Stanisław Wyspiański na łamach „Wesela” podejmuje krytyczną analizę stosunków między grupą chłopów i inteligentów. W tym celu posługuje się symbolizmem, wprowadzając na strony dramatu postaci fantastyczne, które niosą na sobie piętno historii. Jednym z ważniejszych momentów dla tego wątku jest spotkanie Upiora z Dziadem, które stanowi konfrontacje bronowickiej społeczności z krwawą historią rabacji galicyjskiej. Tym samym Wyspiański podkreśla, że obie warstwy społeczne dzieli nie tylko ich wzajemne niezrozumienie, ale również historia.
Spis treści
Scena XV aktu II rozpoczyna się zaraz po krótkim spotkaniu Dziada i Pana Młodego. Stary chłop pragnie złożyć życzenia napotkanemu inteligentowi z okazji ślubu, ten jednak wciąż nie ochłonął po spotkaniu Hetmana, ducha Franciszka Ksawerego Branickiego. Z tego powodu ignoruje Dziada, któremu właśnie wtedy ukazuje się Upiór.
Zjawa nazywa starego człowieka przyjacielem, prosząc o kubeł wody. Chce bowiem obmyć się przed pójściem na wesele. Sparaliżowany tym widokiem starzec chce odegnać krwawe widziadło, to jednak ciągle powtarza swoją prośbę. W tym też momencie zdradza swoje pochodzenie — oto na wesele przybył krwawy upiór samego Jakuba Szeli. Niegdyś przywódca wydarzeń, w których ucierpiały rodziny Tetmajerów i Rydlów, teraz ironicznie zowie się ich swatem. Pragnie tylko zmazać widmowe znaki swojej zbrodni, przebrać koszulę i obmyć twarz. Sam jednak zauważa wiecznie pozostającą plamę na czole.
Dziad próbuje wygnać Upiora, ten jednak broni swojego autorytetu orderami. Na wspomnienie krwawej ścieżki, którą za sobą pozostawia, również pragnie ją zmyć. Przerażony Dziad wzywa imienia Maryi. Upiór zaś ironicznie zbywa jego słowa. Wprasza się na wesele, nawołując do bratania się skłóconych stanów pomimo dawnych zatargów.
Dla zrozumienia sceny XV aktu II należy wytłumaczyć, kim są uczestniczący w nim Upiór i Dziad. Pierwszy z nich to Jakub Szela — niesławny przywódca tzw. rabacji galicyjskiej z 1846 roku. Było to sprowokowane przez władze austriackie powstanie chłopów przeciw szlachcie w odwecie za wieki wyzysku i przemocy, które zapisało się w historii jako straszliwe okrucieństwo. Wspomniane w dramacie rżnięcie piłą stanowi tylko jeden z przykładów krwawych zbrodni. Jakub Szela za swoje "zasługi" w tym wydarzeniu otrzymał ziemię oraz order, którym zresztą chwali się na łamach „Wesela”.
Dziad jest zaś przedstawicielem najstarszego pokolenia chłopów zgromadzonych w bronowickiej chacie. Z tego powodu pamięta dokładnie wydarzeni rabacji, choć odżegnuje się od udziału w nich. Upiór spoufala się jednak z nim w rozmowie na tyle, że trudno jest określić prawdziwość deklaracji starca. Wspomnienia tamtych dni każą mu patrzeć na wesele jako na ironię dziejów.
Poprzez spotkanie Dziada z upiorem Jakuba Szeli w akcie II Wyspiański wyraża negatywną ocenę możliwości integracji warstwy chłopskiej i inteligencji. Pamięć o przeszłości ostatecznie nie pozwoli im na trwałe zjednoczenie. Upiór, obmywając ręce z krwi, wymawia również weselnikom ironię całego zajścia. Wyśmiewa dawne zdrady jako dające się zmyć, zapomnieć. Kat, który przeistacza się w swata to właśnie podsumowanie tych nienaturalnych prób zjednoczenia. Wybaczenie, o którym mówi wcześniej i Gospodarz, i Pan Młody jest jedynie pozorne. Obie grupy łączy trudna historia, która stoi na przeszkodzie dalszemu współdziałaniu.
Aktualizacja: 2024-10-29 11:32:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.