Początkowo może się wydawać dziwnym zestawienie Artura z „Tanga” Sławomira Mrożka i Konrada z III cz. „Dziadów” Adama Mickiewicza. Postaci te zdają się być od siebie na tyle odległe, że ich porównywanie nie ma najmniejszego sensu. Jeżeli jednak przyjrzymy się bliżej ich walce z otaczającą rzeczywistością, zrozumiemy, iż obaj są buntownikami pragnącej kreować świat. Ograniczeni, poszukują środków wyrazu, ostatecznie jednak ponoszą klęskę, zdradzeni przez siebie samych.
Osadzony w klasztorze bazylianów w Wilnie, pierwszego listopada 1823 roku pisze węglem na ścianie: Umarł Gustaw i narodził się Konrad. Jest to więc pogrążony w boleści po nieszczęśliwej miłości duch — niedoszły samobójca z części II dramatu.
Konrad to jednostka wybitna, poeta obdarzony zdolnościami wieszczymi. Swą tragedię obnaża przed światem w Wielkiej Improwizacji. Jako artysta: "Nazywam się Milijon – bo za miliony kocham i cierpię katusze". Rozumie bowiem narodowotwórczą moc swojej twórczości, odczuwa przez nią cierpienia narodu. Poezja to dla niego cząstka Bożej iskry twórczej, ma możliwość kreacji. Dlatego Konrad pragnie, by Stwórca użyczył mu więcej Swej mocy, a on wskrzesi naród i urządzi świat na nowo, lepiej.
Bohater jest buntownikiem i patriotą zarazem — nie zgadza się na zastaną rzeczywistość oraz dolę Polaków. Jego bunt i indywidualność sięgają niewyobrażalnych granic, które każą mu ostatecznie popaść w konflikt z samym Bogiem. Jedynie omdlenie ratuje Konrada przed bluźnierstwem — nazwaniem Boga Carem. Nie zostaje mu więc dane dostrzec przyszłości narodu, ale zostaje posłany w daleką i niewiadomą drogę.
Artur jest synem Eleonory i Stomila — małżeństwa z pokolenia, które dokonało rewolucji. Jednak w przeciwieństwie do swoich rodziców, Artur nie czuje się wolny. Wręcz przeciwnie, pragnie powrotu dawnych zasad, uporządkowania świata. Jest to jego własna forma buntu, próba odnalezienia siebie w świecie będącym śmietnikiem wszelkich idei. W celu przywrócenia w domu starego porządku rzeczy chce wziąć ślub z Alą i namawia ojca do walki o miłość własnej żony. Artur jednak przed samym ślubem uświadamia sobie, że jego działania są bezcelowe. Stanowią tylko pustą formę, nie mają więc znaczenia. Gesty i mimika danego świata nie może w jego mniemaniu go przywrócić.
Artur dokonuje wiec syntezy buntu i porządku. Daje mu ona wniosek, że jedynie władza pozwala na prawdziwą wolność. Wprowadza więc własne rządy w domu. Idea ta zdradza go jednak — kiedy Ala łamie mu serce wyznaniem o zdradzie z Edkiem, ten zabija go i przejmuje dyktaturę w domu. Stomil kwituje to słowami: Chciał zwyciężyć wszystkojedność i bylejakość. Żył rozumem, ale zbyt namiętnie. Za to zabiło go uczucie, zdradzone przez abstrakcję.
Zarówno Konrad jak też Artur należą do grona buntowników. To jednostki skonfliktowane z zastaną rzeczywistością, wybitne na tyle, by ją kontestować. Jednak ich niezgoda na panujący porządek wynika z zupełnie odmiennych pobudek. Podczas gdy Konrad pragnie kreować świat przy pomocy serca ku dobru narodu, Artur szuka drogi do indywidualnej kreacji — odnalezienia siebie.
Obaj dochodzą przy tym do jednakowego wniosku: władza daje wolność. Artur widzi w niej syntezę porządku i buntu, jedyną ideę, istniejącą ponad wszystkie inne. Dzięki niej władca nie podlega nikomu, to zarazem odwieczna zasada rzeczywistości. Konrad chce zaś kreować tę rzeczywistość, kierować się przy tym wolnym sercem i tak dać swojemu narodowi pełnię wolności.
Choć podobne są ich motywacje, różni ich siła która nimi kieruje. Artur to człowiek żyjący rozumem, Konrad zaś nade wszystko stawia serce. Paradoksalnie bohatera „Tanga” gubi właśnie uczucie — prawdziwe pośród abstrakcji form i idei. Konrada zaś miłość kieruje ku cierpieniu, potem zaś namiętność prowadzi na skraj bluźnierstwa.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.