Dramat Stanisława Wyspiańskiego „Wesele” to jedno z najważniejszych dzieł literatury młodopolskiej. Opis zabawy weselnej, zainspirowany zaślubinami poety Lucjana Rydla i chłopki Jadwigi Mikołajczykówny, jest tutaj tylko pretekstem do przedstawienia polskiego społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku. Autor wytknął wady inteligencji i chłopstwa oraz przedstawił przyczyny narodowej niewoli, mimo chęci buntu wobec zaborcy i wywołania powstania. Dramat z pewnością skłania do refleksji i jest kopalnią motywów literackich.
Spis treści
Poeci epoki romantyzmu byli przekonani, że literatura jest w stanie przebudzić Polaków i zmotywować naród do walki. Wieszcze narodowi tworzyli dzieła, w których przedstawiali swoje koncepcje wyzwolenia narodu np. mesjanizm Mickiewicza czy winkelriedyzm Słowackiego. Wyspiański nawiązuje w dramacie do motywu potęgi poezji, która ma poruszać ludzkie dusze i dodawać odwagi do walki na śmierć i życie.
W utworze pojawiło się dwóch bohaterów, którzy powinni wpływać na społeczeństwo za pomocą słów — Poeta (Kazimierz Przerwa-Tetmajer) i Dziennikarz (Rudolf Starzewski). Jak się jednak okazuje, wzniosłe idee nie sprawdziły się w praktyce. Poeta i Dziennikarz pogrążyli się w dekadentyzmie, woleli szukać prostych, przyziemnych przyjemności niż zaangażować się w sprawy narodowe.
W „Weselu” Wyspiański krytycznie odnosi się do koncepcji „sztuki dla sztuki”, popularnej na przełomie XIX i XX wieku. Idea ta oznacza tworzenie w oderwaniu od spraw społecznych czy politycznych. Przedmiotem uwagi artystów miałaby być estetyka, dążyli oni do artystycznej autonomii. Do postaci reprezentujących taki pogląd można zaliczyć Poetę, którego poezja jest wyrazem indywidualizmu i poszukiwania piękna. Mówiąc o sztuce w dziele Wyspiańskiego, nie można pominąć obrazów, które wiszą w bronowickiej chacie. To kopie „Wernyhory” i „Kościuszki pod Racławicami” Jana Matejki oraz ikony Matki Boskiej Ostrobramskiej, a także Matki Boskiej Częstochowskiej.
Po okresie próby odzyskania niepodległości pracą, rozwojem i poprawą życia całego społeczeństwa, ponownie wróciła idea zrywu narodowowyzwoleńczego. Problem polegał na tym, że chociaż niektórzy z chłopów byli pełni zapału do walki, m.in. Czepiec, przeważająca część inteligencji nie była w stanie przejąć inicjatywy i zaangażować się czynnie w sprawy ojczyzny.
Chochoł, który pojawia się w drugiej części dramatu, symbolizuje zarówno nadzieję na odrodzenia, jak i niemoc działania. Stańczyk, Rycerz, Hetman i Wernyhora reprezentują różne momenty historii, wskazując na błędy, które utrudniają podjęcie skutecznych działań.
Niestety, gdy Gospodarz dostał od Wernyhory szansę, aby wywołać powstanie, zupełnie ją zaprzepaścił. Bohater miał chwilowy zapał do walki, ale zdecydował się powierzyć ważną misję młodemu, nierozważnemu chłopakowi, aby móc odpocząć. Szybko zapomniał o rozmowie z Wernyhorą, wolał słuchać żony, która uważała, że to wszystko były halucynacje pod wpływem alkoholu. Do powstania nie doszło, mimo entuzjazmu Czepca. Słabość Polaków najlepiej ukazuje chocholi taniec kończący utwór — bohaterowie pogrążyli się w transie, a marzenia o niepodległości ponownie zostały odłożone na później.
Akcja dramatu dzieje się we wsi Bronowice pod Krakowem. To znaczące miejsce nie tylko jako tło wydarzeń, ale również istotny element symboliczny i społeczny. W tym miejscu łączą się różne grupy — inteligencja i chłopstwo, a ich współobecność ujawnia głębokie podziały i konflikty.
Idealizacja wsi, tak obecna w literaturze na przestrzeni wielu epok, została skrytykowana. W tym celu Wyspiański wyolbrzymił obsesję Pana Młodego, którą określić można terminem chłopomanii. Bohater fascynował się kulturą chłopską na podstawie błędnych przekonań o życiu, jaki wiodą mieszkańcy wsi. Zupełnie nie rozumiał problemów, z jakimi borykali się chłopi. Był oczarowany swoją żoną, ale w rzeczywistości trudno było mu pojąć wartości i obyczaje, jakimi kierowała się w życiu. Nie bez powodu wielu gości wyrażało obawy o przyszłość tego małżeństwa.
Bronowice są miejscem, w którym ścierają się różne światopoglądy. Chłopi są świadomi swojego znaczenia, zwłaszcza po przemianach społecznych drugiej połowy XIX wieku, ale jednocześnie czują się marginalizowani przez inteligencję. Widać to w rozmowie Radczyni z Kliminą czy Czepca z Dziennikarzem.
Kończący się wiek XIX sprawił, że w kręgach inteligencko-artystycznych panowały nastroje schyłkowe i przekonanie o upadku dawnych wartości. Ma to również odbicie w dramacie Wyspiańskiego. Przybyłych z miasta dręczył pesymizm, niemoc i bezcelowość, od których próbowali uciec, oddając się prostym przyjemnościom.
Do grona dekadentów w „Weselu” Wyspiańskiego należą Poeta, Dziennikarz oraz Nos. Jednym z przejawów ich dekadencji są marazm i apatia. Bohaterowie, pomimo zainteresowania kwestiami narodowymi, nie są w stanie przejść od słów do czynów. W rozmowach wspominają o aspiracjach patriotycznych, ale ostatecznie pogrążają się w bierności.
Taniec w „Weselu” ma ważną rolę symboliczną, stanowiąc wyraz relacji międzyludzkich, jak również metaforę stanu całego społeczeństwa. Pojawia się w dramacie jako element obrzędu weselnego oraz symbol narodowej stagnacji.
Taniec to element celebracji i radości. W pierwszych aktach dramatu towarzyszył bohaterom podczas świętowania. Jednak początkowy wyraz energii, wspólnoty i tradycji ludowej, z czasem zmienił się w symbol bezowocnej aktywności.
Najważniejszym momentem związanym z tym motywem jest chocholi taniec kończący utwór Wyspiańskiego. Postaci, które wcześniej dyskutowały o wielkich ideach i walce o niedpoległość zostały pogrążone w duchowym i społecznym uśpieniu. Wydarzenia poprzedzające scenę tańca, od przybycia Wernyhory aż po zgubienie złotego rogu przez Jaśka, udowodniły niegotowość społeczeństwa do podjęcia walki o niepodległość.
Dramat Wyspiańskiego dotyczy uroczystości po zaślubinach, dlatego nie sposób pominąć w tym omówieniu wątek miłości. Artysta pisze o różnych rodzajach kochania, eksponując zarówno jego romantyczne, jak i rodzinne oblicze.
Naturalnie, najważniejszy wątek miłosny w „Weselu” dotyczy Pana Młodego i Panny Młodej. Małżeństwo stanowiło symbol zjednoczenia inteligencji i chłopstwa, jednak w rzeczywistości było ono pełne napięć i różnic. Choć Pan Młody z entuzjazmem opowiadał o swojej fascynacji chłopską kulturą, jego miłość do Panny Młodej wydaje się bardziej oparta na romantycznym wyobrażeniu niż rzeczywistym zrozumieniu prawideł świata, z którego pochodzi. Co więcej, w dialogach między nimi została wyeksponowana różnica związana z innym podejściem do miłości. Pan Młody potrzebował ciągłych zapewnień od swojej żony o jej uczuciach i obsypywał ją kwiecistymi, poetyckimi frazesami. Tymczasem ona nie potrafiła tego odwzajemnić. Mówiła o miłości w sposób prosty, a swoją uwagę skupiała na praktycznych aspektach życia.
W dramacie pojawia się również historia miłosna Marysi, która w przeszłości była zaręczona z zamożnym mężczyzną. Niestety, ten zmarł, zanim doszło do zaślubin. Powrócił on jako duch w dniu wesela. Spotkanie Marysi z Widmem to scena pełna melancholii, symbolizująca niespełnione ambicje. Choć do Marysi powróciły dawne emocje, szybko zdała sobie sprawę, że tamte uczucia przynależą do przeszłości.
Ostatnią parą, którą można włączyć w wątek miłości jest Gospodarz i Gospodyni. Podobnie jak małżeństwo Pana Młodego i Panny Młodej, to również związek łączący inteligenta z chłopką. Jednak ich relacja jest przykładem miłości dojrzałej, dalekiej od romantycznych uniesień i iluzji, opartej na wspólnym codziennym życiu i zrozumieniu realiów, w jakich funkcjonują.
Aktualizacja: 2024-10-16 16:42:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.