Chłopomania to zjawisko, które odnaleźć można w literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku jako odzwierciedlenie rosnącego zainteresowania elit miejskich kulturą ludową. Jednak w dramacie Stanisława Wyspiańskiego temat ten nabiera głębszego wymiaru, bo staje się podstawą do sformułowania krytycznego komentarza wobec inteligencji. Dramatopisarz, inspirując się małżeństwem Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny, analizuje, co właściwie kryje się pod maską chłopomańskiej fascynacji.
Spis treści
Rozwinięty w XIX wieku trend dotyczył elit intelektualnych, wśród których narodziła się nagła fascynacja chłopstwem. Wywodząca się z drobnej szlachty miejska inteligencja traktowała wieś jako miejsce wiecznej sielanki, dającej wolność od utrapień duszy. Jednocześnie, za tą powierzchowną modą nie szło zrozumienie problemów życia codziennego chłopów.
Jednym z przejawów chłopomanii było branie przez inteligentów żon z rodzin wiejskich, co stało się również inspiracją dla Wyspiańskiego przy tworzeniu swojego dramatu. Przedmiotem akcji jest ślub członka krakowskiej bohemy z chłopką ze wsi Bronowice.
Chłopomania w „Weselu” Wyspiańskiego jest jednym z kluczowych motywów, a zarazem ironicznym komentarzem o relacjach między inteligencją a chłopstwem w Polsce przełomu XIX i XX wieku. Mezalians, który pozornie dał okazję do połączenia obu grup, w ostateczności podkreślił istniejące między nimi różnice, które zakorzenione są w długiej historii wyzysku.
Naczelnym chłopomanem w utworze Wyspiańskiego jest Pan Młody, którego pierwowzorem był poeta Lucjan Rydel. To kreacja niemal karykaturalna, w której kondensują się wszystkie negatywne aspekty chłopomani. Bohater jest zaślepiony wyobrażeniami o wiejskim życiu, które idealizuje i poetyzuje, nie mając pojęcia o normach i obyczajach panujących wśród chłopów. Na znak integracji ze środowiskiem żony, mężczyzna założył na ślub tradycyjny strój ludowy. Jednakże ten gest nie został odebrany pozytywnie — zgromadzeni kpili z Pana Młodego, niektórzy nawet uznali jego ubiór za obrazę ich kultury.
Co więcej, w postawie Pana Młodego widać hipokryzję. Mimo pozornej miłości do chłopów bohater gani Haneczkę, swoją siostrę, za spoufalanie się z drużbami ze wsi. Zabrania jej tego, czego sam zażywa, jednocześnie wskazując, że pod powierzchnią fascynacji nadal kryją się uprzedzenia i protekcjonalny stosunek do chłopów.
W pewien sposób postawa Pana Młodego została skontrastowana z Gospodarzem, o którym wiemy, że wziął sobie za żonę chłopkę kilka lat wcześniej. Jednak ta postać, wzorowana na Włodzimierzu Tetmajerze, stanowi przykład spełnionej integracji. Gospodarz okazuje chłopom szacunek i zrozumienie. Nie oznacza to, że jego postawa nie jest pozbawiona przesady. Bohater widzi w mieszkańcach wsi potomków Piasta i ucieleśnienie polskości.
O pobłażliwości wobec chłopów świadczy postawa Dziennikarza wobec Czepca. Na samym początku utworu krewki chłop zagaduje przedstawiciela inteligencji, chcąc porozmawiać o światowej polityce. Wyspiański tym samym buduje postać Czepca na wzór racławickiego chłopa — silnego, żywotnego i świadomego. Niemniej Dziennikarz zbywa towarzysza, lekceważąc jego zainteresowanie. Dla niego wieś to spokojne, sielankowe miejsce służące odpoczynkowi od spraw politycznych. Postrzega ją i jej mieszkańców jako prostaczków, chce okroić ich horyzonty do rozmiarów parafii.
W „Weselu” Wyspiański demaskuje chłopomanię jako płytkie zjawisko, podkreślając protekcjonalność w zachowaniu inteligentów. Przybysze z miasta nie mają realnego zrozumienia codzienności życia na wsi i związanych z tym problemów. Wprowadzenie motywu chłopomanii służy jako narzędzie krytyki, wskazując na teatralność fascynacji wsią, jak również konieczność nawiązania prawdziwego dialogu między obiema grupami, aby zbudować trwałą wspólnotę.
Aktualizacja: 2024-10-28 13:20:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.