Honoriusz Balzac jest znany przede wszystkim jako autor cyklu powieści zatytułowanego „Komedia ludzka”. Jedna z jego części to „Jaszczur”, czyli opowieść o losach dwudziestopięcioletniego Rafaela de Valentina, który planuje samobójstwo po przegraniu a kasynie wszystkich pieniędzy. Od tego zamiaru odwodzi go jednak otrzymanie niezwykłego jaszczura, który spełnia marzenia, jednak za każdym razem się kurczy, a gdy zniknie, Rafael umrze. W powieści Balzac wykorzystał wiele motywów literackich.
Spis treści
W dziele bez wątpienia najważniejszy jest motyw pragnień i marzeń. To właśnie pragnienia realizuje zdobyty przez Rafaela jaszczur, jednak każde z nich zmniejsza powierzchnię skóry i skraca życie młodzieńca. Jednak on mimo to realizuje swoje najprostsze marzenia, między innymi te dotyczące bogactwa, życia w luksusie i zdobycia uczuć pożądanej kobiety. Rafael marzy i pragnie tak, że jaszczur wkrótce bardzo się kurczy, a wówczas okazuje się, że realizacja takich snów nie jest warta oddania za nie życia. Marzenia okazują się dla Rafaela zabójcze, zwłaszcza że nie nad wszystkimi on panuje.
Balzac bardzo często sięga w „Jaszczurze” po motyw śmierci. Pojawia się on już na początku powieści, kiedy to Rafael planuje samobójstwo. Jego życie następnie skraca się wraz z każdym spełnionym życzeniem, ponieważ wtedy kurczy się jaszczur. Rafael początkowo beztrosko wykorzystuje dane mu możliwości, jednak kiedy skóra niemal znika, zaczyna rozpaczliwie szukać sposobu na wydłużenie swojego życia. Nie udaje mu się to, zatem powieść kończy się śmiercią bohatera, który najpierw planował odebranie sobie życia, a następnie próbował ze wszystkich sił uniknąć zgonu. Śmierć jednak ostatecznie zabiera każdego, a jako sekret długowieczności autor wskazuje umiejętność powstrzymywania się od namiętności i pragnień.
W tekście obecny jest motyw miłości. Rafael żywi ją do Pauliny, skromnej dziewczyny z nizin społecznych. Mężczyzna jednak nie wyobraża sobie miłości w biedzie, zatem fantazjuje nieustannie o romansie z kobietą z wyższych sfer, którego ucieleśnieniem jest dla niego znajomość z Fedorą, bogatą materialistką. Miłość jest zatem dla Rafaela określana przez pozycję społeczną. Zamieszkuje on z Pauliną dopiero wtedy, gdy okazuje się, że do kraju wrócił jej zaginiony ojciec i stała się dzięki temu zamożną osobą. To zatem miłość warunkowa, która ostatecznie zabija Rafaela przez jego własne nieposkromione pragnienia.
W tekście wyjątkowo ważny jest motyw bogactwa. To jedno z pragnień Rafaela, jednak ostatecznie okazuje się, że życie w luksusie nie daje mu satysfakcji, gdyż jest też zmuszony do izolowania się od innych. Bogactwo to jeden z priorytetów młodzieńca, ponieważ brak pieniędzy niemal doprowadził go na skraj samobójstwa. Dzięki jaszczurowi zapewnia on sobie życie w niewyobrażalnym dostatku.
W dziele pojawiają się dwie postaci kobiet, Paulina i Fedora. Są one zupełnie inne od siebie. Paulina to wrażliwa i dobra dziewczyna z nizin społecznych, a Fedora to skupiona na sobie bogata materialistka. Fedora uosabia też marzenie Rafaela o romansie z kobietą z wyższych sfer, natomiast miłość Pauliny odrzuca on ze względu na jej niski status. Wiąże się z nią dopiero wtedy, gdy Paulina staje się bogata po powrocie zaginionego ojca.
Balzac posługuje się też motywem życia. Rafael nie ceni swojego istnienia, jeśli nie ma dostępu do luksusów i bogactwa. Dopiero gdy jaszczur bardzo się kurczy, młodzieniec zaczyna rozumieć, że pragnie życia bardziej niż spełniania kolejnych marzeń. Stara się rozpaczliwie je uratować, ale okazuje się, że jest już za późno na to.
Aktualizacja: 2025-09-24 13:42:51.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.