Moralność jest czymś, co podpowiada ludziom, czy dana rzecz lub czyn jest dobry czy zły. Często w życiu człowieka pojawia się konflikt wartości moralnych. W człowieku wówczas ścierają się ze sobą różne postawy, często wykluczające się wzajemnie. Zdarza się, że taki konflikt ma swoje źródło w konkretnym światopoglądzie czy w wyznawanej religii. Tego typy wewnętrzny konflikt jest motywem często pojawiającym się w literaturze i zdarza się, że to właśnie on napędza wydarzenia, które mają miejsce w dziele. Konflikt wartości moralnych jest często udziałem bohaterów tragicznych, czyli takich, którzy stoją przed wyjątkowo trudnym wyborem, a każda z ich decyzji prowadzi ich do jeszcze bardziej dramatycznych wydarzeń. Taką postacią jest Antygona z tragedii Sofoklesa oraz doktor Tomasz Judym z powieści Stefana Żeromskiego pod tytułem „Ludzie bezdomni”.
W „Antygonie” Sofoklesa konflikt wartości moralnych jest właściwie głównym tematem całego dzieła. Stoi przed nim główna i tytułowa bohaterka, czyli Antygona. Historia jej rodziny jest tragiczna, a czytelnik poznaje ją w sytuacji, w której właśnie przeżyła ona śmierć dwóch braci. Eteokles i Polinik walczyli bowiem o tron po zmarłym ojcu, Edypie i w wyniku tego konfliktu obaj zginęli. Kreon - który przejął rządy w Tebach - zadecydował o tym, by Eteoklesa pochować, natomiast Polinika uznał za zdrajcę i zabronił grzebania jego ciała.
Ta decyzja spowodowała, że Antygona stanęła w obliczu konfliktu wartości moralnych. Z jednej strony powinna ona być posłuszna władcy i prawu, które on ustalił. Z drugiej zaś strony prawo boskie nakazywało pogrzebanie każdego zmarłego. W innym przypadku jego ciało było zbezczeszczone, on sam zaś nie mógł zaznać spokoju po śmierci. Antygona stanęła więc w obliczu konfliktu ludzkich reguł z prawem boskim i musiała dokonać między nimi wyboru. Z jednej strony świadoma była konsekwencji, jakie czekają ją, jeśli sprzeciwi się rozkazowi Kreona. Z drugiej zaś wiedziała, że nie może zaniedbać swoich obowiązków wobec bogów oraz brata.
Antygona jest więc w sytuacji, w której każdy wybór skończy się dla niej tragicznie. Albo zostanie ukarana przez Kreona, albo zaniedba obowiązek wobec brata i rozgniewa bogów. W Antygonie dochodzi więc do konfliktu sprzecznych wartości, z czego jedną jest posłuszeństwo wobec władcy, drugą zaś wypełnianie woli bogów. Ostatecznie Antygona stwierdza, że bogowie są ważniejsi od władzy na ziemi i wybiera, że to właśnie wobec nich będzie lojalna. Ostatecznie bohaterka popełnia samobójstwo, ponieważ Kreon, rozgniewany jej nieposłuszeństwem, postanawia skazać ją na karę śmierci. Antygona za rozwiązanie swojego wewnętrznego moralnego konfliktu płaci więc życiem.
Innym bohaterem, w którym ujawnia się wewnętrzny konflikt wartości, jest doktor Tomasz Judym z powieści Stefana Żeromskiego. Judym pochodzi z ubogiej części społeczeństwa, jednak udaje mu się awansować społecznie i zostaje lekarzem. Wyznaje on pogląd, że wszyscy, bez względu na stan majątku czy swoją pozycję, powinni mieć dostęp do darmowej opieki medycznej.
Judym poświęca się więc dla ludzi najuboższych, zaczyna dbać o ich interes, stara się, by mieli oni dostęp do opieki medycznej. Postawił bowiem przed sobą zadanie upowszechnienia usług medycznych, szerzenia świadomości dotyczących leczenia i higieny wśród najuboższych oraz poprawienia poziomu ich życia. Judym czuje bowiem, że ma do spłacenia dług wobec grupy społecznej, z której sam pochodzi, ma wrażenie, że jest jej coś winien za to, że jemu udało się zmienić swoje życie.
W międzyczasie Tomasz zakochuje się w Joasi Podborskiej. Ona odwzajemnia jego uczucie, więc zdawałoby się, że nic nie stoi Judymowi na przeszkodzie do szczęścia i do spędzenia życia z ukochaną. Jednak w Judymie rodzi się wówczas konflikt racji moralnych. Uważa on bowiem, że małżeństwo z Joasią nie pozwoli mu w pełni poświęcić się pracy społecznej, która w jego przekonaniu należy do jego obowiązków. Judym zostaje więc postawiony przed wyborem - osobiste szczęście czy pomoc ludziom ubogim?
Własne szczęście jest wartością do której dąży każdy, jednak Judym wie, że jeśli on nie poświęci się pracy społecznej na rzecz najuboższych, to najprawdopodobniej nikt inny się jej nie podejmie, a wówczas ucierpi wiele osób. Judym musi więc wybrać, czy jego własne zadowolenia jest ważniejsze od poprawy poziomu życia setek osób, które zyskają na jego nieodpłatnej pracy społecznej. Judym jest więc postacią rozdartą przez wewnętrzny konflikt racji moralnych, w którym zdawać by się mogło, że nie ma właściwej decyzji.
Konflikt racji moralnych jest więc czymś, co spotkać może właściwie każdego człowieka i jest to równocześnie często podejmowany w literaturze temat. Bohaterowie bywają postawieni w obliczu moralnych dylematów, przez które nie są w stanie pogodzić ze sobą wielu wartości i zmuszeni są wybierać spośród nich. Często te decyzje wykluczają się bowiem wzajemnie, a dokonanie wyboru nie przynosi ulgi, tylko prowadzi do kolejnych wątpliwości lub nawet prowadzi do większej tragedii.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.