Mesjanizm jako romantyczna idea poświęcenia. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. - Dziady - Kordian

Autorem opracowania jest: Marta Grandke.

Mesjanizm jest ideą, która w historii literatury pojawiła się już w czasach Biblii. W Polsce jednak prawdziwie spopularyzował to pojęcie romantyzm, który wykorzystał je i stworzył z niego fundament popularnej w tamtych czasach ideologii. Definicja mesjanizmu mówi, że jest to teoria, która odwołuje się do historii Mesjasza, czyli Jezusa Chrystusa, który poświęcił się i umarł za wszystkie grzechy świata. W związku z tym koncepcja ta oparta jest na figurze wybitnej jednostki, która swoimi działaniami może uratować całą społeczność lub naród i zbawić ją od zła. Istotna jest w niej kwestia cierpienia lub śmierci wybranej jednostki, której poświęcenie przyczynia się właśnie do zbawienia świata czy narodu. W Polsce mesjanizm spopularyzowany został przez Adama Mickiewicza. Zaczął się on rozwijać w okresie między powstaniem listopadowym a styczniowym, natomiast rola wybitnej jednostki została rozszerzona na cały naród polski, który swoim cierpieniem miał zbawić inne nacje, dlatego też został przez Boga obarczony rozbiorami. Refleksje na temat mesjanizmu polskiego spotkać więc można w dziełach Adama Mickiewicza, takich jak trzecia część „Dziadów” czy „Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego”, ale również w dramacie Juliusza Słowackiego pod tytułem „Kordian”.

W trzeciej części dramatu „Dziady” autorstwa Adama Mickiewicza mesjanizm polski jest jednym z najważniejszych poruszanych w dziele wątków. Ukazywany jest on jako romantyczna idea poświęcenia, której dokonuje zarówno jednostka, jak i cały naród. W przypadku jednostki jest to Konrad, który ogłasza się duchowym przewodnikiem narodu polskiego i chce na siebie wziąć jego cierpienia, by społeczeństwo mogło odpokutować swoje winy i odzyskać utraconą wolność. Konrad chce dokonać tego poświęcenia siebie, swojego życia i osobistego szczęścia, ponieważ uważa, że jest jednostką wybitną, zdolną do niego i do tego przeznaczoną. Nikt inny nie jest w stanie uratować narodu tak, jak zrobi to Konrad, wybraniec samego Boga, sądzi również, że jest osobą niemal równą Stwórcy i że może od niego żądać odpowiedzi na wiele pytań. Mickiewicz w „Dziadach” porusza także kwestię mesjanizmu całego narodu polskiego. Koncepcja ta zakłada, że został on wybrany i doświadczony przez zabory, ponieważ jest narodem wybranym, który ma wziąć na siebie cierpienia i grzechy całej Europy, by inne nacje mogły zostać zbawione, tak jak zrobił to Jezus Chrystus z grzechami świata. Naród i Konrad wpasowują się więc w romantyczną ideę mesjanizmu jako poświęcenia się.

W dziele „Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego” Mickiewicz posłużył się formą przypowieści ewangelicznych, poprzez które opowiadał on o losach cierpiącego narodu polskiego i o dziejach emigrantów, którzy zmuszeni byli opuścić Polskę po nieudanym powstaniu listopadowym. Broszura ta miała więc charakter polityczny, co Mickiewicz połączył właśnie z romantyczną ideą mesjanizmu jako poświęcenia się, w tym przypadku jednego narodu dla innych. Poeta w dziele tym objął stanowisko, według którego Polska miała być dzięki swojemu cierpieniu odkupicielem całego świata. Miało to zmienić losy ludzkości, wpłynąć na nie w pozytywny sposób i uratować świat przed klęską, spowodowaną jego licznymi winami i grzechami. Według Mickiewicza Polska nie zniknęła całkiem z mapy świata, ale przetrwała właśnie w idei chrześcijaństwa, odkupienia oraz w silnym pragnieniu wolności, jakim charakteryzował się jej naród i jego postawa. „Księgi” były także dziełem skierowanym do polskiej, skłóconej emigracji i miały na celu przemówienie do niej i określeniu wspólnej sprawy wszystkich Polaków, zmuszonych do opuszczenia swojej zniewolonej ojczyzny. Miały one natchnąć ich do działania i nadać sensu ich cierpieniom, jakie odczuwali oni w związku z utratą wolności i rodzinnego kraju.

Z mesjanizmem polskim w formie takiej, w jakiej widział go Mickiewicz, polemizował Juliusz Słowacki w dramacie „Kordian”. Słowacki skrytykował bowiem jego założenia i próbował zrozumieć, co mogło stać za klęską powstania listopadowego. Mesjanizm w wydaniu Słowackiego, jaki spotkać można w „Kordianie” nazwany został winkelriedyzmem, od nazwiska rycerza Arnolda Winkelrieda, który poświęcił się, by jego wojska mogły wygrać z nieprzyjacielem. Korzystając z jego historii, Słowacki kwestionował bierność i męczeństwo mesjanizmu w wydaniu Mickiewicza i promował aktywne działanie na rzecz odzyskania wolności przez Polskę. Jego romantyczna idea poświęcenia dla większej sprawy wiązała się więc z czynem, nie zaś z wyczekiwaniem na wyjątkową jednostkę czy naród i oczekiwaniem, że jej przybycie wszystko zmieni. Polska w jego ujęciu miała być nie Mesjaszem narodów, ale właśnie ich Winkelriedem.

Mesjanizm w dziełach epoki romantyzmu jest więc ideą poświęcenia się dla innych, jednak wielu twórców widziało tę koncepcję inaczej. Mickiewicz w swoich dziełach promował myśl o Polsce jako o narodzie wybranym i oczekiwanie na wyjątkową jednostkę, której poświęcenie ocali wszystkich. Słowacki także dostrzegał wagę poświęcenia, ale miało ono być czynem, aktywnym działaniem, nie zaś biernym wyczekiwaniem nadejścia Mesjasza, którego przybycie uratuje naród.

Czytaj dalej: Czym dla człowieka może być wolność? Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Ostatnia aktualizacja: 2022-09-26 14:47:34

Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują poezja.org. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.