W wielu utworach literackich pojawia się motyw ucieczki. Możemy uciekać przed drugim człowiekiem, swoim przeznaczeniem czy karą za popełnione czyny. Jak jednak pokazują przykłady z literatury, bardzo często ucieczka jest skazana na porażkę. Rzadko kiedy udaje się faktycznie uciec od problemów, zostawić je za sobą i zacząć nowe życie. Przykłady możemy znaleźć w powieści Witolda Gombrowicza Ferdydurke, tragedii Sofoklesa Król Edyp oraz powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara.
Główny bohater powieści Ferdydurke, Józio Kowalski, miał trzydzieści lat, ale wciąż w dużej mierze czuł się młodzieńcem. Szukał swojego miejsca na świecie, nie odpowiadało mu, że ludzie wzajemnie narzucają sobie formy, brakuje im autentyczności. Na końcu swojej drogi, Józio dotarł do dworu w Bolimowie, gdzie mieszkali jego krewni, państwo Hurleccy. Nawet na wsi nie odnalazł jednak upragnionej autentyczności – narzucano mu formę młodego szlachcica, a ciotka upupiała go, czyli traktowała jak dziecko. Kiedy w dworze doszło do buntu służby, Józio zdecydował się na ucieczkę i porwał ze sobą Zosię, wychowankę ciotki Hurleckiej. Początkowo wydawało mu się, że się uwolnił, zapomniał o pensjonarce Zucie, której nowoczesnością wcześniej był urzeczony.
Niestety Kowalski szybko zrozumiał, że człowiek nigdy nie jest wolny. Miał nadzieję, że pojawi się kolejna osoba, która uwolni go od Zosi. Chociaż sam ją porwał, szybko poczuł się zmęczony jej obecnością, czuł się zmuszony, aby ją pocałować. Józio zrozumiał, że z objęć jednego człowieka, można uciec tylko do drugiego człowieka. Zdał sobie sprawę, że nie jest w stanie uciec na dobre od form, gęb i pup, które symbolizowały postawy narzucane przez społeczeństwo. Postanowił więc dalej biec, chociaż jego ucieczka była skazana na niepowodzenie. Kowalski zaakceptował fakt, że nigdy nie osiągnie upragnionej autentyczności i niezależności.
W literaturze możemy również znaleźć przykłady skazanej na porażkę ucieczki przed przeznaczeniem. Tak stało się w przypadku tytułowego bohatera tragedii Sofoklesa. Edyp wychował się jako syn króla Koryntu Polibosa i jego żony Merope, nie wiedział jednak, że nie jest ich biologicznym dzieckiem. Gdy usłyszał przepowiednię wyroczni, według której miał zabić swojego ojca i ożenić się z matką, postanowił opuścić Korynt, aby uniknąć wypełnienia się tak strasznego losu. Tutaj znajdujemy jednak przykład ironii tragicznej i potęgi fatum.
Edyp nie wiedział, że w rzeczywistości jest synem króla Teb, Lajosa i jego żony Jokasty. Zabił Lajosa, biorąc go za przypadkowego wędrującego po górach starca. W nagrodę za pokonanie Sfinksa otrzymał rękę Jokasty, z którą miał czwórkę dzieci. Na Teby zaczęły spadać plagi, które były karą za ojcobójstwo i kazirodztwo. Gdy Edyp poznał prawdę na temat swojego pochodzenia, oślepił się i udał na wygnanie. Nie mógł pogodzić się z faktem, że uciekając przed swoim przeznaczeniem, paradoksalnie wypełnił przepowiednię.
Ucieczka została ukazana również w powieści Dostojewskiego Zbrodnia i kara. Ubogi student Rodion Raskolnikow popełnił zbrodnię – zamordował i obrabował lichwiarkę Alonę Iwanowną i jej siostrę Lizawietę. Miał się za jednostkę wybitną, która może sobie pozwolić na łamanie prawa. Nienawiść do lichwiarki, bogacącej się kosztem ubogich, sprawił, że przestał ją traktować jak człowieka. Z czasem okazało się jednak, że Raskolnikow jest zbyt słaby psychicznie, żeby poradzić sobie z konsekwencjami swojego czynu. Ukrył skradzione przedmioty, dręczyły go paranoiczne myśli i gorączka. Wydawało mu się, że wszyscy go podejrzewają, przez co zachowywał się jak szaleniec.
Ucieczka Raskolnikowa przed karą zakończyła się jednak na jego życzenie – sam przyznał się do winy i został skazany na katorgę na Syberii, w której towarzyszyła mu zakochana w nim Sonia Marmieładowa. Podczas katorgi, w Raskolnikowie dokonała się przemiana wewnętrzna, pod koniec powieści wreszcie zmienił swoje postępowanie i zaczął doceniać wsparcie Soni.
Niełatwo jest uciec przed potrzebą bliskości, przeznaczeniem czy sprawiedliwością. Jak pokazują losy bohaterów literackich, ucieczka bardzo często jest skazana na porażkę.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.