Nie będzie dużym uogólnieniem stwierdzenie, że każdy chociaż raz w życiu pokłócił się ze swoimi rodzicami. Ci najważniejsi dla nas ludzie są zarazem źródłem pewnego napięcia, szczególnie w okresie powolnej emancypacji dziecka. Niektórzy widzą w tym naturalny element dorastania - ałkowicie normalny i pożądany. Wszystko wydaje się jednak kwestią natężenia takiego konfliktu oraz jego podłoża. Te mogą zaś być rozmaite. Konflikt między rodzicami a dziećmi jest archetypem, dlatego możemy go odnaleźć w całej rozciągłości literatury. Nietrudno więc podać przykład, a wybrać dzieło odpowiednie do głębokiego omówienia tego zagadnienia. W poniższej pracy wybrane zostały trzy, których charakter odpowiada zarówno europejskiemu jak i polskiemu dziedzictwu kulturowemu. Są to mianowicie: „Skąpiec” Moliera, „Tango” Sławomira Mrożka oraz „Romeo i Julia” Wiliama Szekspira.
Słynny francuski komediopisarz Molier pragnął swoimi dziełami wpływać na opinię publiczną. W swoim założeniu piętnował zachowanie ówczesnych mieszczan, których stosunki społeczne i rodzinne pozostawiały wiele do życzenia. Komedię „Skąpiec” możemy w tym świetle odczytać jako potępienie nadmiernej żądzy zysku i chciwości, ale również bezwzględnej władzy rodzica nad dziećmi.
Tytułowy bohater, Harpagon, to człowiek owładnięty obsesją na punkcie pieniądza. Molier wyolbrzymił jego chciwość do karykaturalnych kształtów, zarazem oddając odczłowieczający efekt opętania mamoną. Harpagon posiada dwoje dzieci, jednak w jego sercu nie ma zbyt wiele uczucia dla żadnego z nich. Kleant i Eliza nie przypominają swojego ojca. Są młodymi ludźmi o dobrych manierach, zdolnymi do walki o własne szczęście, ale krępowanymi przez sprawowaną nad nimi władzę rodzicielską. W czasach Moliera ojciec wybierał bowiem partnerów życiowych dla swoich dzieci, mógł je przy tym wydziedziczyć i realnie skazać na nędzę.
Konflikt pomiędzy Harpagonem i jego dziećmi przebiega przede wszystkim na płaszczyźnie odmiennych aspiracji. Kleant i Eliza pragną szukać własnego szczęścia u boku ukochanych: Marianny i Walerego. Na drodze stoi im jednak chciwość ojca oraz jego pragnienie poślubienia wybranki syna. Wrogość, jaka narasta między dwoma pokoleniami, spowodowana jest przez naganne podejście pana domu. Należy tutaj po raz kolejny podkreślić, że Harpagon nie potrafi kochać swoich dzieci i zależy mu jedynie na pieniądzach. Dobitnie podkreśla to ostatnia scena, gdy nie interesuje go przyszłe szczęście rodzeństwa, a jedynie ukochana szkatułka ze złotem. Możemy więc śmiało powiedzieć, że konflikt Harpagona z jego dziećmi ma również podłoże emocjonalne - tytułowy bohater to przykład rodzica patologicznego, niszczącego życie swoich dzieci.
Sztandarowym przykładem konfliktu między rodzicami i dziećmi w polskiej literaturze jest zaś „Tango” Sławomira Mrożka. Autor posługuje się tutaj groteską, odwracając standardowe role w celu ukazania problemu życia w świecie postmodernistycznym - pozbawionym formy chaosie pojęć.
W „Tangu” wyróżnić możemy trzy pokolenia: mieszczańskie, pokolenie rewolucji obyczajowej i pokolenie ich potomków. Konflikt między rodzicami a dziećmi dotyczy dwóch ostatnich, reprezentowanych przez Stomila, Eleonorę i ich syna Artura. Młody mężczyzna wyraźnie odbiega od swoich rodziców. Poczas gdy Eleonora i Stomil żyją w kompletnym chaosie własnego domu oraz cenią sobie obyczajową frywolność, Artur dobrze się ubiera i studiuje dwa poważne kierunki na raz. To kontrastowe zachowanie jest przejawem jego buntu młodzieńczego. Wychowany przez buntowników czuje się bowiem pozbawiony własnej możliwości kontestacji zastanego porządku. Wyszedł więc z założenia, że bunt przeciwko zbuntowaniu to wprowadzenie porządku.
Konflikt ma tutaj podłoże różnicy pokoleniowej i tak zwanego młodzieńczego buntu. Rodzice i dzieci zazwyczaj różnią się w postrzeganiu świata, przez co dochodzi między nimi do tarć. Wynika to ze zmiany okoliczności życia, ale również emancypacji młodszego pokolenia. Bunt jest według Artura ważnym elementem dorastania, ponieważ przez kontestację zastanego ładu (bądź chaosu) tworzymy własne „ja”. Tym samym, chociaż nie jest to głównym tematem komedii Mrożka, konflikt między rodzicami i dziećmi staje się naturalnym elementem dorastania. Kwestią pozostaje jego natężenie, które w swoim dziele autor sprowadza do groteskowej postaci.
Na zakończenie warto przyjrzeć się jeszcze jednemu dziełu, w którym młodsze pokolenie sprzeciwia się rodzicom. Jest to „Romeo i Julia” Wiliama Szekspira. Na drodze zakochanych staje waśń rodowa, która nie pozwala im być szczęśliwym. Powoduje to niebezpośredni konflikt, gdzie Romeo i Julia zmuszeni są stosować fortel przeciwko własnym rodzicom. Powtarza się więc schemat poszukiwania przez dzieci szczęścia na własną rękę i starszego pokolenia, które im to uniemożliwia. Tym razem jednak przeszkodą nie są sami rodzice, co przeszłość całe rodziny. Wielopokoleniowa vendetta Kapuletów i Montekich odciska się piętnem na najmłodszych przedstawicielach rodu. Grzechy rodziców dopadają więc dzieci. Tym samym zarzewiem konfliktu między pokoleniami staje się przeszłość.
Archetypiczny konflikt pokoleń może przybierać wiele różny form. Różnice między dziećmi i ich rodzicami mogą wynikać z ich odmiennych charakterów, zmiany aspiracji młodszego pokolenia względem starszego, czy ciążącej na rodzinie przeszłości. Należy jednak pamiętać, że pewna doza napięcia między dziećmi i ich rodzicami to naturalny efekt dorastania. Emancypacja spod władzy starszego pokolenia wymaga bowiem konfrontacji, która najczęściej przybiera formę młodzieńczego buntu. Kwestią nie jest więc samo występowanie tego zjawiska, a jego przebieg i intensywność. Dzieci dążące o niezależności, wyrabiające sobie własne zdanie mogą nie zgadzać się ze swoimi rodzicami. Jeżeli jednak taki konflikt przerodzi się w jawną wrogość, będzie to miało złe zakończenie. Wszystkie trzy przedstawione powyżej historie są przejawem właśnie takiego skrajnego antagonizmu. Pokazują one również, co się dizeje kiedy oba pokolenia zapominają o najważniejszym - że są rodziną.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.