Kulminacyjnym momentem epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” była bitwa o dwór w Soplicowie. Okoliczna szlachta wreszcie zrozumiała, że spory nie mają sensu. Litwini zjednoczyli się przeciwko wspólnemu wrogowi, czyli zaborcy.
Sprowokowana przez Klucznika Gerwazego szlachta zaściankowa z Dobrzynia dokonała zajazdu na Soplicowo. Po zdobyciu dworku, Dobrzyńscy nie zachowali jednak czujności. Gdy nadeszła noc, pogrążyli się w głębokim śnie. Okazało się, że był to błąd. Szlachta została związana przez Moskali, którzy przybyli do Soplicowa. Sędzia starał się negocjować. Dążył do uwolnienia szlachty oraz rozstrzygnięcia sprawy w sądzie. Szlachcie groziły konsekwencje, ponieważ zajazdy nie były dozwolone przez prawo.
Na miejscu pojawił się ksiądz Robak. Towarzyszyli mu Maciej Rózeczka, Bartek Prusak, Mickiewicz i Zan. Mężczyźni przywieźli broń, którą schowali na wozach. Na miejscu pojawili się też przyjaciele Sędziego. Mimo sporów między szlachtą, nie byli w stanie znieść widoku pojmanych Dobrzyńskich. W końcu zrozumieli, że szlachta musi zjednoczyć się przeciwko wspólnemu wrogowi, czyli Moskalom.
Ksiądz Robak postanowił uciec się do podstępu. Urządził ucztę na cześć Moskali. Jej celem oczywiście nie było świętowanie najazdu Moskali. Ksiądz Robak upewnił się, by podczas uczty nie zabrakło alkoholu. Moskale nie żałowali sobie wódki, dlatego szybko zaczęli zapominać, w jakim celu znaleźli się w Soplicowie.
Major Płut zaczął nachalnie zalecać się do Telimeny. Takiej zniewagi nie był w stanie zignorować Tadeusz. Młody Soplica spoliczkował Moskala, a następnie do niego strzelił. Niestety, Tadeusz nie był tak dobrym strzelcem, jak jego ojciec, dlatego chybił. Płut nie darował mu tego i wybiegł na zewnątrz. Major kazał swojemu wojsku stawać do walki. Nie wiedział jednak, że podczas uczty, szlachta została uwolniona i sięgnęła po broń, przywiezioną przez księdza Robaka.
Lokalna szlachta stanęła do walki z wojskiem carskim. Ich zadanie było o tyle ułatwione, że wielu Moskali tego wieczora było pijanych. Ksiądz Robak wykazał się bohaterską postawą, ponieważ własnym ciałem osłonił Hrabiego. Bernardyn został więc poważnie ranny. Tadeusz wyzwał Płuta na pojedynek. Major nie miał jednak odwagi zmierzyć się z Soplicą, dlatego do walki zamiast niego miał stanąć kapitan Ryków. Tadeusza z kolei postanowił zastąpić Hrabia, który chciał odegrać się na Płucie za nocny atak. Do pojedynku jednak nie doszło, ponieważ okazało się, że Płut nie kieruje się żołnierskim honorem. Namówił jednego z Moskali, aby strzelił do Tadeusza, jeszcze przed oficjalnym rozpoczęciem walki. Na szczęście, Moskal chybił i Tadeusz nie został nawet ranny.
Po zdradzie Płuta, walka ponownie się rozpoczęła. Wojski i Protazy wpadli na sprytny pomysł. Postanowili przewrócić starą sernicę na Moskali, aby rozbić ich szyki. Ich plan się powiódł. Kilku Moskali zginęło lub zostało poważnie rannych. Klucznik Gerwazy został otoczony przez wroga. Odwagą ponownie wykazał się ksiądz Robak, który przewrócił Gerwazego, ratując mu życie. Szala zwycięstwa przechyliła się na stronę litewskiej szlachty. Bitwa zaczęła zbliżać się ku końcowi. Podkomorzemu udało się rozbroić kapitana Rykowa. Moskale ponieśli zdecydowaną porażkę, z którą musieli się pogodzić. Doskonale świadczy o tym zachowanie kapitana Rykowa, który oddał swoją szablę, pokazując że przegrał. Major Płut ukrył się w pokrzywach i wyszedł dopiero, gdy bitwa była zakończona. W taki sposób zakończył się ostatni zajazd na Litwie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.