Wojna i rewolucja to dwa zjawiska, które od wieków kształtują losy jednostek, narodów i całych społeczeństw. W historii ludzkości odgrywały one kluczową rolę, nie tylko zmieniając granice państw, lecz także wpływając na sposób myślenia, postrzegania świata i relacje międzyludzkie. Wojna, ze swoim destrukcyjnym charakterem, niesie cierpienie, stratę i przemoc, ale często wyzwala również niezwykłe pokłady odwagi, solidarności i poświęcenia. Rewolucja natomiast, będąca gwałtowną przemianą polityczną, społeczną lub gospodarczą, budzi nadzieję na lepszą przyszłość, ale może prowadzić do chaosu i destabilizacji. Oba te doświadczenia, choć skrajnie różne, głęboko wpływają na psychikę człowieka, jego wartości oraz sposób pojmowania świata. Polacy wielokrotnie doświadczyli takich skrajnych doświadczeń, co zostawiło swoje piętno w literaturze. Warto więc przeanalizować jak wojna i rewolucja wpływają na człowieka właśnie poprzez przykłady dzieł pisanych.
Spis treści
Cezary Baryka, wywodzący się z klasy burżuazyjnej młody człowiek zafascynował się ideologią bolszewicką, coraz bardziej powszechną na początku XX wieku. Można mniemać, że początek tego zapatrzenia bierze się z braku ojcowskiego autorytetu podczas ostatnich lat pobytu chłopaka w Baku, czy też jego zbytniego rozpieszczenia. Istotne jest jednak przynależenie przez Barykę do grona ideologicznych rewolucjonistów, a to z powodu dalszych wydarzeń. Chłopak początkowo tak bardzo daje się porwać rewolucji, że nie tylko dokucza matce, ale nawet pozbawia ich oboje zabezpieczenia finansowego. Mimo iż ostatecznie reflektuje się i zaczyna wspomagać rodzicielkę, nie jest w stanie uratować jej z krwawych szponów rewolucji. Cezary pozostaje sam, a powodem tego staje się ideologia, za którą ślepo podążał. Z każdym przewrotem przychodzi śmierć oraz zniszczenie. Walki między Ormianami i Tatarami doprowadzają do straszliwego cierpienia ludności Baku. Koleje losu rzucają wtedy Barykę w wir pracy przy wynoszeniu zwłok zalegających miasto. Na tym przykładzie widać, jakim szokiem musi być dla niego ogrom tak niezawinionego cierpienia. Znajduje to odbicie w słowach skierowanych do martwego ciała młodej Ormianki, stanowiących również świadectwo jego przejrzenia prawdy o bolszewizmie.
Skrajne doświadczenie prawdziwego oblicza wojny i zła komunizmu leczy młodego człowieka z jego naiwności. Stanowi bolesną lekcję, kształtującą osobowość, podobnie jak śmierć matki. To właśnie tutaj główny bohater uczy się, że droga do poprawy egzystencji najuboższych mas nie może prowadzić przez tępy, brutalny reżim "proletariatu". Chory nie może się bowiem sam uleczyć a jedynie pogorszyć sytuację. Chociaż Cezary na zawsze pozostanie wierny swojej wrażliwości na niedolę ludzką, nigdy już nie będzie spoglądał na rewolucję przez pryzmat młodzieńczych lat. To, jak zmieni go doświadczenie z Baku, w pełni pokaże się podczas rozmowy z polskimi komunistami. Zakończenie powieści sugeruje, że bohater wybiera swoją własną drogę, odłączając się od rewolucjonistów podczas przemarszu. Tak więc przeżycia wojny i rewolucji ukształtują go swoim dramatyzmem, stworzą dojrzałego bojownika o sprawiedliwość, podążającego własną ścieżką.
„Nie-Boska komedia” Zygmunta Krasińskiego stanowi romantyczną krytykę rewolucji z perspektywy szlacheckiej, okraszoną krytycznym spojrzeniem na stan moralny klas wyższych. Tutaj również mamy do czynienia z obrazem rewolucji i towarzyszącej jej wojny. Treść dramatu dotycząca szturmu zrewoltowanych nizin na ostatni bastion pod wodzą hrabiego Henryka ukazuje również konfrontację dwóch poglądów na świat. Przychodzi mu zmierzyć się na słowa z wodzem rewolty, Pankracym. Sytuacja zmusza obu do wytężonego sprawdzenia swoich spostrzeżeń o rzeczywistości. Henryk broni swojego zdania, jakoby rewolucja była jedynie próbą zrzucenia jarzma cywilizacji i moralności, Pankracy zaś ukazuje ją jako próbę stworzenia społeczeństwa bardziej pluralistycznego. Straszliwe oblicze tego konfliktu powoduje jednak potrzebę zrewidowania swoich poglądów przez obie strony. Taki rodzaj dysonansu poznawczego sam w sobie jest skrajnym doświadczeniem, dodatkowo łączy się z potwornymi obrazami zbrodni. Przedstawiciel arystokracji przebywa dantejską drogę przez obóz rewolucjonistów, obserwując ich najróżniejsze nastawienia. Ukazani są oni jako mieszkańcy swoistego piekła, gotowi zrobić wszystko bez poszanowania dla tradycji i dobra. Świat przed oczyma Henryka zdaje się kończyć, wraz z jego śmiercią w niepamięć ma odejść pewna epoka. Rzeczywistość zdaje się rozprężać, na oczach czytelnika rwą się wszelkie zależności międzyludzkie feudalnego porządku, ale również samo społeczeństwo. Oblężenie oraz swoista walka "o duszę" z Pankracym stanowi dramatyczne doświadczenie dla człowieka, który doskonale zdaje sobie sprawę z bycia obrońcą przegranej sprawy. Paradoksalnie koniec utworu ukazuje jednak dramat samego wodza rewolucji, człowieka, który ostatecznie przegrywa z Opatrznością i słabościami swoich "towarzyszy", wykrwawiając się na śmierć.
Rewolucja i wojna to dramat wielu ludzi, często bezimiennych ofiar tych wydarzeń. Śmierć oraz strata nie są jednak najgorszymi ze wszystkich wynoszonych z nich doświadczeń. Najbardziej zdaje się dotykać człowieka fakt zniszczenia jego paradygmatu postrzegania społeczności. Rewolucja jest bowiem formą wojny domowej, gdy sąsiad staje często przeciwko sąsiadowi. Ludzie jako istoty społeczne, cierpią, kiedy ich grupa zaczyna przeżywać kryzys. Budynki da się bowiem odbudować a majątki odzyskać, jednak trauma nieufności pozostaje na długo. Doświadczenie takie kształtować więc będzie charaktery tych, którzy je przetrwali. Przez to wpłynie też na wygląd świata po rewolucji czy wojnie.
Aktualizacja: 2024-10-18 22:45:01.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.