Już od czasów antycznych ludzkość interesowała się zagadnieniem, jakim jest przeznaczenie i wpływem, jakie ma ono na losy ludzkości. Powszechnie przyjmuje się, że przeznaczenie to coś, przed czym nie można uciec i czego nie da się zmienić. Nieważne, jakie decyzje podejmie dany człowiek, jego przeznaczenie i tak go odnajdzie i w jakiś sposób wypełni się. W starożytności było ono także określane jako fatum i stanowiło motyw często wykorzystywany w literaturze antycznej. Przeznaczenie spotkać można chociażby w dziełach takich jak epos Homera czyli „Odyseja” oraz w tragediach Sofoklesa, na przykład w „Antygonie” czy „Królu Edypie”. Przeznaczenie w tych dziełach odgrywa wyjątkowo istotną rolę i nieustannie wpływa na życie przedstawionych w tych dziełach bohaterów.
W „Odysei” Homera przeznaczenie odgrywa ważną rolę w życiu głównego bohatera tej historii, czyli Odyseusza. Znany jest on ze swojego udziału w wojnie trojańskiej i trwającej dekady tułaczki do domu rodzinnego w Itace. Odyseusz wielokrotnie zmagać się musi z wieloma przeszkodami i niebezpieczeństwami, które sprawiają, że jego powrót do domu wciąż się oddala. Naraził się on bowiem na gniew boga Posejdona. Odyseusz oślepił bowiem jego syna, cyklopa Polifema.
Od tego momentu nad Odyseuszem wisi jakby fatum i spotykają go kolejne przeszkody, takie jak syreny czy spotkanie z czarodziejką Kirke. Tymczasem w domu rodzinnym czeka na niego żona, Penelopa, która nieustannie unika zabiegających o jej rękę adoratorów i wypatruje z tęsknotą Odyseusza. Wydawać się jednak może, że przeznaczenie prześladuje Odyseusza i nieustannie sprowadza na niego kolejne przeszkody i nieszczęście, sprawiające, że nie może on osiągnąć swojego celu, jakim jest powrót do Itaki.
Odyseusz nie daje się jednak pokonać przez przeznaczenie i wciąż walczy o to, co sobie założył. Kolejne przeszkody nie demotywują go, tylko niezmiennie stara się je pokonywać i trzymać raz obranego kursu. Nie jest on jednak w stanie uniknąć tego, co zgotowało mu fatum, dlatego jego wędrówka do domu jest długa, męcząca i pełna nieprzewidzianych wydarzeń. Jest to swoista kara za czyny Odyseusza, który rozgniewał Posejdona i sprowadził na siebie jego złość. Dlatego też skazany jest na nieustanne pokonywanie problemów, które trzymają go z dala od domu rodzinnego. Ostatecznie jednak upór bohatera zostaje nagrodzony i powraca on po niemal dekadzie do swojej ojczyzny i spotyka się ponownie ze swoimi bliskimi, na przykład z żoną, Penelopą.
Przeznaczenie odgrywa także niezwykle ważną rolę w losach rodu Labdakidów, których historię przybliżył w swych tragediach Sofokles. Ród ten bowiem został przeklęty, dotknęło go przeznaczenie i w żaden sposób nie był w stanie uciec od tragedii, jakie zaczęły go prześladować. Według przepowiedni Edyp miał stać się zgubą swoich rodziców, porzucono go więc w górach na pewną śmierć. Przeżył on jednak, zabił swojego ojca, nie wiedząc, kim on jest, po czym ożenił się z własną matką. Gdy poznał prawdę, Edyp oślepił się i udał się na wygnanie. O jego tron walczyli pomiędzy sobą jego synowie, w wyniku czego obaj zginęli.
Kolejny władca Teb - Kreon - zezwolił na pogrzeb tylko jednego z nich, w wyniku czego córka Edypa - Antygona - stanęła przed ogromnym dylematem moralnym. Pozostawienie ciała bez pochówku było złamaniem praw boskich, jednak sprzeciwiając się Kreonowi, Antygona narażała się na nieprzyjemne konsekwencje. Ostatecznie pochowała ona brata, przez co została skazana przez Kreona na karę śmierci. Ubiegła ją jednak, popełniając samobójstwo. W historii Antygony widoczne jest to samo fatum, które sięgnęło po resztę jej rodziny. Od pewnego momentu nie miała ona praktycznie możliwości wyboru czy decydowania o sobie, jej działania bowiem z każdej strony mogły ściągnąć na nią nieszczęście. Na końcu każdej drogi czekała na Antygonę tragedia, przed którą nie mogła umknąć, podobnie jak Edyp nie dał rady uniknąć wypełnienia przepowiedni, która mówiła, że zabije on własnego ojca.
Członkowie rodu Labdakidów byli naznaczeni więc przez fatum i skazani na przeżywanie decyzji i wyborów, które od dawna szykowało dla nich przeznaczenie. Mimo swoich działań i prób zmian swojej historii, była ona już od dawna zaplanowana i żadna zmiana nie mogła sprawić, że ich losy potoczą się inaczej. Byli oni bezradni i bezsilni w obliczu przeznaczenia, które kształtowało całe ich życie, czego dowodem mogą być właśnie Edyp czy Antygona. Zostali oni postawieni przed faktem, że to fatum decyduje o tym, jak toczą się ich losy, oni sami zaś nie mieli żadnej mocy wpływu na nie.
Człowiek od tysięcy lat zmaga się więc z przeznaczeniem, czego dowody widać już w najstarszych zabytkach literatury, pochodzących z czasów antycznych. Przeznaczenie - lub fatum - nieustannie go ścigają i przypominają o swojej obecności, człowiek zaś na wszelkie sposoby próbuje przed nimi uciec. Ludzkość walczy z przeznaczeniem z różnym skutkiem, czasami udaje jej się wymknąć, a czasami - jak w przypadku Labdakidów - udowadnia ono, że nie ma przed nim ucieczki i wszystko to, co zostało już zapisane, musi się dokonać, bez względu na wolę i decyzje człowieka.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.