czynu, brutalnego zabijakę o strasznej przeszłości. Jego postawa jest oznaka buntu wobec zastanego porządku społecznego, co skazuje go na wyalienowanie ze społeczeństwa. Cechuje go ogromna emocjonalność, odmienna jednak od postawy bohatera werterycznego. Wykreowany przez lorda Byrona bohater jest bowiem mściwy i skory do przemocy wobec wrogów. Nie szuka przebaczenia, nie żałuje. Przepełnia go jednak wieczne cierpienie, którego nie potrafi ukoić.
- Bohater wallenrodyczny - rodzimy archetyp bohatera romantycznego, którego twórcą jest Adam Mickiewicz. Związany jest on z postacią Konrada Wallenroda, przedstawioną przez autora w utworze o tym samym tytule. Cechuje go całkowite oddanie idei patriotycznej. Działanie dla dobra ojczyzny zmusza go jednak do podjęcia czynów niemoralnych, zazwyczaj zdrady. Powoduje to rozdarcie wewnętrzne niegdyś szlachetnej osoby i jej powolne cierpienia. Zmuszony poświęcić wszystko, łącznie z miłością do ukochanej, bohater wallenrodyczny dokonuje zemsty na wrogu ojczyzny. Jego przeznaczeniem jest jednak śmierć w wyniku tego aktu.
Przykłady bohaterów romantycznych
Na przestrzeni całego romantyzmu pojawiło się wiele postaci, które przypisać można do jednego z archetypów bohatera romantycznego.
- Werter (Cierpienia młodego Wertera) - Tytułowa postać dzieła Goethego stanowi zarazem wzór dla archetypu bohatera werterycznego. Jest to młodzieniec niezwykle wrażliwy, przy tym bardzo inteligentny. Z powodu niskiego pochodzenia społeczeństwo odrzuca go, konfrontując z zastanymi wzorcami społecznymi i okazując wzgardę. Sam Werter zakochuje się w Loccie, kobiecie zaręczonej z innym mężczyzną. Przed cierpieniami wywołanymi tym stanem rzeczy młodzieniec ucieka ku poezji i naturze, pragnąc ukojenia od Weltschmerz'u. Jednak niemożność odrzucenia własnych uczuć oraz brak woli walki z zastaną rzeczywistością doprowadza do tragedii. Uznając swoją sytuację za patową, Werter popełnia samobójstwo przy pomocy broni palnej.
- Giaur (Giaur) - Młody wenecjanin zakochany w niewolnicy Leili. Kobieta poślubiona jest Hassanowi. Ten podejrzewając zdradę, postanawia utopić żonę w morzu, zwyczajem muzułmańskim. Giaur wykazuje wtedy bunt wobec rzeczywistości, postanawiając ją uratować. Przybywa jednak za późno, Leila zostaje utopiona. Hassan postanawia znaleźć sobie nową żonę, by tak ukoić cierpienia po zabitej niewolnicy. Jego orszak zostaje jednak napadnięty przez ludzi Giaura, on zaś nie okazuje litości. Następnie udaje się w podróż po świecie. Na starość Giaur osiada w klasztorze, gdzie wyjawia swoją historię przed śmiercią. Nie ma w nim krztyny żalu, nie szuka również rozgrzeszenia przed Bogiem. Lord Byron stworzył postać, która następnie stała się archetypem bohatera romantycznego. Jest to emocjonalny człowiek czynu, bezlitosny, jeżeli trzeba. Ostatecznie jednak jest w nim wiele cierpienia, którego nic na świecie nie potrafi ukoić.
- Konrad Wallenrod (Konrad Wallenrod) - Młody Litwin Alf dowiaduje się od wajdeloty Halbana o przeszłości swojej osoby. Jego rodzice zginęli z rąk Krzyżaków w najeździe, on zaś został przez nich zabrany i wychowany na rycerza. Szlachetny młodzieniec postanawia uciec od ciemiężców swojego narodu, znajdując schronienie u kniazia Kiejstuna. Zakochany w jego córce Aldonie może wieść szczęśliwe życie. Dla dobra swego narodu postanawia jednak udać się ponownie do Krzyżaków i tam przyjąć nową tożsamość. Ukrywając się pod postacią Konrada Wallenroda, pnie się w hierarchii, aż zostaje wybrany Mistrzem Zakonu. Nie wiedzie jednak Krzyżaków do zwycięstwa. Przeciwnie, prowadzi ich zastępy do kolejnych klęsk. Jest to celowe działanie, zdrada i zemsta za krzywdy dokonywane Litwie. Konrad cierpi jednak, gdyż jako człowiek szlachetny nie może znieść piętna zdrajcy. Jego ukochana Aldona zostaje pustelnicą w wieży i po wielu latach rozłąki również nie mogą być już razem. Poświęciwszy wszystko dla dokonania swojego dzieła, Wallenrod wypija truciznę. Zostaje bowiem odkryty przez Krzyżaków, którzy chcą go zgładzić. Powieść maska Adama Mickiewicza wyrażała dyskusje na temat sposobów walki z zaborcą. Bohater wallenrodyczny jest uosobieniem takich rozterek. W postaci szlachetnego rycerza ukazany jest cały dylemat między honorowym celem a niehonorowymi metodami jego osiągnięcia.
Czytaj dalej: Sacrum i profanum - co to znaczy? Główne różnice