Adam Mickiewicz, fot: Library of Congress
Adam Mickiewicz napisał „Odę do młodości” w 1820 roku w Kownie. Do stworzenia utworu poetę zainspirowała atmosfera panującą wśród młodych członków stowarzyszeń filomatów i filaretów. Utwór ten był wierszem-manifestem młodych romantyków.
Spis treści
Oda jest gatunkiem lirycznym pochodzącym z antyku, charakteryzuje się stylem podniosłym, patetycznym, przeważnie sławi różne wydarzenia lub idee. W starożytnej Grecji ody poświęcano zazwyczaj bóstwom i herosom, w wypadku utworu Mickiewicza, jak wskazuje tytuł, sławiona jest młodość. Sięgnięcie po ten gatunek liryczny świadczy zwykle o powadze podejmowanej tematyki.
Mickiewicz stworzył odę odbiegającą formalnie od tradycji, „Oda do młodości” ma formą nieregularną, a wersy nie posiadają stałej liczby sylab, których ilość waha się od trzech do trzynastu. W utworze pojawia się kilka rodzajów rymów, m. in. okalające, krzyżowe i sąsiadujące. Wstępujące w sporej ilości rymy niedokładne dynamizują wypowiedź literacką, choć ich układ zmienia się nawet wewnątrz strofy.
Utwór jest przykładem liryki bezpośredniej. W wierszu zastosowano apostrofy, które są głównie zwrotem do młodości, ale również do przyjaciół, czytelnika, ziemi i wolności.
Autor zastosował środki stylistyczne mające na celu zwiększenie plastyczności opisu, takie jak porównania („jako piorun twoje ramię”, „jak bańka prysnął o szmat głazu”) i epitety o znaczeniu przenośnym („droga stroma i śliska”, „nieczułe lody”, „złote malowidła”). W utworze pojawiają się również metafory („serce niebieskie poi wesele”) i personifikacje („okiem słońca”). Oda ma charakter podniosły i emocjonalny, co potwierdzają liczne wykrzyknienia („hej! ramie do ramienia!”, „to samoluby!”). Utwór łączy w sobie cechy oświeceniowe i romantyczne, pojawiają się w nim określenia typowe dla stonowanego klasycyzmu („nadziei złote malowidła”), ale też bardziej ekspresyjne i szokujące słowa, wieszczące wręcz nadejście romantyzmu („wody trupie”, „płaz w skorupie”). Poeta posługuje się również odniesieniami do innych dzieł kultury, pojawiają się między innymi aluzje mitologiczne, takie jak prace Herkulesa i lot Ikara. Warto zauważyć, że podmiot wyraża też myśli w formie sentencji („w szczęściu wszystkiego są wszystkich cele”). Kluczowym zabiegiem w dziele Mickiewicza jest jednak kontrast między młodością i starością.
Oda stanowi apoteozę młodości, której podmiot liryczny przypisuje ogromną siłę duchową, szlachetność, entuzjazm i rewolucyjny zapał. Wierzy on, że jeśli młodzi się zjednoczą, to będą w stanie całkowicie zmienić porządek świata. Podmiot liryczny przeciwstawia sobie światopoglądy ludzi młodych i starych, tych pierwszych gloryfikując, drugich surowo krytykując.Siłę młodego pokolenia ma symbolizować mitologiczny Herakles, który urwał łeb hydrze. Oprócz znaczących porównań w utworze można zauważyć spore różnice w posługiwaniu się obrazowaniem czy metaforyką, np. młodość wiąże się z rajskimi krainami, jaskrawymi, intensywnymi barwami, zaś starość charakteryzują szare, ciemne kolory.
Obiektem krytyki romantyków jest kształt świata stworzony przez oświeceniowych klasycystów. Podmiot buntuje się przeciwko zastanemu porządkowi. Starsze pokolenie składa się z ludzi wycofanych, skrytych jak metaforyczny „płaz w skorupie”, którzy sami pracują na to, by zostać zapomnianymi przez potomnych. Bezsilność pokolenia klasycystów oddaje metafora starca i samotnego żeglarza, którego cechuje egoizm i brak zainteresowania społeczeństwem. Dla podmiotu najważniejsza jest z kolei jednocześnie wolność, samodzielność w myśleniu oraz wspólne zbiorowe działanie. Idealizm młodych ma zmienić świat pozbawiony wyższych uczuć, oparty wyłącznie na rozumie, a zmiana ta dokonać ma się dzięki wartościom propagowanym przez romantyków jedność i braterstwo.
„Oda do młodości” łączy w sobie cechy oświeceniowe i romantyczne, dlatego też można określić ją utworem przygotowawczym do nadejścia nowej epoki literackiej. Choć w utworze Mickiewicza pojawia się dużo nowych idei, to pochwała zbiorowości i wspólnego wysiłku postulowane były już w Oświeceniu. Klasycyści również wierzyli w postęp i ewolucję, w których nadzieję pokłada podmiot liryczny. Widoczna w utworze jest także inspiracja antykiem, czyli stawianie Heraklesa jako wzoru dla młodych. Ostatecznie można przecież powiedzieć, że poeta nie pozostał obojętny na klasycystyczne zasady harmonii i umiaru.
Utwór Mickiewicza nosi wiele cech romantycznych zwiastujących nadchodzącą rewolucję w XIX-wiecznej polskiej literaturze. W odzie przebija się już charakterystyczne dla romantyków dowartościowanie uczuć oraz intuicji, kosztem poznania racjonalnego. Podmiot liryczny wypowiada się w emocjonalny sposób, wierzy w nieograniczoną potęgę ducha, używa prowokacyjnego, budzącego odrazę słownictwa, które narusza klasycystyczne normy. Typowe dla romantyzmu jest również dążenie do nowości, podważania norm, stawianie na dużą emocjonalność i rewolucyjność.
„Oda do młodości” jest wierszem-manifestem, który oddaje idee przyświecające młodemu Mickiewiczowi i innym artystom jego pokolenia. W swoim haśle oda jest rewolucyjna, w treści - romantyczna, a w formie - klasycystyczna, miała wówczas niewątpliwie znaczenie polityczne, była inspiracją do wybuchu powstania listopadowego, motywacją do walki o niepodległość. Fragmenty utworu wypisywano wręcz na murach, by dodać otuchy walczącym za ojczyznę. Utwór był porównywany do hymnu bojowego mającego zjednoczyć młodych i wyznaczyć im kierunek działania.
Utwór jest także manifestem pokoleniowym, ukazuje konflikt między młodością a starością, przedstawia chęć młodych twórców do zmiany porządku świata ustalonego przez przodków. Choć ten napisany w XIX wieku utwór był kierowany do rówieśników Mickiewicza „Oda do młodości” jest dziełem ponadczasowym.
Aktualizacja: 2024-09-30 13:22:05.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: kontakt@poezja.org. Bardzo dziękujemy.