Istotną rolę w powieści Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni” odgrywa motyw niespełnionej miłości. Tomasz Judym początkowo jest zainteresowany Natalią Orszeńską, ale dziewczyna nie odwzajemnia jego uczuć, ponieważ jest z wzajemnością zakochana w Karbowskim. Joasia Podborska zwraca uwagę na młodego lekarza, gdy widuje go w tramwaju. Potrzeba czasu, aby Judym odwzajemnił jej zainteresowanie. W końcu, Joasia i Tomasz zaczynają być razem. Judym oświadcza się dziewczynie i zostaje przyjęty. Mogłoby się wydawać, że ich samotność dobiegła końca. Judym podejmuje jednak trudną decyzję. Postanawia przekreślić plany wspólnej przyszłości w imię wyznawanych przez siebie ideałów. Jest przekonany, że nie może mieć nikogo ani niczego, bo to powstrzymałoby go przed całkowitym zaangażowaniem się w pomoc ubogim. Tomasz rozstaje się więc z Joasią, przysparzając sobie i jej cierpienia.
Pojawia się również motyw zakazanej miłości. Dobrze urodzona Natalia Orszeńska zakochuje się z wzajemnością w bankrucie i hazardziście Karbowskim. Dziewczyna zdaje sobie sprawę, że jej babcia nie wyrazi zgody na ten związek. Postanawia więc wziąć potajemny ślub i uciec z ukochanym za granicę. Pani Niewadzka wybacza jednak wnuczce i postanawia odwiedzić małżonków.
Motyw bezdomności jest obecny już w tytule powieści. Bezdomność nabiera w utworze kilku znaczeń. Można rozumieć ją dosłownie lub przenośnie. Tomasz Judym i Joanna Podborska są bezdomni, ponieważ zostali pozbawieni rodzinnego ciepła. Główny bohater wychowywał się u ciotki, która umożliwiła mu zdobycie wykształcenia, ale też biła go i poniżała. Joasia w młodym wieku straciła rodziców, skończyła szkołę wyłącznie dzięki pomocy krewnej. Jako nastolatka, musiała wyjechać do Warszawy i podjąć pracę guwernantki, aby zarobić na swoje utrzymanie. Żyje przy rodzinach, które ją zatrudniają, ale nie jest ich członkiem. Bezdomny jest także inżynier Korzecki, wrażliwy i niezrozumiany przez otoczenie. W powieści pojawiają się również ludzie bezdomni w sensie dosłownym. Ubodzy robotnicy i chłopi żyją we własnych warsztatach lub zaniedbanych izbach, których nie można nazwać domami.
W powieści obecny jest także motyw cierpienia. Judym jest rozdarty wewnętrznie. Z jednej strony chciałby stworzyć własną rodzinę, a z drugiej, czuje że musi całkowicie poświęcić się pracy na rzecz poprawy warunków życia ubogich. Postanawia rozstać się z Joasią, co skazuje dwoje zakochanych na cierpienie.
Z bólem zmaga się także Korzecki, który postanawia zakończyć swoje życie. Cierpienie jest obecne również w życiu ubogich chłopów i robotników, wykonujących niebezpieczną pracę i żyjących w skrajnych warunkach. Ból przeżywa też pani Daszkiewicz, znajdująca się w ostatnim stadium gruźlicy i spodziewającą się rychłej śmierci.
Istotną rolę odgrywa motyw samotności. Judym zostaje odrzucony przez środowisko medyczne, które uważa go za marzyciela i idealistę. W Cisach również zderza się z krytyką ze strony zarządu. Samotna jest także Joasia Podborska. Wcześnie straciła rodziców, jej brat Wacław zmarł na zesłaniu, a Henryk studiuje za granicą. Marzy o założeniu własnej rodziny, ale gdy pojawia się na to szansa, Tomasz ją porzuca. Bohaterowie nie mają własnego domu ani nikogo bliskiego. Samotny czuje się także inżynier Korzecki. Jest wrażliwy, nie potrafi pogodzić się z niesprawiedliwością. Ma wrażenie, że nikt go nie rozumie. Jego śmierć również jest samotna, inżynier popełnia samobójstwo.
Pojawia się również motyw pracy. Judym całkowicie poświęca się swoim obowiązkom. Uważa, że musi spłacić swój dług wobec społeczeństwa. Wykazuje się inicjatywą, chce zmienić warunki życia ubogich. Sprawia, że szpital w Cisach ponownie zaczyna funkcjonować. Jest przekonany, że lekarz musi opiekować się biednymi, nawet jeśli nie otrzymuje za to wynagrodzenia. Po porażce w uzdrowisku, wyrusza do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie obejmuje posadę lekarza fabrycznego. W powieści przedstawiona zostaje także praca w fabrykach i kopalniach. Autor opisuje niebezpieczne warunki, w których ubodzy zarabiają środki na utrzymanie swoich rodzin.
Obecny jest również motyw lekarza. Tomasz Judym to przykład nowoczesnego medyka, oddanego swojej pracy. Jest wykształcony i śledzi najnowsze badania. Nie zależy mu na bogactwie, ale poprawie losu najuboższych. Jest prawdziwym społecznikiem. Całkowicie innymi lekarzami są medycy zgromadzeni na spotkaniach u doktora Czernisza. Pracują wyłącznie dla bogaczy, aby prowadzić spokojne, dostatnie życie. Złym przykładem lekarza jest również Węglichowski, który nie reaguje, gdy w czworakach wybucha epidemia febry.
W powieści pojawia się motyw buntu. Tomasz Judym nie potrafi pogodzić się z ludzką obojętnością na cierpienie. Podczas odczytu u doktora Czernisza próbuje przekonać lekarzy, że należy poprawić warunki życia najuboższych. Zostaje wyśmiany i skrytykowany, ale nie zmienia swoich poglądów. Gdy jego działalność w Warszawie kończy się porażką, wyjeżdża do uzdrowiska w Cisach. Walczy z doktorem Węglichowskim i administratorem Krzywosądem, którzy przywiązują wagę wyłącznie do zysków. Jego starania kończą się konfliktem z przełożonymi i utratą pracy. Judym jeszcze raz postanawia spróbować zmienić rzeczywistość. Wyjeżdża do Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie chce poprawić warunki życia ubogich górników.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: kontakt@poezja.org. Bardzo dziękujemy.