Poeci, prozaicy i dramatopisarze są artystami, dlatego nic dziwnego, że w ich twórczości regularnie powraca motyw sztuki. Artysta, ze względu na swoje bogate życie wewnętrzne oraz wyjątkową rolę odgrywaną w społeczeństwie, pojawia się jako bohater w wielu utworach literackich. Jako przykłady mogą posłużyć dramat Stanisława Wyspiańskiego „Wesele” oraz twórczość antycznego rzymskiego poety Horacego.
W dramacie Wyspiańskiego nie brakuje bohaterów związanych ze sztuką, ponieważ na tytułowym weselu spotkali się przedstawiciele krakowskiej bohemy oraz małopolscy chłopi. Najważniejszym przedstawicielem artystów był jednak Poeta, inspirowany obecnym na zabawie weselnej Kazimierzem Przerwa-Tetmajerem. Był to przyrodni brat Gospodarza, czyli Włodzimierza Tetmajera, który poślubił chłopkę i osiedlił się we wsi Bronowice.
Twórczość Kazimierza Przerwy-Tetmajera była przepełniona dekadentyzmem, co jest typowe dla epoki Młodej Polski. Nastroje schyłkowe związane z końcem wieku XIX sprawiły, że wielu inteligentów traciło wiarę w sens jakiegokolwiek działania. Przekonanie, że najważniejsze wartości przestają być istotne i świat zmierza ku zagładzie powodowało pesymizm i bierność.
Wielu artystów ulegało przeczuciu, że zbliża się katastrofa, której człowiek nie jest w stanie zapobiec. Poczucie bezsensu istnienia sprawiało, że poezja przestała inspirować do działania czy dodawać siły do walki o wolność ojczyzny. Poeci, w tym Kazimierz Przerwa-Tetmajer, dzielili się raczej zrezygnowaniem i przekonaniem, że człowiek może uciekać od cierpienia wyłącznie w proste przyjemności.
W „Weselu” Wyspiański poddał swoich rodaków surowej ocenie, aby stworzyć obraz polskiego społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku. Krytyka nie ominęła również Poety. Można zauważyć, że Wyspiański ukazał dekadentyzm w złym świetle. Nie zgadzał się z biernością i przekonaniem, że działanie jest pozbawione sensu. W ten niedosłowny sposób zarzucił Przerwie-Tetmajerowi, że zaraża rodaków pesymizmem i biernością, zamiast dodawać im siły, jak poeci epoki romantyzmu. Dekadentyzm jest ukazany w dramacie jako zbędne użalanie się nad sobą i bierność, która nie zasługuje na pochwałę.
Autor starał się zdiagnozować polskie społeczeństwo, które od ponad stu lat żyło pod zaborami. Swoją cegiełkę z pewnością dokładała do tej sytuacji słabość elit. Poeci powinni dbać, aby duch w narodzie polskim nigdy nie umarł, nawet jeśli młode pokolenie nie miało nawet prawa znać życia na wolności. Chłopi wyróżniali się siłą fizyczną, ale potrzebowali silnego przywódcy, którego brakowało. Inteligencja uważała się za następców szlachty, ale zawodziła, podobnie jak ich przodkowie, którzy doprowadzili do upadku Rzeczypospolitej.
Opisany przez Wyspiańskiego Poeta był zagubiony. Miał ambitne plany - chciał napisać wielkie dzieło, ale nie potrafił wziąć się do pracy. Pogrążał się w melancholii, był zblazowany i znudzony życiem. Autor w symboliczny sposób ukazał to przez spotkanie z Rycerzem, inspirowanym Zawiszą Czarnym - bohaterem bitwy pod Grunwaldem. Był to wymarzony bohater wielkiego dzieła o stworzeniu, którego marzył Poeta. Okazało się jednak, że zbroja Rycerza jest pusta.
Doskonale ukazuje to sytuację, w której znaleźli się Polacy. Poeta potrafił pięknie mówić, planować stworzenie dzieła, które doda rodakom siły do walki. Brakowało mu jednak siły i determinacji, żeby zacząć działać. Pusta zbroja Rycerza symbolizuje naród, który nie ma już w sobie ducha walki. Przed wiekami Polacy potrafili walczyć za ojczyznę z podniesioną przyłbicą, tak jak Zawisza Czarny. Wiele się jednak zmieniło - Wyspiański ukazał w swoim dramacie słabość Polaków, a przede wszystkim - prowadzących ich elit.
W „Weselu” ukazana została gorsza strona bycia artystą - nadmierna wrażliwość, poczucie niemocy oraz niemożność dorównania oczekiwaniom stawianym przez społeczeństwo i samego siebie. Zdecydowanie bardziej wzniosłe podejście do poezji i postaci poety możemy znaleźć w twórczości Horacego. Najlepszym przykładem jest tutaj oda „Wybudowałem pomnik”(„Exegi monumentum”).
Podmiot liryczny można tutaj utożsamiać z poetą. Oda jest podsumowaniem jego dotychczasowej twórczości oraz wyrazem dumy z dorobku artystycznego, który udało się przez lata stworzyć. Podmiot liryczny jest przekonany o własnej wielkości i nieprzemijającej sławie. Ma pewność, że nigdy całkowicie nie umrze, nie jest już tylko słabym śmiertelnikiem. Jego ciało oczywiście kiedyś będzie martwe, ale poeta zostawi po sobie swoje dzieła. Dopóki kolejne pokolenia będą je czytać - autor w pewnym sensie wciąż pozostanie żywy. Poetycka sława to pomnik trwalszy niż posąg wykonany z cennego kruszcu. Podmiot liryczny prosi więc, aby muza włożyła mu na głowę wieniec Apollina, czym jeszcze dosadniej pokazuje, że uważa się za wielkiego poetę.
Motyw artysty pojawia się również w innej odzie Horacego „Do Apollina”. Podmiotem lirycznym prawdopodobnie jest tutaj sam autor. Zwraca się on do współczesnego sobie społeczeństwa, od którego znacznie się różni. Podmiot liryczny nie stawia na pierwszym miejscu dóbr materialnych, co często obserwuje w swoim otoczeniu. Oda ma kompozycję klamrową: zaczyna się i kończy zwrotem do Apollina, a pozostałą część utworu stanowią refleksje na temat współczesnego autorowi społeczeństwa.
Podmiot liryczny nie potrzebuje żadnych zbytków, wystarcza mu proste, skromne życie. Podkreśla też, jak ważną rolę w życiu człowieka pełni twórczość poetycka. Podmiot liryczny zdaje więc sobie sprawę, że poeta różni się od większości społeczeństwa, ponieważ żyje sztuką, a nie przyziemnymi sprawami. poeci kolejnych wieków często nie pozostawali jednak wierni tym wartościom.
Antyczna wizja artysty i jego roli w społeczeństwie znacznie różni się od rzeczywistości przedstawionej przez Wyspiańskiego. Możemy tutaj zaobserwować dysonans między idealistycznym podejściem Horacego przekonanego o własnej wielkości, a słabością opisanego w „Weselu” Poety. Jest to najlepszy dowód, że posiadanie artystycznej wrażliwości nie czyni jeszcze człowieka potężnym. Poeci epoki młodej Polski nie dorastali antycznym ideałom dotyczącym wielkości poety.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.