Juliusz Słowacki, James Hopwood (młodszy)
Wiersz Juliusza Słowackiego „Rozłączenie” powstał 20 lipca 1835 roku nad szwajcarskim jeziorem Leman podczas podróży do niewielkiej miejscowości położonej w Alpach. Utwór ukazuje romantyczne podejście do natury rozumianej jako odbicie melancholijnego nastroju podmiotu lirycznego. W wierszu ukazane są silne emocje towarzyszące rozłące z bliską osobą.
Spis treści
Utwór ma regularną budowę, składa się z ośmiu czterowersowych strof. Na rytm wiersza wpływają również Podmiot liryczny zwraca się do osoby, która nie odwiedziła tych miejsc, nie zdaje sobie sprawy z ich piękna. Osobę mówiącą można utożsamiać z samym Słowackim.
Utwór został napisany trzynastozgłoskowcem, pojawiają się w nim rymy, jednak ich układ jest nieregularny. W wierszu występują rymy przeplatane oraz okalające. Wiersz jest przykładem liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność w utworze, o czym świadczą czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimków („wiem”, „tyś mi”, „dojrzałem”, „przywykłem”). Utwór ma formę listu, skierowanego do bliskiej osoby. Wiersz należy więc do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do „ty” lirycznego („mi teraz ciebie oczyma nie dostać”, „nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka”, „wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem”).
Utwór zawiera wiele środków literackich, takich jak: anafory (pięć wersów rozpoczyna się od słowa „wiem”, inne rozpoczynają się od „nie wiesz”), przenośnie („pomiędzy nami lata biały gołąb smutku”, „gdzie malować myślą twe oczy i postać”, „trzeba niebo zwalić i położyć pod oknami”), porównania („tyś mi widna jak gwiazda”, „jak dwa smutne słowiki”), epitety („biały gołąb”, „cichej komnacie”, „łzę różową”, „biednym tułaczem”) czy przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzenia do kolejnego wersu. W wypowiedzi podmiotu lirycznego pojawiają się też wtrącenia („lecz jedno o drugim pamięta”, „smutno i blado”), a także powtórzenia, kilkukrotnie występuje słowo „gwiazda”. Opis jest dynamiczny, zastosowano wiele słów oznaczających ruch, działanie („lata”, „nosi”, „wschodzi”, „wabią”).
Ze względu na tęsknotę widoczną w utworze oraz intymne wyznania podmiotu lirycznego, wiele kontrowersji wywołuje tożsamość adresatki wiersza. Początkowo uważano, że jest nią przyjaciółka Słowackiego, Maria Wodzińska. Towarzyszyła ona poecie podczas podróży po Alpach. Mężczyzna podobno darzył ją silnym uczuciem i trudno przeżył rozstanie. Dokładna analiza treści utworu wyklucza jednak tę tezę. Wodzińska była towarzyszką górskiej wędrówki, dlatego poznała ten krajobraz, tak samo jak Słowacki. Podmiot liryczny wielokrotnie podkreśla, że adresatka utworu nigdy nie widziała Alp, nie zdaje sobie sprawy z ich piękna.
Prawdopodobnie wiersz jest skierowany do matki Juliusza Słowackiego, Salomei. Poeta był silnie z nią związany, matka i syn prowadzili intensywną korespondencję. Znaczącą byłaby w tym kontekście metafora „białego gołębia”, który jest nie tylko symbolem połączenia między kochającymi się ludźmi, ale także ptaka pocztowego przynoszącego listy.
Podmiot liryczny przebywa za granicą, jednak nie do końca może cieszyć się górskim krajobrazem, gdyż przeszkadzają w tym melancholijny nastrój oraz tęsknota za rodziną i przyjaciółmi. Poeta i jego matka wciąż o sobie myślą, odległość nie ma żadnego znaczenia. Oboje cierpią jednak z powodu rozłąki, są smutni, przygnębieni. Podmiot liryczny i adresatka utworu wymieniają wiadomości, wiedzą co dzieje się w życiu drugiej osoby.
Mężczyzna zdaje sobie sprawę, że jego matka płacze w samotności, zajmuje się ogrodem, w myślach stara się on towarzyszyć jej w codziennych czynnościach. Podświadomie wyczuwa stany emocjonalne kobiety, wie że ta cierpi nawet, gdy ktoś tylko wspomni jego imię w rozmowie. Podmiot liryczny porównuje swoją matkę do gwiazdy, która wyznacza mu drogę do domu. Jej osoba utrzymuje jego więź z rodzinnym krajem. Krajobraz przedstawiony w utworze jest romantyczny, jego personifikacja pozwala w wierszu na współodczuwanie.
Jednocześnie można mówić o poetyce detalu. W górach pojawiają się rozmaite znaczące barwy i kontrasty. Podmiot liryczny zestawia ze sobą światło księżyca i słońca, ciemność i jasność. Poeta stara się uchwycić ulotną chwilę, krajobraz jednak jest niezwykle dynamiczny, nieustannie się zmienia.
W utworze ważną rolę odgrywają elementy impresjonistyczne, pejzaż jest mglisty, niewyraźny, czytelnik poznaje go w sposób subiektywny, jako wizję podmiotu lirycznego. Matka poety nie potrafi do końca wyobrazić sobie, co dzieje się z jej synem, ponieważ nigdy nie przebywała w tych okolicach, nie widziała alpejskich krajobrazów. Właśnie to powoduje dystans między bohaterami lirycznymi, który jest niemożliwy do pokonania.
Łączące ich uczucie jest jednak wieczne i niezniszczalne, nawet jeśli już nigdy nie uda im się spotkać, nie osłabi to więzi podmiotu lirycznego z matką. Stanowi to odwołanie do romantycznego nierozerwalnego połączenia dusz. Wiersz jest pełen pesymizmu, osoba mówiąca straciła nadzieję na spotkanie z bliskimi. Zdaje się godzić ze swoim losem, mężczyzna wie, że do końca swoich dni będzie skazany tylko na wspomnienia. Przyzwyczaił się do tułaczego życia i uczucia ciągłej melancholii.
Utwór ma charakter miłosnego wyznania. Jest jednak wyjątkowy, ponieważ nie opowiada o miłości damsko-męskiej, ale więziach rodzinnych. Podmiot liryczny odczuwa ciągły niepokój i tęsknotę, obserwuje alpejski krajobraz, wciąż wspominając rodzinne strony i chwile spędzone z ukochaną matką.
W wierszu Słowackiego widoczny jest kontrast między wiedzą podmiotu lirycznego a niewiedzą jego matki. Świat, który wyobraża sobie stęskniona kobieta, traci cechy realistyczne, zmienia się w zależności od jej aktualnej wizji. Matka widzi w swojej głowie jeziora i góry, które różnią się podczas niepogody, nocy, pod wpływem ulewy. Jest to świat literacki, w całości wykreowany przez poetę.
Aktualizacja: 2025-04-01 13:13:41.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.