Pan Tadeusz jako wizja kraju lat dziecinnych

Autorką opracowania jest: Adrianna Strużyńska.

Epopeja Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” przedstawia Litwę - ojczyznę autora. Soplicowo nie zostało jednak opisane w sposób realistyczny. Mickiewicz opisał Litwę jak mityczną Arkadię. Autor wspomina Litwę z perspektywy dorosłego człowieka, który zderzył się z poważnymi problemami i cierpieniem, dlatego ucieka do szczęśliwych i beztroskich czasów swojego dzieciństwa.

Najważniejszym wątkiem utworu jest motyw ojczyzny. Autor wzbogacił go licznymi wątkami pobocznymi, ale to patriotyzm ma największe znaczenie. Nie bez powodu, głównym bohaterem epopei jest Jacek Soplica, który przeszedł przemianę z nieszczęśliwego kochanka w wojownika za ojczyznę. Mickiewicz opisał ojczyznę, za którą warto walczyć, a nawet umierać. Wzorował się na własnych wspomnieniach oraz opowieściach znanych mu osób. 

„Pan Tadeusz” posiada więc liczne cechy gawędy szlacheckiej. Autor przedstawia nie tylko losy bohaterów, ale też opowiadane przez nich anegdoty. W ten sposób, starał się przedstawić bogactwo kultury szlacheckiej. Mimo wszystkich przewinień szlachty, która doprowadziła do upadku Rzeczypospolitej, Mickiewicz pokazał, że w XIX-wiecznej Litwie nie brakowało patriotów, gotowych do poświęcenia dla dobra ojczyzny.

Narrator opowieści obserwuje świat z perspektywy dziecka, które odkrywa swoje otoczenie i każdego dnia uczy się nowych rzeczy. Mickiewicz poświęcił wiele uwagi czynnościom i przedmiotom z pozoru codziennym i zwyczajnym. W wypowiedziach narratora można dostrzec fascynację i ciekawość, której często brakuje osobom dorosłym. Na każdym kroku podkreślona jest wyjątkowość Soplicowa i jego mieszkańców.

Mickiewicz pisał o zwyczajnych sprawach w poetycki sposób, o czym świadczą niezwykle rozbudowane opisy pełne metafor i porównań. Soplicowo zostało opisane we wzniosły sposób, chociaż dla wielu osób mogło być zwyczajnym dworkiem szlacheckim. Narrator przekonuje, że na Litwie wszystko jest wyjątkowe: drzewa, pola, potrawy podawane podczas uczt, serwis, a nawet muchy. Dzięki temu, codzienność nabiera tak niezwykłego uroku, że czytelnik zaczyna postrzegać Litwę oczami autora, który się tam wychował.

Wyidealizowana wizja ojczyzny pojawia się już w Inwokacji, otwierającej utwór. Jest to barwny opis litewskiej przyrody i wspomnień Mickiewicza z czasów dzieciństwa. Zostaje ukazana nierozerwalna więź ojczyzny i Matki Boskiej. Autor wspomina, jak jako dziecko cudem powrócił do zdrowia, dzięki modlitwie do Matki Boskiej. Obecnie prosi Maryję o kolejny cud. Chciałby powrócić na łono ojczyzny, podobnie jak tysiące innych emigrantów, którzy musieli wyjechać za granicę. Skoro autor fizycznie nie może przenieść się na Litwę, pocieszeniem jest dla niego stworzenie jej literackiego obrazu i przekazanie go rodakom, aby ich pocieszyć.

Mickiewicz zdawał sobie sprawę, że nie tylko on cierpi. Był przekonany, że wielu ludzi wspomina ojczyznę, podobnie jak on. Właśnie dlatego, „Pan Tadeusz” miał trafić pod strzechy i upamiętnić odchodzące tradycje i wartości. Mimo sielskiej atmosfery, Mickiewicz na każdym kroku podkreślił nieuchronne przemijanie. Opisał ostatni zajazd na Litwie, ostatniego woźnego trybunału, ostatniego poloneza poprowadzonego przez Podkomorzego. Utwór jest nostalgicznym powrotem do wszystkiego, co najcenniejsze.

Stworzeni przez Mickiewicza bohaterowie zdecydowanie wzbudzają sympatię. W pewnym sensie przypominają postaci z bajek, które nie są pozbawione wad, ale w gruncie rzeczy chcą dobrze. Epopeja ma szczęśliwe zakończenie, dochodzi do pojednania rodów Sopliców i Horeszków. Mickiewicz nie ukrywał, że szlachta miała swoje wady. Nie uległ jednak nastrojom antyszlacheckim, które pojawiły się na skutek zaborów i upadku powstania listopadowego. Doskonałą metaforą tej sytuacji jest zajazd na Soplicowo. Początkowo, szlachta była skłócona. W obliczu zagrożenia, potrafiła jednak się zjednoczyć i zwyciężyć z wrogiem - Moskalami. Mickiewicz wyraził więc nadzieję, że mimo nieuchronnego przemijania, kraina jego dzieciństwa może wciąż istnieć. Patriotyczna postawa młodego pokolenia, reprezentowanego przez Tadeusza Soplicę, miała dodawać otuchy rodakom, którym po ojczyźnie pozostały wyłącznie wspomnienia.


Przeczytaj także: Artyzm Pana Tadeusza

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.