Nie będzie dużym uogólnieniem stwierdzenie, że każdy chociaż raz w życiu pokłócił się ze swoimi rodzicami. Niektórzy widzą w tym naturalny element dorastania - całkowicie normalny i pożądany. Wszystko wydaje się jednak kwestią natężenia takiego konfliktu oraz jego podłoża. Te mogą zaś być rozmaite. Konflikt między rodzicami a dziećmi jest pewnym kulturowym archetypem, dlatego możemy go odnaleźć w całej rozciągłości literatury.
Spis treści
Francuski komediopisarz Molier pragnął swoimi dziełami wpływać na opinię publiczną. W swoim założeniu piętnował zachowanie ówczesnych mieszczan, których stosunki społeczne i rodzinne pozostawiały wiele do życzenia. Komedię „Skąpiec” możemy odczytać jako potępienie nadmiernej żądzy zysku i chciwości, ale również bezwzględnej władzy rodzica nad dziećmi.
Harpagon, tytułowy bohater, to człowiek owładnięty obsesją na punkcie pieniądza. Molier wyolbrzymił jego chciwość do karykaturalnych kształtów, oddając przy tym odczłowieczający efekt opętania mamoną. Harpagon ma dwoje dzieci, Kleanta i Elizę, ale w jego sercu brakuje uczucia dla nich. Konflikt między nimi przebiega na płaszczyźnie odmiennych aspiracji – dzieci pragną szczęścia u boku ukochanych: Marianny i Walerego, ale ich plany krępuje chciwość ojca i jego pragnienie poślubienia wybranki syna.
W czasach Moliera ojciec miał władzę nad wyborem partnerów życiowych dla dzieci, mógł je też wydziedziczyć i skazać na nędzę. Harpagon nie potrafi kochać swoich dzieci, co podkreśla ostatnia scena, w której nie interesuje go ich szczęście, a jedynie szkatułka ze złotem. Konflikt ma więc także podłoże emocjonalne – Harpagon to patologiczny rodzic, niszczący życie swoich dzieci.
Sztandarowym przykładem konfliktu między rodzicami i dziećmi w polskiej literaturze jest „Tango” Sławomira Mrożka. Autor posługuje się tutaj groteską, odwracając standardowe role, aby ukazać problem życia w świecie postmodernistycznym – pozbawionym formy chaosie pojęć.
Możemy tu wyróżnić trzy pokolenia: mieszczańskie, pokolenie rewolucji obyczajowej oraz pokolenie ich potomków. Konflikt dotyczy dwóch ostatnich, reprezentowanych przez Stomila, Eleonorę i ich syna Artura. Artur odbiega od swoich rodziców – podczas gdy Eleonora i Stomil żyją w chaosie i cenią obyczajową frywolność, Artur dobrze się ubiera i studiuje dwa poważne kierunki. To kontrastowe zachowanie jest wyrazem jego buntu młodzieńczego. Artur, wychowany przez buntowników, czuje się pozbawiony własnej możliwości kontestacji, dlatego jego bunt polega na wprowadzeniu porządku. Konflikt opiera się na różnicy pokoleniowej i młodzieńczym buncie. Dla Artura bunt jest ważnym elementem dorastania, gdyż przez kontestację zastanego ładu (bądź chaosu) tworzymy własne „ja”. Mrożek sprowadza ten konflikt do groteskowej postaci, podkreślając jego naturalność w procesie dorastania.
Warto przyjrzeć się „Romeo i Julia” Wiliama Szekspira, gdzie młodsze pokolenie sprzeciwia się rodzicom. Na drodze zakochanych stoi waśń rodowa, która nie pozwala im być szczęśliwymi. Powoduje to niebezpośredni konflikt, w którym Romeo i Julia są zmuszeni stosować fortel przeciwko własnym rodzicom. Powtarza się więc schemat poszukiwania przez dzieci szczęścia na własną rękę i starszego pokolenia, które im to uniemożliwia. Tym razem przeszkodą nie są sami rodzice, lecz przeszłość całej rodziny. Wielopokoleniowa vendetta Kapuletów i Montekich odciska się piętnem na najmłodszych przedstawicielach rodu. Grzechy rodziców dopadają więc dzieci, a zarzewiem konfliktu między pokoleniami staje się przeszłość.
Archetypiczny konflikt pokoleń może przybierać wiele różny form. Różnice między dziećmi i ich rodzicami mogą wynikać z ich odmiennych charakterów, zmiany aspiracji młodszego pokolenia względem starszego, czy ciążącej na rodzinie przeszłości. Należy jednak pamiętać, że pewna doza napięcia między dziećmi i ich rodzicami to naturalny efekt dorastania. Emancypacja spod władzy starszego pokolenia wymaga bowiem konfrontacji, która najczęściej przybiera formę młodzieńczego buntu. Kwestią nie jest więc samo występowanie tego zjawiska, a jego przebieg i intensywność. Dzieci dążące o niezależności, wyrabiające sobie własne zdanie mogą nie zgadzać się ze swoimi rodzicami. Jeżeli jednak taki konflikt przerodzi się w jawną wrogość, będzie to miało złe zakończenie. Wszystkie trzy przedstawione powyżej historie są przejawem właśnie takiego skrajnego antagonizmu. Pokazują one również, co się dzieje, kiedy oba pokolenia zapominają o najważniejszym - że są rodziną.
Aktualizacja: 2024-10-04 19:06:29.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.