Dojrzewanie w dużej mierze polega na poszukiwaniu własnej tożsamości. Zazwyczaj nie jest to łatwy proces - człowiek musi doświadczyć wielu rzeczy, odwiedzić różne miejsca i poznać różnych ludzi, aby dowiedzieć się, kim tak naprawdę jest. Tematyka dojrzewania i poszukiwania własnej tożsamości pojawia się też w wielu utworach literackich. Przykładami są powieść Witolda Gombrowicza Ferdydurke oraz powieść Stefana Żeromskiego Przedwiośnie.
Józio Kowalski, główny bohater powieści Gombrowicza, to przykład tzw. everymana, czyli człowieka każdego. Został pozbawiony charakterystycznych, indywidualnych cech, dzięki czemu z jednej strony czytelnikowi łatwiej jest się z nim identyfikować, a z drugiej - Józio zdaje się nie mieć własnej tożsamości. Znamienny jest już nawet wybór nazwiska - Gombrowicz wybrał dla niego jedno z najpopularniejszych polskich nazwisk. Kowalski miał trzydzieści lat, ale nie był całkowicie dorosły. Miał wrażenie, że częściowo wciąż jest młodzieńcem. Nie założył rodziny, nie zrobił kariery, jego debiutanckim dziełem był Pamiętnik z okresu dojrzewania. Józio zyskał niezwykłą szansę, aby od nowa przejść przez okres dorastania. Profesor Pimko zabrał go z powrotem do szkoły, aby uzupełnił braki w wiedzy. Następnie Kowalski odwiedzał różne miejsca, dowiadując się więcej nie tylko o innych, ale też o sobie.
Józio trafił do klasy podzielonej na dwie grupy: grzeczne chłopięta oraz zbuntowanych chłopaków. Kowalski nie dołączył jednak do żadnej z grup. Profesor Pimko twierdził, że proces upupiania, czyli narzucania nieświadomości i niewinności, przebiega u Józia bardzo dobrze. Józio pozostawał bierny, próbował pomóc Syfonowi, gdy usłyszał, że Miętus zamierza zgwałcić go przez uszy, ale nie podjął żadnego zdecydowanego działania. Kowalski nie chciał ulegać upupianiu, jednak brakowało mu odwagi, aby się zbuntować.
Kiedy Kowalski zamieszkał na stancji u Młodziaków, początkowo uległ urokowi nastoletniej pensjonarki Zuty. Ona jednak nie zwracała na niego uwagi - interesowała się Kopyrdą, który był nowoczesny, podobnie jak ona. Z czasem Józio postawił sobie za cel obnażenie prawdziwej natury inżyniera i jego żony. Celowo okazywał swoje konserwatywne poglądy i zdziecinnienie, aby sprowokować Młodziaków. Zuta Młodziakówna i jej matka zaczęły podchodzić do niego z dystansem, chciały pozbyć się go z domu. Pobyt Józia u Młodziaków sprawił, że zaczął gardzić fałszywą nowoczesnością.
Następnie Józio trafił z powrotem w miejsce, gdzie spędził dziesięć lat swojego życia. Był to dwór w Bolimowie, należący do jego krewnych - państwa Hurleckich. Chociaż Józio pochodził z rodziny szlacheckiej, nie chciał wpasować się również w formę młodego ziemianina. Nie podobało mu się postępowanie kuzyna Zygmunta, który bił szlachtę, romansował z wdową ze wsi, pogrążał się w bezczynności i obżarstwie. Na koniec powieści, Józio uciekł z Bolimowa, porywając ze sobą Zosię Hurlecką. Z jednej strony nie znalazł swojej prawdziwej tożsamości, ale z drugiej - w końcu zrozumiał otaczającą go rzeczywistość. Zdał sobie sprawę, że człowiek nie jest w stanie uwolnić się od gęby czy formy, a od jednego człowieka można uciec tylko w ramiona drugiego. Kowalski zaakceptował fakt, że przez całe życie będzie musiał przybierać różne pozy i maski.
Proces dojrzewania został ukazany również w powieści Stefana Żeromskiego Przedwiośnie. Główny bohater, Cezary Baryka, jest postacią dynamiczną, na przestrzeni akcji utworu kilkakrotnie zmienia swoje poglądy i podejście do życia. Czytelnik obserwuje, jak Czarek dojrzewa i znajduje własną tożsamość. Z pozoru Baryce niczego nie brakowało, jego rodzice byli Polakami, zamieszkali w rosyjskim mieście Baku w pogoni za pieniędzmi. Cezary od dziecka był uczony, że jego ojczyzną jest Polska, a nie Rosja, dlatego nie do końca mógł poczuć się w Baku, jak u siebie. Kiedy w mieście wybuchła rewolucja, Baryka w końcu znalazł grupę społeczną, do której mógł przynależeć. Początkowo popierał komunistów, chętnie brał udział w samosądach i manifestacjach. Kiedy jednak na własne oczy zobaczył, z jakim bestialstwem wiąże się rewolucja, zmienił swoje poglądy.
Ojciec, aby przekonać Cezarego do wyjazdu do Polski, posunął się do kłamstwa. Powiedział mu, że jest to kraj niezwykle rozwinięty, gdzie buduje się szklane domy. Cezary dojechał na miejsce sam, ponieważ jego ojciec zmarł w drodze. Baryka nie czuł więzi z repatriantami, których wzruszył widok ojczyzny. Zdał sobie sprawę, że ojciec go oszukał - nie powitały go szklane domy, ale bieda. Mimo negatywnego stosunku do Polski, Cezary walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Sumiennie wykonywał swoje obowiązki, ale nie rozbudziło to w nim miłości do ojczyzny.
Kolejnym etapem jego życia było mieszkanie w dworze w Nawłoci, majątku jego przyjaciela Hipolita. Początkowo Baryka widział siebie w roli szlachcica, wdał się też w romans z Laurą, która jednak wybierając partnera kierowała się rozsądkiem, a nie uczuciami. W końcu Cezary dostrzegł zakłamanie i materializm szlachty, nie mógł biernie patrzeć na nędzę parobków. Wszystkie te doświadczenia sprawiły, że Baryka odnalazł własną ścieżkę. Przestał szukać grupy, do której mógłby przynależeć. Nie popierał ślepo socjalistycznych haseł, ale wziął udział w manifestacji robotników. Miał jednak na sobie mundur, co oznacza, że połączył postawę patriotyczną z hasłami głoszonymi przez ruch robotniczy. Cezary w końcu odnalazł własny światopogląd i tożsamość narodową.
Na przykładzie Józia Kowalskiego i Cezarego Baryki możemy zauważyć, że trzeba wiele przejść, aby odnaleźć własną tożsamość. Im więcej doświadczeń człowiek ma za sobą, tym łatwiej mu zrozumieć, kim tak naprawdę jest oraz zrozumieć otaczający go świat.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.