W historii ludzkości wielokrotnie miały miejsce różnego rodzaju rewolucje. Porządek świata kształtował się i upadał pod ich naporem, ludzie walczyli o wartości takie jak wolność, równość i braterstwo. Niestety często okazywało się, że mimo słusznych założeń i postulatów, rewolucja była krwawym narzędziem, które co prawda likwidowało dawne porządki, ale równocześnie kosztowało społeczeństwo bardzo wiele niewinnych ofiar.
Literatura często obrazowała to, jak niszczycielska potrafi być siła rewolucji. Autorzy często ukazywali w swoich dziełach to, do czego zdolni są ludzie, owładnięci żądzą zemsty i zmiany systemu, który przez wiele lat ich uciskał. Rewolucja bowiem często przyjmowała formę odwetu za doznane krzywdy, nie zaś sposobu na zbudowanie nowego ładu, w którym wszystkim będzie żyło się lepiej. Obraz niszczycielskiej siły rewolucji odnaleźć można w takich dziełach jak „Nie-boska komedia’ Zygmunta Krasińskiego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego oraz w „Tangu” Sławomira Mrożka.
W „Nie-boskiej komedii” Zygmunt Krasiński ukazuje rewolucję jako starcie między dwoma światopoglądem - arystokratów i wykorzystywanych przez nich niższych i uboższych warstw społecznych. Rewolucja ma w założeniu zmienić ten porządek świata i sprawić, by nikt już nie cierpiał z powodu wyzysku. Rewolucjoniści obrali sobie słuszny cel - chcą rzeczywistości, w której każdemu żyje się lepiej. Zostali jednak doprowadzeni do granicy swojej wytrzymałości, dlatego odpowiedzią na niesprawiedliwość stała się dla nich właśnie rewolucja.
Krasiński opisał rewolucję jednak nie jako wyraz udręki i bezsilności, ale jako siłę niszczącą wszystko na swojej drodze. W jego przekonaniu rewolucjoniści nie potrafią stworzyć nowego porządku, jedynie są w stanie zlikwidować dawny ład. Ludzie biorący udział w rewolucji zostali przez autora opisani jako prymitywna masa, która łaknie krwi i kieruje się tylko popędami i najniższymi instynktami. Nie mają oni żadnych autorytetów, nie kierują też nimi wyższe wartości, dlatego nie są oni w stanie tworzyć, mogą tylko niszczyć.
Przeciwieństwem rewolucjonistów jest arystokracja, broniąca dawnych wartości i tradycji, rozsądnie dostrzegająca, że chaos nie jest w stanie stworzyć niczego dobrego. Mówi się, że rewolucja pożera własne dzieci i ma to miejsce także w „Nie-boskiej komedii” - wódz rewolucjonistów, Pankracy, ostatecznie umiera w obliczu Chrystusa, przegrywając swoją walkę.
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego także ukazuje rewolucję jako siłę niszczycielską. Autor opisał przebieg rewolucji rosyjskiej w Baku. Miasto to było wcześniej miejscem spokojnym i dostatnim, w którym ludzie żyli bezpiecznie i swobodnie. Bolszewicka rewolucja przetoczyła się przez nie jak walec - mieszkańców wymordowano, miasto zniszczono, a ludzie, którzy tam pozostali nieustannie obawiali się o swoje bezpieczeństwo i życie. Rewolucja w Baku nie przyniosła nowego, lepszego życia - zrujnowała dawny porządek i nie ofiarowała społeczeństwu niczego w zamian.
Rozczarowanie rewolucją widać na przykładzie głównego bohatera powieści, Cezarego Barykę. Początkowo jest on zafascynowany bolszewickimi ideałami, bierze udział w wiecach i spotkaniach. Jednak gdy rewolucja wybucha i zaczyna się mord niewinnych ludzi, to Cezary z przerażeniem dochodzi do wniosków, że jej organizatorzy nie szanują żadnych świętości. Rozumie on to w momencie, w którym zostaje zerwana obrączka z palca jego zmarłej matki. Ostatecznie w tym, że rewolucja jest niebezpiecznym narzędziem, Cezary utwierdza się w trakcie pracy przy grzebaniu zwłok. Widzi on wówczas skalę zniszczenia, jakiego dopuścili się rewolucjoniści w imię swoich ideałów. Sama rewolucja odebrała Baryce wszystkich bliskich, którzy otaczali go w Baku.
Przykładem niszczącej siły rewolucji na trochę innym gruncie jest „Tango” Sławomira Mrożka. Opowiada on o pokoleniu, które w imię rewolucji obyczajowej buntowało się tak bardzo, że doprowadziło do całkowitego zburzenia porządku społecznego i ograniczających ich norm oraz zasad. W wyniku tej rewolucji ich syn, Artur, wychowywał się w świecie pozbawionym praw i ograniczeń, co doprowadziło go do rozpaczy i frustracji.
Bohater za wszelką cenę próbował przywrócić porządek i zginął ostatecznie z ręki lokaja, nieokrzesanego Edka - człowieka spoufalającego się z jego rodziną właśnie w wyniku rewolucji obyczajowej przeprowadzonej kiedyś przez rodziców Artura. Rewolucja była więc siłą, która zniszczyła życie rodziny, doprowadziła do jej rozkładu, a ostatecznym jej efektem była śmierć Artura, który pragnął temu wszystkiemu przeciwdziałać. Nie było jednak dla niego miejsca w tym świecie.
Rewolucja jest więc narzędziem, za użyciem którego często stoją słuszne ideały, takie właśnie jak wolność, równość i sprawiedliwość dla całego społeczeństwa. Okazuje się jednak też, że bywa ona wykorzystywana jako okrutne, mordercze narzędzie do zaprowadzania nowego porządku, bez poszanowania niewinnych ludzi oraz bez zwracania uwagi na ich życia. Rewolucja może więc być niszczącą siłą, której obraz odnaleźć można w wielu tekstach literackich.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.