Praca to jedna z podstawowych czynności wykonywanych przez człowieka. Przez wieki zmieniały się jej formy czy czas, jaki poświęcano na nią, ale zawsze była ona działaniem, które zapewniało człowiekowi przetrwanie oraz otwierało przed nim możliwość wzbogacenia się czy zdobycia konkretnych dóbr materialnych. Dla wielu osób praca jest też ich powołaniem, a często staje się też sensem życia. W związku z tym wielokrotnie zastanawiano się, czy praca jest tym, co daje człowiekowi szczęście każdego dnia. Motyw ten pojawia się w wielu dziełach literackich, między innymi w „Nad Niemnem” i „Marcie” autorstwa Elizy Orzeszkowej, w „Chłopach” Władysława Reymonta oraz w „Nie-boskiej komedii” Zygmunta Krasińskiego.
„Nad Niemnem” to pozytywistyczna powieść, która ukazuje dwa światy - dworu oraz chłopskich chałup. W tej epoce praca była objęta swego rodzaju kultem i stanowiła jedno z programowych założeń pozytywistów, którzy widzieli w niej sposób na rozwój społeczeństwa, stąd też tak szerokie ujęcie tematu w ich dziełach. Orzeszkowa opisuje ciężką pracę chłopów na roli, która była im potrzebna do przetrwania, ziemia bowiem rodziła niezbędne dla nich plony. To kontrastuje z mieszkańcami dworu, wśród których są osoby, które nie pracują w ogóle.
Orzeszkowa swój stosunek do pracy przedstawia w rozmowie Justyny Orzelskiej, mieszkanki dworu właśnie, z Janem Bohatyrowiczem, którego Justyna zastaje przy pracy w polu. Jan opowiada jej, że dla niego praca fizyczna jest łatwa. Oświadcza też, że najgorsze, co mogłoby go spotkać, to sytuacja, w której tej pracy by nie miał czy nie mógłby jej wykonywać. Orzeszkowa prezentuje tutaj zatem pogląd, że praca jest nie tylko szczęściem dla człowieka, ale też sensem jego życia. Jej brak jest swoistym okaleczeniem ludzkiego bytu, czymś nienaturalnym. Mało wiedzieć o pracy, o ziemi, która żywi człowieka, to powód do wstydu, o czym przekonuje się Justyna, żyjąca w dworze, ale nie będąca tam szczęśliwa. Ostatecznie w powieści Justyna porzuca pokoje w dworku, by wraz z Bohatyrowiczami żyć i ciężko pracować, co ma ją uszczęśliwić.
Inne dzieło Orzeszkowej dotyczące pracy to powieść tendencyjna „Marta”. Główna i tytułowa bohaterka traci męża i zostaje sama z dzieckiem. Mąż był jedynym żywicielem rodziny, zatem Marta musi znaleźć sposób, by utrzymać siebie i córkę. Szybko jednak okazuje się, że życie przygotowało ją jedynie do bycia żoną i matką. Kobieta nie posiada żadnych umiejętności, które pozwoliłyby jej otrzymać korzystną posadę. Gdy chce uczyć języka francuskiego, szybko okazuje się, że jej podopieczna zna go lepiej od niej. Marta przyjmuje zatem coraz gorzej płatne posady, starając się za wszelką cenę zarobić cokolwiek. Nie zgadza się na zostanie prostytutką i wciąż walczy o przetrwanie, jednak nieustannie jest odprawiana z kolejnych stanowisk i popada w coraz większą biedę.
Orzeszkowa pokazuje zatem, że pozbawienie człowieka możliwości pracy, jak miało to miejsce w przypadku wielu kobiet z jej epoki, oraz możliwości samodzielnego utrzymania się, jest jego głębokim unieszczęśliwieniem i prowadzi jedynie do tragedii. Marta ostatecznie ginie pod kołami powozu, po nieudanej próbie kradzieży leku dla córki.
„Chłopi” to kolejny przykład pracy, która ma sens, uszczęśliwia człowieka i pozwala mu na przetrwanie. We wsi Lipce pracować musi każdy. Kto nie ma takiej możliwości, jest skazany na łaskę innych, jest to widoczne zwłaszcza w przypadku osób starszych. Praca jest zatem błogosławieństwem i szczęściem, pozwala na przeżycie i na to, by człowiek był najedzony. Praca odbywa się tam zgodnie z następującymi po sobie porami roku i ma wymiar cykliczny, nie zaś linearny.
„Nie-boska komedia” to przykład dzieła, które pokazuje negatywne skutki braku pracy. Hrabia Henryk, główny bohater, uznaje pracę czy inne codzienne obowiązki za rzeczy nudne i przyziemne, rezygnuje zatem z ich realizowania i opuszcza swoją rodzinę, by spełniać swoje marzenie o byciu poetą, co mu się nie udaje. Hrabia Henryk po tej klęsce powraca więc do domu, by zastać swoją rodzinę rozbitą i zniszczoną przez jego życie. Brak pracy i gonienie za pustymi mrzonkami to zatem dla człowieka i jego bliskich prawdziwa tragedia, która działa destrukcyjnie na wszystkich wokół.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.