Tango Sławomira Mrożka to dramat opowiadający o inteligenckiej rodzinie Stomilów, żyjącej w świecie postmodernistycznym. Rzeczywistość pobawiona wszelkich norm nie podoba się jednak najmłodszemu członkowi familii, Arturowi. Pragnie on znaleźć sposób na ponowne nadanie światu formy. Groteskowa forma dzieła Mrożka niesie za sobą obraz współczesnego świata i niebezpieczeństw, jakie na niego czyhają. Do ich ukazania autor wykorzystuje kilka motywów literackich:
Spis treści
Rodzina Stomilów składa się z trzech pokoleń. Najstarsze reprezentują babcia Eugenia i wuj Eugeniusz. Stomil i Eleonora są zaś rodzicami najmłodszego członka, Artura. Jest to rodzina inteligencka, która reprezentuje zarazem stan współczesnego świata. Średnie pokolenie przeprowadziło bowiem rewolucję społeczną, która wyzwoliła ich spod wszelkich zasad. Żyją w kompletnym bałaganie, nie ze sobą, ale raczej obok siebie. Rodzina Stomilów przeżywa wyraźny kryzys, któremu Artur próbuje przeciwdziałać poprzez nadanie świtu formy.
Najmłodszy przedstawiciel rodziny, Artur, nie znajduje porozumienia ze swoimi rodzicami. Tamci należą do pokolenia, które przeprowadziło rewolucję obyczajową. W ich mniemaniu uwolnili świat i swojego syna od wszelkich wiążących go form. Tymczasem mężczyzna ma już dość ciągłego chaosu, który jest zarazem marazmem toczącym wewnętrzny świat jego rodziny. Jego rodzice, dla których rewolucja przeciwko zasadom była sensem życia, nie mogą zrozumieć niechęci syna do panującej wszędzie wolności. Pozostają więc skonfliktowani.
Pokolenie Stomila i Eleonory przeprowadziło niegdyś rewolucję obyczajową i obaliło wszelkie dotychczasowe normy. Stanowią oni awangardę postmodernizmu, dla której bunt był jedyną wartością. Uwalniając jednak świat od starych form, stworzyli totalny chaos i bylejakość, w którym przyszło żyć kolejnym pokoleniom. Ich syn, Artur nie ma już przy tym jak przeżywać swojego młodzieńczego buntu. Wszelkie zasady zostały już bowiem obalone i nie ma czego kontestować. Bunt Artura przybiera więc formę groteskową — jest wprowadzeniem normy do świata, gdzie brak norm stał się normą. Buntuje się więc przeciw rozpasaniu własnych rodziców.
Wolność była tym, o co walczyli rodzice Artura. Chcieli świata bez konwenansów, gorsetu norm i nakazów. Jednak kiedy dokonali swojej rewolucji, ich wolność okazała się zgubna. Pozbawiony formy wewnętrzny świat ich rodziny to entropiczne miejsce, gdzie nic się nie dzieje. Paradoksalnie też, ta totalna samowola stanowi kaganiec ich syna. Artur bowiem nie może uwolnić się od rzęsistości pozbawionej kształtu i norm. Ostatecznie dostrzega jednak taką możliwość poprzez władzę — syntezę porządku oraz wolności.
Artur, rozumiejąc bezsensowność ożywiania pustych form starego świata, doznaje olśnienia na widok śmierci babci Eugenii. Rozumie bowiem, że jedynie władza nad życiem i śmiercią innych ludzi przyniesie mu upragnioną wolność. Stanowi bowiem jej syntezę z porządkiem — nakładanie swojej woli innym wyzwala władcę. Artur okazuje się jednak za słaby, aby dzierżyć ster rządów. Ginie zdradziecko zaatakowany przez Edka. Ostatecznie więc władza ląduje w rękach chama, który stanowi ją siłą. Motyw ten jest nawiązaniem do brutalnych totalitaryzmów XX wieku.
Eleonora zdradza Stomila z Edkiem i nawet się wobec tego nie kryje. Stomil pozwala na to, ponieważ nie uznaje dawnych konwenansów. Oboje jednak kłamią. Kobieta chce swoją zdradą wywołać reakcje męża, zaś ten wewnętrznie czuje złość na myśl o wybrykach żony. Jednym ze sposobów wprowadzenia w dom Stomilów porządku przez Artura było właśnie przekonanie swojego ojca do zabicia kochanka matki. Mężczyzna nie był jednak do tego zdolny, okazał słaby.
Artur również pada ofiarą zdrady. Ala wyznaje mu tuż po objęciu przez niego dyktatury w rodzinie o swoim romansie z Edkiem. Myślała, ze nie zrobi to na nim wrażenia, ponieważ chce z nią ślubu tylko dla zasady. Tymczasem Artur załamuje się, ponieważ naprawdę kochał Alę.
Stomil uważa się za wielkiego artystę, ciągłego eksperymentatora. Zdaniem jego żony kiedyś nawet dostawał do tej roli. Obecnie jednak jest tylko porozpinanym, nieporządnym marzycielem. Potrafi godzinami rozprawiać o sztuce, nic jednak nie tworzy. Artysta w świecie totalnej wolności i braku formy okazuje się niezdolny do aktu twórczego.
Ala i Eleonora to kobiety wyzwolone spod ucisku norm obyczajowych i ról społecznych. Ich wolność ogranicza się jednak do rozwiązłości i poszukiwania ciągle nowych podniet życiowych. Eleonora nie potrafi też wykonywać roli matki ani żony. Robi to w sposób niedostateczny, karykaturalny. Ostatecznie nie obchodzi jej nawet zbytnio śmierć własnego dziecka.
Od tego motywu bierze się tytuł dramatu Mrożka. W jego kulminacyjnej scenie Edek tańczy nad zwłokami Artura ze Eugeniuszem tango „La cumparsita”. Przypomina to taniec zwycięstwa prymitywnych plemion, a zarazem chocholi taniec z „Wesela” Wyspiańskiego. Oddaje bowiem zwycięstwo siły oraz bezradność inteligencji wobec totalitaryzmu.
Aktualizacja: 2023-05-24 23:13:03.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.