Człowiek od zawsze był zaciekawiony możliwością poznania swojej przyszłości. Wielu z nas chciałoby wiedzieć, co wydarzy się za kilka lat, jak potoczy się nasze dalsze życie. W trudnych dla ojczyzny czasach powszechne było też zastanawianie się, jak będzie wyglądać przyszłość Polski, czy kraj w końcu odzyska niepodległość i przestanie być rządzony przez zaborców. W utworach literackich nie brakuje więc proroctw i przepowiedni.
Spis treści
Przepowiednie ukazane w utworze Stanisława Wyspiańskiego ukazują ówczesne problemy społeczne. Autor stworzył przekonujący obraz polskiego społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku, nie unikając mówienia o wadach narodowych, które sprawiły, że Polacy mimo upływu lat nie potrafili odzyskać niepodległości. Motyw proroctw i przepowiedni pojawia się szczególnie podczas spotkania Gospodarza z Wernyhorą. Był to legendarny, wędrowny lirnik kozacki, żyjący podobno w XVIII wieku, chociaż być może naprawdę nigdy nie istniał. Znany był szczególnie z faktu, że przepowiedział rozbiory Rzeczypospolitej, dlatego inspirował twórców epoki romantyzmu, a później, jak pokazuje przykład Wyspiańskiego, modernizmu.
Wernyhora pojawił się na dziedzińcu bronowickiej chaty, aby porozmawiać z Gospodarzem - postacią będącą łącznikiem między chłopami a inteligencją. Gospodarz pochodził z miasta, ale wziął ślub z chłopką i zamieszkał na wsi, dlatego był dowodem, że przedstawiciele różnych warstw społecznych mogą znaleźć wspólny język. Portret Wernyhory znajdował się w bronowickiej chacie, co miało świadczyć o patriotycznej postawie Gospodarzy. Wernyhora wierzył, że Gospodarz sprawdzi się w roli przywódcy powstania, które miało w końcu opanował całą Rzeczpospolitą. Mężczyzna otrzymał od lirnika trzy zadania: rozesłanie wici, zebranie uzbrojonych chłopów oraz ruszenie do walki na dźwięk złotego rogu. Wernyhora ostrzegł jednak, że marazm i egoizm doprowadzą do upadku klęski zrywu narodowo-wyzwoleńczego. Tak się niestety stało, Gospodarzowi brakowało siły, aby przeciwstawić się nawet własnej żonie. Powierzył więc drogocenny złoty róg młodemu chłopakowi - Jaśkowi, który zgubił go, schylając się po symbol materializmu - czapkę z pawimi piórami. Schowana została również złota podkowa, którą zgubił koń Wernyhory. Ziściły się więc przestrogi Wernyhory, ale Gospodarz niestety nie wykonał powierzonego sobie zadania.
Swego rodzaju proroctwem jest też pojawienie się w chacie Upiora. Dziadowi ukazała się zakrwawiona zjawa, która koniecznie chciała umyć się i dołączyć do gości weselnych. Był to duch Jakuba Szeli, przywódcy rabacji galicyjskiej. Odwiedził właśnie Dziada, ponieważ ten brał udział w tych krwawych wydarzeniach, kiedy chłopi zwrócili się przeciwko swoim panom i dopuścili się wielu zbrodni. Ukazanie się Upiora jest przestrogą przed powtórzeniem się tej historii, ponieważ mimo upływu czasu, polskie społeczeństwo wciąż pozostawało podzielone. Wzajemna niechęć między chłopami a szlachtą sprawiała, że wspólna walka o niepodległość była praktycznie niemożliwa. Autor ostrzegał, że jeśli sytuacja się nie zmieni, bardziej prawdopodobna wydaje się walka między chłopami a inteligencją, niż powstanie przeciwko zaborcy.
Przepowiednią jest również pojawienie się w chacie ożywionego Chochoła. W rzeczywistości był to tylko snop słomy, chroniący rośliny przed mrozem, aby dotrwały do wiosny i ponownie mogły rozkwitnąć. Chocholi taniec kończący utwór symbolizuje więc bierność i uśpienie Polaków, ale z drugiej strony daje nadzieję. Kiedy nadejdzie odpowiednia pora, porównywana do wiosny, naród wreszcie się przebudzi i odzyska niepodległość. Ta przepowiednia się sprawdziła, ponieważ kilkanaście lat po napisaniu dramatu, Polska wreszcie wyzwoliła się spod władzy zaborców po ponad stu latach niewoli.
Proroctwa odgrywają niezwykle ważną rolę w akcji III części mickiewiczowskich „Dziadów”. Pojawiają się tutaj liczne sny i widzenia, które zapowiadają dalsze losy Polski i Polaków. W dramacie Mickiewicz możliwość spojrzenia w przyszłość mógł dać wyłącznie Bóg, dlatego obdarzeni byli nią ci, którzy na to zasługiwali. Bóg nie odpowiedział Konradowi podczas Wielkiej Improwizacji, ponieważ ten zgrzeszył pychą i prawie dopuścił się bluźnierstwa, ponieważ niewiele brakowało, aby nazwał Stwórcę „carem”. Bóg nagrodził jednak pokornego księdza Piotra, pozwalając mu spojrzeć w przyszłość ojczyzny. Kapłan sam siebie nazywał prochem, przez co okazał się godny do ujrzenia profetycznej wizji dalszych losów Polski.
Widzenie księdza Piotra w „Dziadach cz. III” dało początek mesjanizmowi, czyli przekonaniu opisanemu przez Adama Mickiewicza, że Polska musi znieść wielkie cierpienie, aby następnie się odrodzić - zmartwychwstać. Ksiądz Piotr ujrzał kibitki wiozące polskich patriotów na Syberię. Wśród nich znajdował się Mesjasz-Zbawiciel, którego tożsamość Mickiewicz określił tajemniczymi słowami „Z matki obcej krew jego dawne bohatery, a imię jego będzie czterdzieści i cztery”. Polska została nazwana „Chrystusem narodów”, ze względu na męczeński los Polaków żyjących w zniewolonej ojczyźnie. Car został porównany tutaj do Heroda, zabijającego niewinne dzieci. Polska miała umrzeć na krzyżu, symbolizującym zabory, aby móc się odrodzić. Francja została porównana do umywającego ręce Piłata, ponieważ wielokrotnie deklarowała chęć pomocy Polakom, ale nigdy nie przełożyło się to na czyny. Obok konającej na krzyżu Polski stała jej matka - Wolność, co zwiastowało lepszą przyszłość ojczyzny. Następnie naród miał zmartwychwstać i wstąpić do nieba, co zwiastowało odrodzenie Polski i wszystkich innych zniewolonych krajów. W ten sposób Mickiewicz za sprawą przepowiedni ukazanej szlachetnemu księdzu Piotrowi, chciał dodać otuchy cierpiącym po klęsce powstania listopadowego rodakom oraz odnaleźć sens w cierpieniu zadawanym Polakom przez zaborców.
Przepowiednie mogą być przekonującym obrazem wydarzeń politycznych i sytuacji panującej w kraju. Autorzy literatury wykorzystywali proroctwa i symbole, aby dawać rodakom nadzieję na lepszą przyszłość oraz przekazywać im swoją wizję przyszłości ojczyzny. Miało to tym większe znaczenie w zniewolonej Polsce, w której nasi przodkowie mogli tracić wiarę, że będzie im jeszcze dane żyć w wolnej ojczyźnie.
Aktualizacja: 2024-10-20 20:17:02.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.