„Kordian” to dramat romantyczny Juliusza Słowackiego, który powstał w 1833 roku, pod wpływem upadku powstania listopadowego. Literatura po 1831 roku uległa znacznej zmianie. Na pierwszy plan wysunęła się tematyka narodowa, ponieważ poeci chcieli dodać otuchy rodakom, nękanym represjami i rozczarowanym upadkiem powstania, z którym wiązano nadzieje na odzyskanie niepodległości.
Pierwszą z cech, charakterystycznych dla polskiego dramatu romantycznego, jest właśnie tematyka narodowa. Słowacki dokonuje rozliczenia z klęską powstania listopadowego. W „Przygotowaniu” przedstawia proces tworzenia przywódców zrywu przez złe duchy. Spotkanie spiskowców w podziemiach katedry św. Jana ukazuje brak zaangażowania ogółu polskiego społeczeństwa. Słowacki podjął też polemikę z koncepcją mesjanizmu, propagowaną przez Mickiewicza. W utworze pojawia się hasło „Polska Winkelriedem narodów”. Niepowodzenie spisku koronacyjnego ukazuje, że jednostka nie jest w stanie zmienić świata, mimo największego zaangażowania i poświęcenia. Charakterystyczną cechą utworów romantycznych jest synkretyzm rodzajowy. W dramacie pojawiają się też elementy pozostałych rodzajów literackich. Opowieści Grzegorza można zaliczyć do epiki, a monolog na szczycie Mont Blanc należy do liryki.
Dramat romantyczny znacząco różni się formą od dramatu antycznego. Złamana zostaje zasada trzech jedności (czasu, miejsca i akcji). W dramatach antycznych, wydarzenia rozgrywały się w ciągu jednej doby. Akcja „Kordiana” obejmuje około trzydziestu lat. Złamana jest także zasada jedności miejsca, ponieważ wydarzenia rozgrywają się w lokalizacjach, oddalonych od siebie o setki kilometrów. Kordian spędza dzieciństwo w wiejskim dworku, następnie podróżuje po Europie, a spisek koronacyjny ma miejsce w Warszawie. Autor złamał też zasadę jedności akcji, pojawia się kilka wątków: miłosny, polityczny, moralny i fantastyczny. Dramat nie dzieli się wyraźnie na wstęp, rozwinięcie, punkt kulminacyjny i finał.
Charakterystyczne dla dramatu romantycznego jest też złamanie antycznej zasady mimesis, która nakazuje przestawianie wyłącznie świata rzeczywistego. W dramacie pojawiają się postaci fantastyczne: diabły, czarownice, Strach i Imaginacja. Sceny realistyczne przeplatają się z fantastycznymi. Kolejną cechą dramatu romantycznego jest otwarta kompozycja. Kordian stoi przed plutonem egzekucyjnym. Został ułaskawiony, ale nie wiadomo, czy adiutant dotrze na czas. Dramat nie ma jednoznacznego zakończenia. Czytelnik nie wie, czy Kordian przeżył.
W dramacie antycznym, na scenie jednocześnie mogło znajdować się maksymalnie trzech aktorów. W epoce romantyzmu, złamano tę zasadę. Pojawiają się sceny zbiorowe. Słowacki opisał tłum warszawiaków, oczekujący na koronację cara Mikołaja I na króla Polski. Dramat romantyczny powstaje z myślą o czytelniku, a nie widzu teatralnym. Utwór jest więc asceniczny, praktycznie niemożliwy do wystawienia na scenie. Pojawiają się sceny grupowe i postaci fantastyczne, a podróże Kordiana wymagałyby ciągłej zmiany dekoracji.
W utworze nie ma również ciągu przyczynowo-skutkowego. Następujące po sobie sceny nie są powiązane, między przedstawionymi wydarzeniami występują odstępy czasowe. Kordian pojawia się w różnych miejscach, ale autor nie opisuje jego podróży. Niejasną kwestią jest również powrót do bohatera do Polski, który rzekomo ma miejsce na chmurze. Akcja dramatu jest epizodyczna i fragmentaryczna.
Kordian stanowi przykład bohatera romantycznego. Jest wybitną jednostką, która zmaga się ze światem i samym sobą. Akcja dramatu rozpoczyna się w momencie, gdy jest piętnastoletnim młodzieńcem. Cierpi na chorobę wieku, charakteryzującą się melancholią, smutkiem, niechęcią do życia i myślami samobójczymi. Bohater przeżywa nieszczęśliwą miłość. Zakochał się w starszej od siebie Laurze, która nie traktuje poważnie uczuć młodzieńca. Kordian próbuje więc popełnić samobójstwo. W utworze pojawia się też motyw podróży, typowy dla epoki romantyzmu. Kordian odwiedza różne zakątki Europy, poznając świat i szukając celu w życiu. Kordian doznaje natchnienia na szczycie Mont Blanc i wraca do ojczyzny, gdzie początkowo przedstawia się, jako Podchorąży. Charakteryzuje go, typowy dla bohatera romantycznego, indywidualizm. Postanawia zabić cara, chociaż nie ma poparcia większości spiskowców. Jest patriotą, kocha swoich rodaków i nienawidzi wrogów. Kordian jest rozdarty wewnętrznie, chce zabić cara w imię wyższego dobra, ale też zdaje sobie sprawę, że popełni grzech. Jest zbyt wrażliwy, aby dokonać morderstwa. Pokonują go Strach i Imaginacja.
Charakterystyczny dla epoki romantyzmu jest również tajemniczy nastrój. Wydarzenia rozgrywają się w mrocznych miejscach, takich jak podziemia kościoła, pogrążony w mroku zamek, czy chatka czarnoksiężnika Twardowskiego w Karpatach. Nastrój tajemniczości buduje również obecność postaci fantastycznych: czarownic i diabłów oraz wytworów wyobraźni Kordiana: Strachu i Imaginacji. Bohater, podczas pobytu w szpitalu psychiatrycznym, spotyka samego szatana, ukrywającego się pod postacią doktora, który pokazuje mu dwóch wariatów.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.