„Kordian” to dramat romantyczny autorstwa Juliusza Słowackiego, wydany w 1834 roku. Autor podejmuje w nim próbę kreacji obrazu pokolenia młodych ludzi uczestniczących w powstaniu listopadowym oraz dokonuje krytycznej oceny powodów niepowodzenia tego narodowego zrywu. Na łamach dramatu Słowacki kreuje również swoją ideę winkielriedyzmu - opozycyjną do mickiewiczowskiego mesjanizmu polskiego postawę. Tym samym ukazuje również potrzebę i zarazem trud dokonania romantycznego poświęcenia dla dobra ojczyzny. W założeniu utwór miał być początkową częścią większej trylogii, ostatecznie jednak stanowi pojedynczą całość.
Spis treści
Słowacki osadza swoje dzieło w kontekście historycznym, który był jednym z najważniejszych wydarzeń dla polskiego romantyzmu – powstania listopadowego. Romantycy traktowali zrywy narodowowyzwoleńcze jako wyraz narodowej determinacji i walki o wolność. Jednak w „Kordianie” autor przyjmuje krytyczne podejście, ukazując powstanie nie tylko jako akt odwagi, ale także jako wydarzenie obciążone błędami i wewnętrznymi podziałami. W „Przygotowaniu” demony kreują liderów narodu, co w romantycznym kontekście ukazuje ich jako narzędzia nie do końca świadome swojej roli, a zarazem pozbawione zdolności do skutecznego działania. Wizja ta wpisuje się w romantyczny pesymizm, który często podkreślał tragizm walki o niepodległość, wynikający z niesprawiedliwości dziejowej i ludzkich słabości.
W romantyzmie jednostka wybitna, zdolna do poświęcenia, była ideałem. Słowacki w „Kordianie” wytyka przywódcom powstania brak tych cech. Wyliczając nazwiska wodzów, takich jak Chłopicki czy Skrzynecki, poeta wskazuje ich niezdolność do podjęcia decyzji i brak odwagi do ryzyka. Krytyka ta oddaje romantyczne przekonanie, że sukces rewolucji wymaga bohaterów gotowych na całkowite poświęcenie, których jednak w powstaniu zabrakło. „Ospali rycerze” to ironiczna metafora polskiej szlachty, która zamiast stawać na czele walki o niepodległość, trwała w marazmie i dbaniu o własne interesy. W romantycznej wizji narodu była to zdrada narodowego ducha, co prowadziło do klęski wspólnego dzieła.
Słowacki demaskuje romantyczny mit spiskowców jako patriotycznych bohaterów. Spotkanie w podziemiach katedry św. Jana ukazuje ich jako „karły na szczudłach”, co symbolizuje brak autentyczności, odwagi i siły do podjęcia realnych działań. To alegoryczne przedstawienie odnosi się do romantycznego rozczarowania ludźmi, którzy udają wielkość, ale nie są w stanie jej osiągnąć. Spisek, centralny motyw wielu romantycznych narracji, zostaje tu zdegradowany do symbolu bezowocnych marzeń o wolności. Włączenie wątku rozmowy z papieżem Grzegorzem XVI, który odmawia wsparcia Polakom, podkreśla osamotnienie Polski na arenie międzynarodowej. W romantycznym kontekście Słowacki nie tylko krytykuje współczesnych mu polityków, ale także ukazuje tragizm narodu zdradzonego przez sojuszników.
Motyw dojrzewania bohatera to główny element romantycznego ideału człowieka poszukującego swojej drogi. Kordian początkowo przypomina Wertera, melancholijnego młodzieńca, dla którego miłość i poezja są sensem życia. Romantyczna fascynacja miłością jako uczuciem wyższym zostaje jednak w dramacie szybko skonfrontowana z rzeczywistością – Kordian zostaje odrzucony przez Laurę, co prowadzi go do rozpaczy i próby samobójczej. W romantyzmie taki bunt młodzieńca przeciwko światu był postrzegany jako naturalny etap w procesie dojrzewania, w którym bohater musi zmierzyć się z cierpieniem, aby odnaleźć wyższą ideę. Słowacki wpisuje tu Kordiana w romantyczny schemat bohatera, który poprzez kryzys osobisty zyskuje siłę do dalszych działań.
Podróż Kordiana po Europie jest romantyczną odyseją, podczas której bohater konfrontuje swoje młodzieńcze ideały z rzeczywistością. W Londynie, mieście kojarzonym z kapitalizmem, odkrywa, że światem rządzi pieniądz, co łamie jego romantyczną wiarę w moralną czystość. We Włoszech doświadcza upadku romantycznej wizji miłości, gdy spotyka kobietę oferującą mu swoje uczucia za pieniądze. Watykan staje się miejscem rozczarowania religią i brakiem wsparcia dla polskiej sprawy. Ta podróż, pełna gorzkich lekcji, wpisuje się w romantyczny motyw odkrywania prawdy o świecie poprzez osobiste doświadczenia. Kordian dojrzewa, choć płaci za to rozczarowaniem, które prowadzi go do poszukiwania nowych wartości.
Scena na Mont Blanc jest jednym z najważniejszych momentów w dramacie i stanowi esencję romantycznej przemiany duchowej bohatera. Wspinaczka na szczyt symbolizuje dążenie Kordiana do osiągnięcia wyższej prawdy i odnalezienia swojego miejsca w świecie. Inspiracja postacią Arnolda Winkelrieda, który poświęcił życie dla dobra innych, pozwala bohaterowi zrozumieć, że prawdziwa wolność wymaga ofiary. Winkielriedyzm, jako idea polityczna, odróżnia się od mesjanizmu – nie zakłada zbawienia przez cierpienie, lecz świadome poświęcenie dla dobra większej całości. Ostateczna decyzja Kordiana o zamachu na cara jest owocem tej duchowej przemiany, choć jego wewnętrzne lęki (personifikowane przez Strach i Imaginację) uniemożliwiają mu realizację czynu. Ta scena wpisuje się w romantyczną fascynację indywidualnym heroizmem, który musi jednak stawić czoła własnym słabościom.
Dramat Słowackiego to wielowymiarowy obraz pokolenia romantyków, którego losy determinowały powstania narodowe i marzenia o wolności. Kordian, jako bohater romantyczny, uosabia tragizm młodego pokolenia – rozdartego między ideałami a brutalną rzeczywistością. Jego postać jest polemiką z Mickiewiczowskim Konradem, szczególnie w kwestii roli jednostki w walce o wolność. Podczas gdy Konrad wierzy w moc swojej poezji i dialog z Bogiem, Kordian stawia na konkretne działania, choć brakuje mu dojrzałości, by je zrealizować. Słowacki ukazuje romantyzm nie tylko jako epokę wzniosłych idei, ale także jako czas pełen błędów i rozczarowań. „Kordian” pozostaje przez to utworem ponadczasowym, analizującym ludzkie słabości, marzenia i dążenie do wyższych wartości w kontekście narodowej historii.
Aktualizacja: 2024-11-25 15:21:02.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.