Teatr absurdu to pojęcie, które łączy się z teatrem awangardowym, antyteatrem i groteską. Nurt ten zapoczątkowany został w XIX wieku we Francji. Jego charakterystyczną cechą jest takie tworzenie świata przedstawionego przy pomocy łączenia w nim przeciwstawnych sobie elementów. Odwrócone są także role tragizmu i komizmu - tragizm staje się nośnikiem komedii, z kolei ona służy do ukazywania wydarzeń dramatycznych. Działania człowieka naznaczone są chaosem i nie mają w sobie żadnej metafizycznej głębi. Jest on bowiem dogłębnie zagubiony w otaczającej go rzeczywistości, świat go przerasta i nie potrafi go zrozumieć. Wynikać to ma z braku Boga, którego obecność nadaje życiu człowieka sens. Przykładem dzieł kojarzonych z teatrem absurdu jest dramat „Tango” autorstwa Mrożka oraz „Szewcy” Witkacego.
Dramat „Tango” wpisuje się w główne założenia teatru absurdu. Jego bohaterowie to ludzie, którzy nie potrafią odnaleźć się w otaczającej ich rzeczywistości. W ich świecie wszystko jest odwrócone i odbiega od naturalnego porządku świata. Starsze pokolenie, rodzice Eleonora i Stomil, są symbolem awangardy, wyzwolenia i chaosu. Nie wyznają oni surowych zasad moralnych, za którymi tęskni ich syn Artur. Robi to, mimo faktu że jest przedstawicielem młodszego pokolenia, więc to tak naprawdę on powinien żądać swobody i rozluźnienia obyczajów.
Dodatkowo w dramacie dwukrotnie następuje śmierć bohaterów, odarta jest ona jednak ze swojej powagi i grozy. Gdy umiera babcia Eugenia, to członkowie jej rodziny są zdziwieni, że ktoś taki niepoważny jak ona, mógł umrzeć. Sama babcia odchodzi, wciąż żartując i śmiejąc się. Z kolei po tragicznej śmierci Artura w pojedynku z Edkiem, wuj chłopaka, Eugeniusz, zostaje porwany w tango przez jego mordercę, który także ma jawny romans z żoną Stomila.
Wszystko to jest sygnałem tego, jak zaburzona jest rzeczywistość w rodzinie Stomila, w której nic nie jest już prawdziwe i każda rzecz wydaje się być w innym miejscu niż powinna. Na pierwszy rzut oka wszystko to jest groteskowe i śmieszne, ale bliższe spojrzenie ujawnia, jak przerażająca jest to rzeczywistość i jak tragiczny los przypadł w udziale Arturowi - jedynemu bohaterowi, który próbował coś zmienić i sprowadzić życie rodzinne na właściwe tory. Gdy odbiorca śmieje się z jego nieudolnych starań, to wciąż pod skórą czuje grozę jego położenia. Artur nie może bowiem liczyć na nikogo, nic w jego życiu nie jest stałe i pewne. Jego śmierć ostatecznie nie jest dla nikogo tragedią, to tylko kolejny element przepychanek, których celem jest zdobycie władzy w rodzinie.
Innym przykładem realizacji założeń nurtu, jakim jest teatr absurdu, są „Szewcy” autorstwa Witkacego. Jest to dramat, który wpisuje się także w nurt modernizmu i bywa określany jako groteskowy. Łączy więc w sobie sprzeczne elementy, jakimi są groza i komedia, co jest jednym z założeń antyteatru i stanowi podstawę kreowanego na jego gruncie świata przedstawionego. Całość jest niespójna, co sprawia, że odbiera się go właśnie jako absurdalny wytwór. „Szewcy” opowiadają o losach tytułowych rzemieślników, którzy nieustannie cierpią z powodu wykonywania ciężkiej, bezsensownej i męczącej pracy. Są oni wykorzystywani przez Roberta Scurvy’ego, który nieustannie obawia się buntu swoich pracowników, dlatego przeprowadza zamach stanu.
Cały świat „Szewców” ukazany jest w sposób karykaturalny, groteskowy i wynaturzony, co jeszcze bardziej podkreśla jego absurdalność. Mimo to jest to rzeczywistość wyjątkowo smutna i przygnębiająca, gdzie pracownicy są wyzyskiwani, a wszyscy żyją w nieustającym niepokoju. Wszystkie wydarzenia dramatu także są wyjątkowo wyolbrzymione i karykaturalne, hiperbola ta ma zaś na celu wywołanie u odbiorcy śmiechu. Zachodzi tu jednak ten sam mechanizm, który Witkacy zastosował przy konstrukcji świata przedstawionego, a mianowicie opisywane wydarzenia po głębszej refleksji okazują się być przerażające i tragiczne, a ich śmieszność polega na wyolbrzymieniu ich, aż do momentu, w którym przestają się one wydawać realne.
Groteska pojawia się także w języku, jakim posługują się bohaterowie dramatu oraz w ich nazwiskach, które mają charakter znaczący. Z nazwiska chociażby Scurvy’ego wyczytać można, z jakim rodzajem człowieka ma się do czynienia, podobnie ma się rzecz z innymi postaciami dramatu. Przy pomocy właśnie absurdu oraz groteski Witkacy sygnalizuje odbiorcom, na co powinni zwrócić uwagę, co jest według niego najbardziej istotne i zasługujące na uwagę. Witkacy, korzystając z groteski oraz elementów wewnętrznie niespójnych, spełnia więc założenia teatru absurdu.
Teatr absurdu jest więc zjawiskiem, które zakłada posługiwanie się groteską oraz stworzenie świata przedstawionego, które zawierają elementy przeciwstawne i wykluczające się wzajemnie. To operowanie tragedią, by przedstawić komizm i elementami komedyjnymi, by ukazać dramatyczne wydarzenia. Na tych zasadach skonstruowali swoje utwory Sławomir Mrożek oraz Witkacy. Można w nich wyróżnić więc najważniejsze cechy teatru absurdu, takie jak hiperbola, absurd czy brak spójności.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.