Myśląc o przykładzie epopei, od razu nasuwa się „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Jednak to nie jedyne dzieło w historii literatury polskiej, które przynależy do tego gatunku. Równie ważnym przykładem jest, czerpiące inspirację z mickiewiczowskiego pomysłu, „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, które opowiada historię o losach dwóch szlacheckich rodów — Korczyńskich oraz Bohatyrowiczów.
Spis treści
Epopeja albo epos to obszerny utwór literacki należący do epiki. W najbardziej klasycznej wersji opisuje ona wielkie przełomowe wydarzenia historyczne lub mityczne i składa się z wielu ksiąg lub pieśni, które tworzą rozbudowaną, wielowątkową akcję. Styl epopei jest podniosły, patetyczny, a także pełen środków stylistycznych, z czego szczególnie charakterystyczne są tzw. porównania homeryckie. Najwybitniejszymi eposami w historii literatury zachodniej są „Iliada” i „Odyseja” Homera oraz wzorowana na nich „Eneida” Wergiliusza.
„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej spełnia wiele założeń epopei narodowej, chociaż nie można nazwać jej dziełem bezwarunkowo wiernym temu gatunkowi literackiemu. Powieść jako taka jest w zasadzie kontynuacją eposu, którego w nowoczesności nie udaje się wskrzesić. Co łączy dziewiętnastowieczne dzieło z eposem to przede wszystkim poruszenie wydarzeń legendarnych i historycznych, które miały wpływ na konstruowanie tożsamości narodowej bohaterów Orzeszkowej, jak również czytelników tej powieści. “Nad Niemnem” stanowi diagnozę dziewiętnastowiecznego stanu szlacheckiego, czyli grupy społecznej, która od wieków odgrywała ważną rolę w kształtowaniu historii kraju polskiego. W tym kontekście bardzo istotny jest wątek mitu założycielskiego rodu Bohatyrowiczów.
Opisane zostają też ich zwyczaje, kultura czy tradycje, dzięki czemu powieść jest utrwaleniem obrazu polskiego społeczeństwa końca XIX wieku. Mimo to bohaterowie są też bardzo starannie opisani, każdy z nich ma własną historię i dopracowany portret psychologiczny.
Kolejnym aspektem jest fakt, że dzieło Orzeszkowej nawiązuje do przełomowego wydarzenia historycznego, które znacząco wpłynęło na dalsze losy społeczeństwa — klęski powstania styczniowego. Autorka wielokrotnie wraca do wydarzeń roku 1863, jednak nie opisuje ich bezpośrednio ze względu na cenzurę. W powieści istotny jest nie tyle zryw niepodległościowy, ile konsekwencje jego upadku.
„Nad Niemnem” zbliżają do eposu również malownicze, długie opisy przyrody. Natura stanowi nie tylko tło wydarzeń, ale wpływa też na atmosferę dzieła, łączy ze sobą poszczególnych bohaterów i rozmaite wątki. Chociaż krajobraz jest odmalowany dokładnie, drobiazgowo i bardzo realistycznie, podobnie jak w eposach, pełni symboliczne znaczenie.
Eposy często przedstawiają uniwersalny konflikt dobra ze złem. Stąd w historii o Korczyńskich i Bohatyrowiczach możemy odnaleźć ten motyw w zmaganiach między różnymi postawami życiowymi bohaterów.
Do tego należy dodać kwestie formalne, jak język powieści, który, chociaż odbiega od patosu klasycznych eposów, pozostaje bogaty w liczne środki stylistyczne nadający mu monumentalny charakter.
Aktualizacja: 2024-08-20 20:07:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.