„Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej to jedna z najważniejszych powieści okresu pozytywizmu, która — zgodnie z założeniami powieści realistycznej — podejmuje wiele kwestii istotnych dla współczesnego społeczeństwa, jak powstanie styczniowe, patriotyzm, wartość pracy i poprawy stosunków międzyklasowych. Dla podjęcia tych tematów pisarka posługuje się motywem konfliktu pokoleń.
W powieści „Nad Niemnem” Orzeszkowa przedstawiła dwa pokolenia o odmiennych wartościach i zasadach moralnych, które uprościć można do grupy romantyków i pozytywistów. Co ważne, wśród obu grup znaleźć można przykłady postaci, które stanowią antytezę wyróżnionych wyżej postaw.
Starsze z nich, do którego należą m.in. Benedykt Korczyński czy Andrzejowa Korczyńska zostało wychowane na romantycznych ideałach. To w ich pamięci żyją wydarzenia powstania styczniowego, przez co wysoko cenią oni patriotyzm rozumiany jako walkę o wolność narodu. Jednocześnie, oni byli ofiarami surowych kar, jakie spotkały polskie społeczeństwo po klęsce zrywu — konfiskata majątków, aresztowania, wywózki na Sybir.
Młodsze pokolenie wychowało się już po klęsce powstania styczniowego, a przez to nie żyli oni jego ideałami, ale raczej konsekwencjami. Daleko im do romantyków gotowych poświęcić życie w walce. Jako pozytywiści wyznają zupełnie inne ideały — praca u podstaw, edukacja najniższych klas społecznych, wyrównywanie szans kobiet, rozbudzenie gospodarki. Do nich należą przede wszystkim Witold Korczyński i Janek Bohatyrowicz.
Konflikt pokoleń u Orzeszkowej objawia się na dwóch liniach. Pierwszą z nich reprezentuje Benedykt i Witold, druga to pani Andrzejowa i Zygmunt. W obu przypadkach dzieci mają inne poglądy od rodziców. Witold próbuje przekonać Benedykta, by zmienił swoje podejście do chłopów i prowadzenia gospodarstwa. Pragnie, by ojciec stał się bardziej nowoczesny i wprowadził nowe idee do swojej pracy. Mimo iż Benedykt różni się od syna, ostatecznie dzieli z nim wiele wartości, co sprawia, że finalnie mężczyźni odnajdują wspólny język i zawierają porozumienie.
Zupełnie inaczej jest w przypadku drugiego z konfliktów. Pani Andrzejowa nie jest w stanie zgodzić się z synem, który całkowicie porzuca jej wartości. Mężczyzna nie szanuje pamięci po ojcu, poległym powstańcu, nie zależy mu na ojczyźnie. Namawia matkę do sprzedaży rodzinnego majątku i wyjazdu za granicę. Zygmunt jest rozpieszczony i egoistyczny, co jest wynikiem bardzo pobłażliwego wychowania go przez samotną matkę.
Orzeszkowa realizuje motyw konfliktu pokoleń w różny sposób, pokazując, że nie zawsze jest szansa na pomyślne zakończenie sporu.
Aktualizacja: 2024-08-20 20:12:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.