Powieść Henryka Sienkiewicza Quo vadis ukazywała się w latach 1895–1896. Wielowątkowe, historyczne dzieło w dużej mierze przyczyniło się do otrzymania przez autora Literackiej Nagrody Nobla za całokształt twórczości. Fabuła koncentruje się na historii miłości Ligii i Marka Winicjusza, ale pojawiają się również wątki poboczne.
Głównym wątkiem jest rozwijające się uczucie między Ligią i Markiem. Młodych dzieliło wiele: Marek był bogatym patrycjuszem lubujących się zabawach, rozpuście i pijaństwie, a Ligia – cnotliwą chrześcijanką i zakładniczką wojenną. Początkowo Winicjusz chciał zdobyć dziewczynę za wszelką cenę, nawet siłą. Zrozpaczona Ligia nie zamierzała zostać nałożnicą Marka, dlatego uciekła z pomocą chrześcijan. Winicjusz początkowo nienawidził chrześcijaństwa, ponieważ to z powodu wiary nie mógł zdobyć Ligii.
Dziewczyna odwzajemniała jego uczucie, ale nie mogła z nim być, ponieważ nie był chrześcijaninem. Z czasem coraz lepiej poznawał jednak nauki Chrystusa i zaczynał je rozumieć. Jego miłość do Ligii stała się głębsza, a nie skupiona wyłącznie na jej fizycznym pięknie. W końcu Marek, po wysłuchaniu nauk Pawła z Tarsu, przyjął chrzest i zaręczył się z Ligią. Robił wszystko, aby ocalić ukochaną, gdy została aresztowana. Historia Ligii i Marka skończyła się szczęśliwie – dziewczyna została ułaskawiona przez Nerona, młodzi wyjechali na Sycylię, gdzie się pobrali i żyli zgodnie z nauką Chrystusa.
Ważnym wątkiem są też narodziny chrześcijaństwa w Rzymie. Było nazywane nową nauką lub wschodnim zabobonem. Akcja powieści rozgrywa się stosunkowo niedługo po śmierci Chrystusa, żyli jeszcze święty Piotr i Paweł z Tarsu, którzy szerzyli nauki swojego Pana. W mieście ścierały się dwa systemy wartości: rozwiąźli, mściwi Rzymianie i chrześcijanie wierni swoim zasadom, zdolni do wybaczania. Podczas pożaru Rzymu początkowo wiara chrześcijańska stawała się coraz popularniejsza.
Wszystko zmieniło się, gdy wyznawców Chrystusa niesłusznie oskarżono o podpalenie miasta. Podejrzewano ich nie tylko o podpalenie, ale też składanie ofiar z dzieci czy zatruwanie studni. W mieście rozpoczęły się krwawe igrzyska z udziałem chrześcijan. Masowo zamykano ich w więzieniach i brutalnie mordowano na arenach. Powieść ukazuje trudne początki chrześcijaństwa, gdy za wiarę można było zostać rozszarpanym przez dzikie zwierzę, podpalonym żywcem lub ukrzyżowanym. Chrześcijanie umierali jednak spokojni, ponieważ wiedzieli, że po śmierci czeka ich życie wieczne.
W powieści pojawia się również wątek przemiany Chilona Chilonidesa. Przebiegły Grek początkowo cenił sobie wyłącznie pieniądze. Był w stanie wydać niewinnych ludzi handlarzom niewolników czy oskarżyć chrześcijan o podpalenie Rzymu. Chilon odniósł pozorny sukces – zamieszkał w domu Tygellina, a niewolnicy nosili go w lektyce. Okazał się jednak za miękki, aby poradzić sobie z okrucieństwem igrzysk. Nie był w stanie patrzeć na męczeńską śmierć chrześcijan. Przełomowym momentem było spotkanie z podpalonym żywcem Glaukusem, który wybaczył mu krzywdy. Chilon po raz pierwszy w życiu zaczął kierować się honorem, a nie chęcią zysku. Przyjął chrześcijaństwo i zwrócił się przeciwko Neronowi. Grek zginął jako męczennik, najpierw torturowany, a potem ukrzyżowany.
Ważnym wątkiem jest również władza i upadek Nerona. Cezar był przeciwieństwem dobrego władcy: kierował się wyłącznie swoimi zachciankami, nie zważał na życie poddanych, nawet swoich najbliższych popleczników. Był zdolny nawet skazać na śmierć swoją matkę i pierwszą żonę. Bardziej interesował się sztuką niż rządzeniem, ale jego dzieła zachwalano wyłącznie ze strachu. To na jego życzenie, Tygellinus nakazał podpalenie Rzymu. Neron napawał się widokiem płonącego miasta, który miał być dla niego literacką inspiracją. W kryzysowej sytuacji szukał jednak winnego, chciał zrzucić odpowiedzialność na Tygellina, ale w końcu barankiem ofiarnym zostali chrześcijanie. Po wykryciu spisku Pizona, Neron skazał na śmierć praktycznie wszystkich ze swojego otoczenia, a nawet ich krewnych i przyjaciół. Krwawe rządy na nic się jednak nie zdały – wybuchł bunt legionistów, a cezarem ogłoszono Galbę. Neron wiedział, że czeka go śmierć, dlatego próbował popełnić samobójstwo, ale nawet na to zabrakło mu odwagi. W końcu zginął z ręki swojego wyzwoleńca, a jego ciałem zajęła się jedyna osoba, która go kochała, czyli jego dawna kochanka Akte.
W powieści pojawia się też inny wątek miłosny, oprócz Marka Winicjusza i Ligii – miłość Eunice i Petroniusza. Początkowo niewolnica podkochiwała się w swoim panu bez wzajemności. Petroniusz chciał ją nawet oddać na nałożnicę swojemu siostrzeńcowi, Markowi Winicjuszowi. Eunice błagała go jednak, aby tego nie robił, za co spotkała ją kara chłosty. W końcu Petroniusz dostrzegł, że tylko ona zawsze jest przy nim. Zakochał się w Eunice tak bardzo, że wbrew jej woli wyzwolił ją i zapisał jej cały swój majątek. Kobiecie nie zależało jednak na majątku. Gdy Petroniusz dowiedział się, że niedługo otrzyma wyrok śmierci, postanowił popełnić samobójstwo. Eunice nie potrafiła bez niego żyć dlatego, zamiast przejąć jego majątek i pławić się w luksusach, popełniła samobójstwo razem z nim.
W utworze pojawia się również wątek walki dobra ze złem. Chrześcijanie byli uosobieniem dobra: przebaczali, dbali o bliźnich, pozostawali wierni swoim zasadom nawet w obliczu śmierci. Świat pogański był ich przeciwieństwem, pełnym zbrodni, chciwości i rozwiązłości. Przez większość fabuły zło zdawało się wygrywać: Neron i jego poplecznicy żyli w luksusach, podczas gdy chrześcijanie byli prześladowani i mordowni na arenie ku uciesze Rzymian.
W końcu sprawiedliwość jednak zwyciężyła, mimo śmierci setek chrześcijan. Neron stracił władzę, wcześniej skazując na śmierć wiele uprzywilejowanych osób ze swojego otoczenia. Chrześcijanie, w przeciwieństwie do nich, nie bali się śmierci, ponieważ wierzyli w życie wieczne. Powieść powstała więc ku pokrzepieniu serc – Sienkiewicz chciał dodać siły żyjącym pod zaborami Polakom, którzy mogli tracić nadzieję na odzyskanie niepodległości, prześladowani za swoją narodowość, podobnie jak chrześcijanie za wiarę.
Liczne zależności przedstawione w powieści są aktualne do dzisiaj, chociaż społeczeństwo wygląda całkiem inaczej niż Rzym w początkach naszej ery. Mimo upływu wieków religia wciąż bywa przyczyną konfliktów i prześladowań.
Aktualizacja: 2022-11-07 19:49:51.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.