Ferdydurke jako przykład powieści groteskowej

Autorką opracowania jest: Adrianna Strużyńska.

Groteska polega na obecności w jednym dziele przeciwstawnych elementów np. tragizmu i komizmu czy fantastyki czy realizmu. Charakterystyczną cechą groteski jest również niejednorodność stylistyczna - pojawiają się elementy absurdu, a świat przedstawiony jest dziwny, wręcz zdeformowany. Doskonałym przykładem dzieła groteskowego jest powieść Witolda Gombrowicza Ferdydurke.

Ferdydurke jako groteska

Bohaterowie są tworzeni w groteskowy sposób. Wszystkie ich wady zostają wyolbrzymione do granic możliwości. Nie są to postaci realistyczne, trudno znaleźć człowieka, który zachowywałby się w tak absurdalny sposób. Groteskowa jest już postać głównego bohatera - Józia Kowalskiego. Ma on trzydzieści lat, ale nie jest dorosłym mężczyzną. Jest niedojrzały, ma wrażenie, że w dużej części jest jeszcze młodzieńcem. Gdy w jego mieszkaniu pojawił się profesor Pimko, nie był w stanie się przed nim bronić. Belfer wydawał mu się ogromny, Józio musiał więc wykonywać jego polecenia. Pozwolił zaprowadzić się z powrotem do szkoły, chociaż tego nie chciał. Dorosły mężczyzna trafił do szóstej klasy i nikt tego nie zauważył. Kiedy Józio mówił, że jest dorosły, był wyśmiewany. Pimko zdawał się więc mieć zdolność cofania czasu. Uczniowie byli upupiani, nauczyciele wymuszali na nich niewinność, chociaż chłopacy używali wulgaryzmów, bili się i spotykali z kobietami. Grono pedagogiczne było parodią pedagogów. Nie mieli energii ani inteligencji, żeby naprawdę nauczyć czegoś uczniów. Najlepszym przykładem był anemiczny profesor Bladaczka, który potrafił tylko powtarzać utarte frazesy i nie potrafił zapanować nad klasą.

Bohaterowie byli sprowadzeni wyłącznie do form, w które się wciskali lub zostali wciśnięci. Młodziakowie byli nowocześni - to w całości opisywało ich osobowość. Nakłaniali szesnastoletnią córkę, aby została matką, a jednocześnie wpadli w histerię, kiedy nocą przyłapali w jej sypialni Pimkę i Kopyrdę. Absurd gonił w powieści absurd, a jednocześnie wydarzenia skłaniały do refleksji nad sztucznością i poszukiwaniem własnej tożsamości w zmanierowanym społeczeństwie.

W utworze pojawia się deformacja świata przedstawionego. Pojawiają się realistyczne miejsca akcji, takie jak mieszkanie Józia, szkoła, pensja czy dwór w Bolimowie. Opisane przez Gombrowicza wydarzenia są jednak absurdalne i nierealne. Miętus i Syfon pojedynkowali się na miny, aż w końcu jeden zgwałcił drugiego przez uszy, co skończyło się śmiercią Syfona zakochanego w niewinności i nieświadomości. Finał całej historii również jest absurdalny - bolimowska służba zbuntowała się przeciwko swoim panom, w dworze doszło do bijatyki, a Józio spontanicznie porwał Zosię i uciekł. Wydarzenia są pozbawione logiki, a jednak pozwalają Kowalskiemu dojść do gorzkich wniosków na temat bezskutecznej ucieczki przed formą i gębą.

Stylistyka powieści jest niejednolita. Pojawiają się tutaj elementy pamiętnika, powiastki filozoficznej oraz satyry. Język w dużej mierze jest nietypowy dla epiki, narrator wypowiada się w barwny, poetycki sposób. Ta stylistyka zostaje jednak przełamana - kiedy bohaterowie wybierają się na wieś, pojawiają się elementy gwary. Lokalna służba wypowiada się w bardzo prosty i dosadny sposób. W powieści przeplatają się komedia i tragedia. Wiele scen, jak na przykład przyłapanie Pimki i Kopyrdy w sypialni Zuty czy wypowiedzi służby o Hurleckich, mają wydźwięk komiczny. Pojawiają się jednak również mroczne wydarzenia np. gwałt przez uszy i samobójstwo Syfona oraz bunt służby w Bolimowie, który przywodzi na myśl chociażby rabację galicyjską.

Ferdydurke to doskonały przykład powieści groteskowej. Łączą się tutaj różne konwencje estetyczne, pojawiają się absurdalne wydarzenia i bohaterowie. Chociaż świat przedstawiony jest nierealistyczny z powieści można wyciągnąć wnioski na temat otaczającej nas rzeczywistości.


Przeczytaj także: Ferdydurke jako przykład powieści awangardowej

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.