Powieść historyczna Henryka Sienkiewicza Quo vadis ukazywała się w latach 1895–1896. Duża liczba bohaterów oraz rozbudowana fabuła sprawia, że w utworze znajdziemy wiele motywów literackich.
Ten wątek jest dla powieści kluczowy. Fabuła w dużej mierze opiera się na miłości Marka Winicjusza i Ligii. Ich uczucie ewoluowało z czasem – początkowo młody Rzymianin interesował się wyłącznie urodą dziewczyny i chciał ją zdobyć, nawet siłą. Z czasem jego miłość stała się jednak głębsza, a Ligia odwzajemniła uczucia. Miłość do pięknej chrześcijanki zmieniła Marka Winicjusza – nawrócił się na chrześcijaństwo i zaczął kierować się w życiu większymi wartościami niż własna przyjemność.
Prawdziwą miłość znalazł też Petroniusz – jego wyzwolenica Eunice postanowiła towarzyszyć mu również w samobójstwie. W utworze znajdziemy również motyw miłości własnej – Neron kochał wyłącznie samego siebie, co w końcu doprowadziło go do upadku. Miłość nieszczęśliwą przeżyła Akte – dawna kochanka Nerona, która nawet po porzuceniu, nigdy nie przestała go kochać.
W Rzymie doszło do zderzenia dwóch kultur: Rzymian składającym ofiary bogom oraz chrześcijan. Nowa nauka, głoszona przez apostołów coraz szerzej rozpowszechniała się w mieście. Nawróciła się na nią część Rzymian np. Pomponia Grecyna. Siła wiary została najlepiej ukazana podczas krwawych igrzysk z udziałem chrześcijan, ponieważ mimo niewyobrażalnego cierpienia, umierali spokojni, patrząc w niebo i oczekując spotkania z Bogiem.
Rzym wręcz stał się w powieści kolejnym bohaterem. Miasto było niebezpiecznym miejscem, pełnym przemocy i niesprawiedliwości. Na śmierć można było zostać skazanym za wiarę czy po prostu z powodu podejrzeń cezara. Neron znienawidził Rzym tak bardzo, że marzył o jego spaleniu i zbudowaniu na tym miejscu nowej stolicy – Neronii. Pożar Rzymu sprawił, że w mieście zapanował jeszcze większy chaos.
W powieści pojawiają się również silne postaci kobiece. Można tutaj znaleźć bardzo różne od siebie typy kobiet. Ligia to wręcz ideał: piękna, skromna, wierna wyznawanym przez siebie wartościom i oddana ukochanemu. Najważniejsza była dla niej wiara, a jej determinacja i nieugięta moralność sprawiły, że Ligia całkowicie zmieniła życie Marka Winicjusza. Całkowitym przeciwieństwem Ligii była Poppea, żona Nerona. Kobieta również wyróżniała się urodą, ale wykorzystywała ją, aby zdobyć władzę. Nie miała skrupułów – nakłoniła cezara, aby wydał wyrok śmierci na swoją matkę i żonę.
Z motywem kobiety powiązany jest motyw matki. Bardzo dobrą matką, choć przybraną, była Pomponia Grecyna, która wychowała wojenną zakładniczkę Ligię, jak własną córkę. Nie była w stanie zatrzymać jej w swoim domu, ale zadbała, aby w pałacu dziewczyna otrzymała opiekę Akte. Macierzyństwo ukazało też ludzką stronę Poppei, która straciła dwójkę dzieci.
Wielu bohaterów powieści straciło życie z powodu swojej wiary. Gdy niesłusznie oskarżono chrześcijan o podpalenie Rzymu, rozpoczęły się ich prześladowania. Byli aresztowani i zamykani w więzieniach, skąd zabierano ich na krwawe igrzyska. Chrześcijanie ginęli pożerani przez dzikie zwierzęta, podpalani żywcem, ukrzyżowani. Ich śmierć była dla publiczności rozrywką.
Śmierć spotkała również Petroniusza, który postanowił popełnić samobójstwo, zanim otrzyma wyrok śmierci. Uniósł się honorem – przed śmiercią przeczytał szczery, choć obraźliwy list na temat Nerona. Zmarł również sam cezar, nie miał jednak odwagi odebrać sobie życia, dlatego zginął z ręki swojego wyzwoleńca.
Absolutna władza Nerona była przekleństwem dla wszystkich jego poddanych. Cezar nie dbał o nikogo, oprócz samego siebie. Bardziej interesował się sztuką niż życiem swoich poddanych. Poplecznicy Nerona musieli spełniać wszystkie jego zachcianki, w innym przypadku groziła im nawet śmierć. Przypadek cezara pokazuje, czym skutkuje władza w ręku nieodpowiedniego człowieka. Z czasem Neron stawał się coraz bardziej szalony, co w końcu doprowadziło do jego upadku.
Przemianę wewnętrzną przeszło kilku bohaterów powieści. Przede wszystkim był to Marek Winicjusz, który z samolubnego młodzieńca zmienił się w chrześcijanina oddanego swojej ukochanej. Zmiany nie były proste ani szybkie – początkowo Marek czuł niechęć do chrześcijaństwa, ponieważ to wiara dzieliła go od Ligii. Stopniowo zrozumiał jednak, że życie chrześcijan ma głębszy sens. Pomógł mu w tym Paweł z Tarsu, apostoł, który również przeszedł przemianę: kiedyś prześladował chrześcijan, ale zmienił się, przyjął wiarę i sam zaczął nauczać.
Przemiana wewnętrzna spotkała również Chilona Chilonidesa. Przebiegły Grek początkowo dbał wyłącznie o pieniądze. Gdy jednak zobaczył chrześcijan umierających podczas igrzysk, nawrócił się i również oddał życie za wiarę.
Z chrześcijaństwem nierozerwalnie wiąże się przebaczenie. Wielu bohaterów popełniło błędy, które zostały im odpuszczone. Ligia wybaczyła Winicjuszowi, że kilkakrotnie próbował ją porwać i zmusić do zostania nałożnicą. Przebaczenia doczekał się również Chilon Chilonides. Chociaż wydał rodzinę Glaukusa handlarzom niewolników, lekarz potrafił mu wybaczyć.
W Rzymie początków naszej ery sprawiedliwość była surowo wymierzana, a część wyroków niestety nie była zasłużona. Niewolników regularnie skazywano na chłostę, nawet za niewielkie przewinienia. Marek Winicjusz, rozzłoszczony, że nie udało mu się zdobyć Ligii, okrutnie traktował swoich niewolników. Niesprawiedliwa kara spotkała również chrześcijan, umierających za czyny, których nie popełnili. W niektórych przypadkach kara była jednak zasłużona. Neron z pewnością powinien odpowiedzieć za swoje czyny, ale uniknął okaleczenia i utopienia w rzece, ponieważ zabił go jeden z jego wyzwoleńców.
Pożar Rzymu nie był wypadkiem – Tygellinus nakazał podpalenie miasta, aby zadowolić Nerona. Tak bardzo chciał zdobyć względy cezara, że skazał na cierpienie, biedę i bezdomność setki mieszkańców Rzymu. Dla Nerona ogień nie był czymś przerażającym, ale inspirującym do stworzenia wielkiego dzieła. Ogień może być symbolem oczyszczenia, ale w rzeczywistości doprowadził do jeszcze większego wybuchu chaosu i przemocy w mieście.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.