„Kordian” to dramat romantyczny Juliusza Słowackiego, który powstał w 1833 roku, pod wpływem upadku powstania listopadowego. Literatura po 1831 roku uległa znacznej zmianie. Na pierwszy plan wysunęła się tematyka narodowa, ponieważ poeci chcieli dodać otuchy rodakom, nękanym represjami i rozczarowanym upadkiem powstania, z którym wiązano nadzieje na odzyskanie niepodległości.
Spis treści
Jedną z cech polskiego dramatu romantycznego jest silne związanie z tematyką narodową. Juliusz Słowacki w „Kordianie” podejmuje rozliczenie z klęską powstania listopadowego, analizując przyczyny jego niepowodzenia. W „Przygotowaniu” ukazuje proces kształtowania przywódców powstania przez złe duchy, co sugeruje, że siły demoniczne miały wpływ na jego tragiczną klęskę. Spotkanie spiskowców w podziemiach katedry św. Jana przedstawia ich działania jako nieskoordynowane i pozbawione poparcia szerokich warstw społeczeństwa. Jednocześnie Słowacki wchodzi w polemikę z mesjanistyczną wizją Adama Mickiewicza, przedstawiając swoją koncepcję Polski jako Winkelrieda narodów. Niepowodzenie spisku koronacyjnego w „Kordianie” pokazuje, że choć jednostka może mieć szlachetne intencje, nie jest w stanie zmienić biegu historii, jeśli jej działania nie znajdują poparcia ani współpracy ogółu społeczeństwa.
Jednym z wyróżników dramatu romantycznego jest jego synkretyczny charakter, łączący elementy różnych rodzajów literackich. W „Kordianie” można znaleźć zarówno fragmenty epickie, jak opowieści Grzegorza, jak i liryczne, czego przykładem jest monolog bohatera na szczycie Mont Blanc. Ten synkretyzm pozwala Słowackiemu na pogłębioną analizę wewnętrznego świata bohaterów oraz na oddanie skomplikowanych relacji między różnymi elementami rzeczywistości – zarówno historycznymi, jak i fantastycznymi. W ten sposób dramat zyskuje wielowymiarowość, stając się polem eksploracji zarówno emocji jednostki, jak i problemów społeczno-politycznych. Słowacki odchodzi od klasycznych zasad dramatu antycznego, łamiąc zasadę trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. W przeciwieństwie do dramatów antycznych, gdzie akcja rozgrywała się w ciągu jednej doby i w jednym miejscu, akcja „Kordiana” obejmuje około trzydziestu lat i rozgrywa się w różnych lokalizacjach – od polskiego dworku, przez różne kraje Europy, aż po Warszawę. Wielowątkowość dramatu przejawia się w obecności wątków miłosnych, politycznych, moralnych oraz fantastycznych. Dramat nie ma wyraźnie zarysowanego podziału na wstęp, rozwinięcie, punkt kulminacyjny i zakończenie, co podkreśla fragmentaryczność i epizodyczność konstrukcji dzieła.
Kolejnym wyróżnikiem dramatu romantycznego jest jego otwarta kompozycja. „Kordian” nie ma jednoznacznego zakończenia – akcja urywa się w momencie, gdy bohater stoi przed plutonem egzekucyjnym, a jego los pozostaje niepewny. Choć został ułaskawiony przez cara, nie wiadomo, czy adiutant zdążył na czas dostarczyć odpowiedni rozkaz. Taka otwarta forma pozwala na różne interpretacje finału, zmuszając czytelnika do refleksji nad konsekwencjami wydarzeń oraz dalszym losem bohatera.
Cechą charakterystyczną dramatu romantycznego jest także złamanie zasady mimesis, czyli przedstawiania wyłącznie świata realnego. W „Kordianie” rzeczywistość przeplata się z fantastyką, co widoczne jest w obecności postaci nadprzyrodzonych, takich jak diabły, czarownice, czy wytwory wyobraźni głównego bohatera – Strach i Imaginacja. Te elementy podkreślają metaforyczny charakter dzieła, w którym rzeczywiste wydarzenia i konflikty nabierają symbolicznego wymiaru. Fantastyczne postacie i wydarzenia podkreślają wewnętrzne rozterki Kordiana, jak również dramatyczne zmagania narodu z zewnętrznymi siłami opresji. Dramat Słowackiego wpisuje się w romantyczną estetykę tajemniczości i grozy. Akcja toczy się w mrocznych miejscach, takich jak podziemia kościoła, zamek czy chatka czarnoksiężnika Twardowskiego w Karpatach. Obecność fantastycznych postaci, takich jak diabły czy Strach i Imaginacja, podkreśla wewnętrzne rozdarcie bohatera oraz symboliczny wymiar jego zmagań. Spotkanie z szatanem w szpitalu psychiatrycznym jest kulminacją tego nastroju, ukazując dramatyczne zmagania Kordiana z własnymi słabościami oraz wszechobecną siłą zła.
Dramat romantyczny, w przeciwieństwie do dramatu antycznego, nie powstawał z myślą o wystawieniu na scenie, lecz jako utwór literacki przeznaczony do czytania. W „Kordianie” pojawiają się sceny grupowe, jak opis tłumu warszawiaków oczekujących koronacji cara, a także postacie fantastyczne i epizodyczne podróże bohatera, które wymagałyby skomplikowanej zmiany dekoracji. Te elementy czynią dzieło ascenicznym, co podkreśla jego literacki, a nie teatralny charakter. W „Kordianie” brak ciągu przyczynowo-skutkowego, co stanowi odejście od klasycznego dramatu. Sceny nie są ze sobą ściśle powiązane, a między nimi występują czasowe i przestrzenne luki. Kordian pojawia się w różnych miejscach, lecz autor nie opisuje jego podróży, co tworzy atmosferę tajemnicy i niedopowiedzenia. Powrót bohatera do Polski – na chmurze – jest przedstawiony w sposób symboliczny, a nie realistyczny, co wzmacnia fragmentaryczność konstrukcji dzieła.
Główny bohater dramatu, Kordian, jest klasycznym przykładem bohatera romantycznego. To wybitna, indywidualistyczna jednostka zmagająca się zarówno z samym sobą, jak i z otaczającym światem. Akcja rozpoczyna się, gdy Kordian jest piętnastoletnim młodzieńcem, cierpiącym na melancholię i nieszczęśliwą miłość. Jego emocjonalne cierpienie prowadzi go do próby samobójczej. Motyw podróży, typowy dla romantyzmu, ukazuje poszukiwanie sensu życia przez bohatera, który podczas monologu na szczycie Mont Blanc doznaje natchnienia i powraca do Polski. Jego patriotyzm i wola działania zostają wystawione na próbę podczas spisku koronacyjnego, gdzie musi zmierzyć się z własnym sumieniem oraz Strachem i Imaginacją.
Aktualizacja: 2024-12-01 16:03:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.