„Ojciec Goriot” to powieść Honoré de Balzaka, która została wydana w 1835 roku i opowiada losy mieszkańców dziewiętnastowiecznego Paryża, ojca Goriot i jego córek.
W pensjonacie pani Vauquer mieszkają różni ludzie, którzy reprezentują różne grupy społeczne. Jednymi z mieszkańców są Eugeniusz Rastignac – młody student prawa, Vautrin – ukrywający się zbrodniarz i Jan Joachim Goriot – emerytowany handlarz mąką. Każdy z mieszkańców ma swoje problemy, które stara się jakoś rozwiązać. Mieszkańcy są ze sobą zżyci i spędzają razem bardzo dużo czasu.
Eugeniusz pochodzi ze szlacheckiej, jednak bardzo ubogiej wiejskiej rodziny, która wiele lat zbierała na to, by chłopak mógł studiować w stolicy. On jednak woli bogate życie arystokracji. Kontaktuje się więc ze swoją kuzynką, panią de Beauséant, która serdecznie go przyjmuje i uczy życia wśród elit. Na pierwszym balu Eugeniusz poznaje hrabinę Anastazję de Restaud, córkę Goriota.
Goriot zastawia swój majątek u lichwiarzy, by móc wspierać finansowo córki. W pensjonacie nikt nie wierzy, że bogate kobiety, które go odwiedzają, to jego dzieci. Rastignac odwiedza Anastazję w jej domu, gdzie spotyka męża kobiety i kochanka. Student jest traktowany w sposób lekceważący, ponieważ wygląd zdradza jego stan majątkowy, który nie jest za dobry.
Eugeniusz często chadza do krewnej, u której poznaje księżną de Langeais. Obserwuje zachowania elity paryskiej i jej obłudę oraz fałszywość. Pani de Beauséant opowiada życiorys Goriota i wytyka mu błędy w wychowaniu córek. Mężczyzna rozpieszczał córki do szaleństwa, ucząc miłości do pieniądza. Nic innego się dla nich nie liczy.
Eugeniusz pisze list do domu, w którym prosi o dodatkowe pieniądze. Rozmawia także z Vautrinem, który opowiada mu prawdę o stolicy Francji. Radzi, by chłopak nie przywiązywał się do nikogo i wykorzystywał innych do zdobycia majątku i pięcia się w hierarchii społecznej. Starszy mężczyzna chce, by Eugeniusz związał się z Wiktoryną, mieszkanką pensjonatu. Vautrin chce doprowadzić do śmierci brata Wiktoryny, która otrzyma wielki majątek, po ślubie podzieli się nim z Eugeniuszem, a ten odda procent Vautrinowi. Student się nie zgadza.
Eugeniusz poznaje baronową Delfinę de Nucingen, drugą córkę Goriota. Rozpoczyna z nią romans, który ma na celu wprowadzenie ich obojga na salony. Często spędzają ze sobą czas i grają w ruletkę, wygrywając duże sumy. Eugeniusz zbliża się także do Goriota i traktuje go jak przyjaciela.
Rastignac i Delfina spędzają wspólnie bardzo dużo czasu, chociaż oboje spłacają długi i nie mają pieniędzy. Vautrin pożycza Rastignacowi 3500 franków. Anastazja zaczyna interesować się Eugeniuszem po tym, jak zdobył pieniądze, za które spłacił jej dług. Kolejne wygrane w kasynie pozwalają Eugeniuszowi spłacić część pożyczek.
Vautrin jest poszukiwany przez policję. Jego prawdziwe nazwisko to Jakub Collin, a pseudonim to Ołży – Śmierć. Jedna z mieszkanek pensjonatu, panna Michonneau, ma pomóc policji w zdemaskowaniu przestępcy, a w zamian dostać trzy tysiące franków.
Goriot zaczyna urządzać mieszkanie, w którym Eugeniusz i Delfina będą mogli się spotykać. Rastignac chce ostrzec Wiktorynę i jej brata przed niebezpieczeństwem i śmiercią, jednak nie udaje mu się to, ponieważ Vautrin usypia go zaprawionym narkotykiem alkoholem. Brat dziewczyny ginie, a Eugeniusz, mimo czasu spędzanego z Wiktoryną i zakochania dziewczyny, nie chce brać z nią ślubu.
Panna Michonneau dosypuje Vautrinowi do kawy środek, który sprawia, że mężczyzna traci przytomność. Dziewczyna sprawdza, że na jego karku widnieją litery, którymi znaczy się przestępców. Do pensjonatu przybywa policja, a Vautrin zostaje aresztowany. Mieszkańcy stają po stronie przestępcy, a panna Michonneau zostaje wyrzucona z pensjonatu.
Eugeniusz jest gotowy do przeprowadzki. Okazuje się, że mąż Delfiny prawie zbankrutował, a Anastazja, chcąc spłacić długi kochanka, sprzedała klejnoty swoje i męża. Obie potrzebują pieniędzy, a Goriot nie ma możliwości, by im pomóc. Jego stan zdrowia się pogarsza. Zastawia u lichwiarza ostatnie cenne przedmioty, a pieniądze oddaje Anastazji, by mogła kupić suknię na wielki bal u pani de Beauséant. Na balu gości również Eugeniusz i Delfina. Siostry świetnie się bawią, nie interesując się stanem umierającego ojca.
Po balu Eugeniusz odwiedza Goriota i z ostatnich pieniędzy kupuje leki oraz wzywa lekarza. Wzywa także córki do odwiedzin, jednak żadna nie przybywa. Goriot odchodzi w przekonaniu, że źle wychował córki i żałuje swojego postępowania wobec nich. Anastazja przybywa w ostatniej chwili i błaga o wybaczenie.
Żadna z córek nie przybywa na pogrzeb ojca. Nie dokładają także pieniędzy na pochówek, dlatego jest on bardzo skromny, bo sfinansowany przez Eugeniusza. Rastignac chce wejść w życie elit już na zawsze, a swoją drogę zaczyna od wystawnego obiadu u Delfiny.
Paryż, 1819 rok. Przy brudnej, brzydkiej ulicy w biednej dzielnicy Paryża stoi pensjonat wdowy Vauquer. Budynek jest obdrapany i zaniedbany, ma trzy piętra, a żółta farba, którą jest pomalowany, już nie przypomina swojego koloru. Salon, jadalnia i kuchnia znajdują się w najniższej kondygnacji budynku. Na pierwszym piętrze w dwóch malutkich mieszkankach rezydują właścicielka domu oraz pani Couture z młodą podopieczną, Wiktoryną Taillefer. Drugie piętro zajmują mężczyźni – pan Poiret i Vautrin. Poddasze zaś mieści cztery pokoiki – panny Michonneau, Eugeniusza de Rastignaca oraz Jana Jochaima Goriota.
Listopad. Eugeniusz wraca do stolicy z wakacji, które spędzał w rodzinnej wsi na południu kraju. Jest studentem prawa, który pragnie stać się jedną z ważniejszych postaci wśród elit. Chłopak pochodzi ze szlacheckiej rodziny, jednak bieda, która dosięgnęła jego rodzinę, utrudnia mu dostanie się na salony. Z drugiej strony ciotka Eugeniusza, pani de Marcillac, napisała list polecający do wicehrabiny de Beauséant – krewnej chłopaka. W liście prosi o opiekę nad młodym mężczyzną, na co pani de Beauséant z chęcią wyraża zgodę.
Eugeniusz dostaje zaproszenie na bal do swojej krewnej, która prowadzi najmodniejszy salon w Paryżu. Na balu poznaje córkę Goriota, hrabinę Anastazję de Restaud i zauracza się w niej z wzajemnością. Wieczorem młody student słyszy hałasy, dochodzące z mieszkania sąsiada – ojca Goriota. Zagląda do niego i widzi, że starzec niszczy swoją srebrną zastawę. Eugeniusz słyszy także rozmowę sąsiada z dolnego piętra – Vautrina.
Krzysztof i Sylwia, pomoc w pensjonacie, rozmawiają o Vautrinie, który płaci im za utrzymywanie tajemnicy o jego przebywaniu w gospodzie. Krzysztof i Sylwia nie wierzą, że kobiety, odwiedzające Goriota, to jego córki. Myślą, że to kurtyzany, które przychodzą jedynie, by spędzić czas z mężczyzną na przyjemnościach cielesnych. Vautrin również rozmawia o Goriocie, ponieważ wcześniej widział, jak wychodził od lichwiarza. Krzysztof przynosi list z wykupionym wekslem hrabiny de Restaud.
Przy śniadaniu Eugeniusz opowiada o tym, że spotkał hrabinę de Restaud, która przechadzała się pieszo po biednej dzielnicy miasta. Vautrin opowiada mu o życiu bogatych mieszkanek stolicy i mówi, że Anastazja pewnie szła do lichwiarza. Goriot ożywił się, kiedy zaczęto mówić o jego córce. Eugeniusz ma zamiar odwiedzić Anastazję, a Vautrin opowiada mu o życiu w Paryżu, który nazywa „uciesznym śmietnikiem”.
O czwartej po południu mieszkańcy spotykają się w salonie, a pani Couture opowiada o tym, że ojciec odrzucił córkę Wiktorynę po raz kolejny. Mieszkańcy pensjonatu rozmawiają swobodnie i żartują z Goriota.
Następny dzień. Eugeniusz udaje się do Anastazji. Zostaje potraktowany w sposób lekceważący, ponieważ nie jest tak bogaty, jak hrabina i jej służba. Rastignac spotyka Goriota, męża Anastazji i jej kochanka – Maksyma de Traillesa. Jest zdziwiony, że kobieta nie ukrywa romansu, a kochanek i mąż świetnie się dogadują. Eugeniusz zasypuje szlachciców pytaniami o Goriota, co nie do końca podoba się gospodarzom.
Od Anastazji Eugeniusz kieruje się do swojej kuzynki – pani de Beauséant, która przyjmuje go z radością. Opowiada chłopakowi o życiu w mieście i wśród arystokracji. Przekonuje także studenta, że kobiety odwiedzające Goriota to naprawdę jego córki. W trakcie wizyty u pani de Beauséant do gospodyni przybywa przyjaciółka – księżna de Langeais. Kobiety plotkują z wesołością, jednocześnie raniąc się uwagami wobec siebie. Eugeniusz dowiaduje się na czym polegają relacje wśród arystokracji i zaczyna rozumieć, że świat nie jest tak miłym i przyjaznym miejscem, jak myślał dotychczas. Kuzynka daje mu radę, by nie przywiązywał się do kobiet, a uwodził je, rozkochiwał i wykorzystywał do zdobywania majątku oraz pięcia się w hierarchii społecznej.
Eugeniusz wraca do pensjonatu i rozmawia z Vautrinem oraz Goriotem, który pyta go o Anastazję. Rastignac wciela w życie wiedzę zdobytą u krewnej i pragnie dostać się na salony. Wysyła list do rodzinnego domu, w którym prosi o kolejne pieniądze. Wie, że nie będzie to proste, ponieważ pochodził z bardzo ubogiej rodziny, która długo zbierała, by chłopak mógł pojechać na studia do stolicy.
Kilka dni później Rastignac ponownie składa wizytę u Anastazji, jednak ta go nie przyjmuje. Chłopak przestaje uczęszczać na zajęcia i robi wszystko, by dostać się do elity paryskiej. Odwiedza także panią de Beauséant, która cierpi z powodu straty kochanka. Mężczyzna ją zdradził i oświadczył się innej.
Początek grudnia. Eugeniusz otrzymuje list z pieniędzmi od matki i siostry. Ma wyrzuty sumienia, jednak z tych funduszy kupuje nowe ubrania. Kilka dni później kłóci się z Vautrinem, który go poucza. Jednocześnie sam Vautrin, w emocjach, zdradza swój przydomek związany z przestępczym życiem. Rastignac tego nie zauważa i kontynuuje dalej sprzeczkę, którą Vautrin kończy propozycją spokojnej rozmowy z chłopakiem. Starszy mężczyzna rozumie młodego studenta, jego rozdarcie między światem paryskim a wartościami wyniesionymi z domu. Wyjaśnia mu ze szczegółami fałsz i obłudę arystokratycznego środowiska.
Vautrin proponuje Rastignacowi, by ten rozkochał w sobie Wiktorynę. Dziewczyna jest skrycie zauroczona w studencie prawa. Wiktoryna to biedna, odrzucona przez ojca dziewczyna, która nie ma żadnych perspektyw na przyszłość i marzy jedynie o miłości. Vautrin uważa, że Eugeniusz powinien działać, kiedy Wiktoryna jest uboga. Sam zaś chce zabić brata dziewczyny, która dostanie w spadku olbrzymie pieniądze, weźmie ślub z Eugeniuszem i podzieli się z nim majątkiem, którego procent dostanie Vautrin. Rastignac odmawia i z oburzeniem wychodzi z pomieszczenia.
Eugeniusz poznaje drugą córkę Goriota – baronową Delfinę de Nucingen. Sytuacja ma miejsce w teatrze, w którym student przebywa z kuzynką. Kochanek pani de Beauséant przedstawia Rastignaca Delfinie. Chłopak rozmawia z nią o Goriocie, a kobieta wydaje się być zmartwiona losem ojca. Tłumaczy, iż nie utrzymuje z nim kontaktów, ponieważ mąż jej nie pozwala. Eugeniusz chce uwieść kobietę, poznać jej męża i dzięki niemu zdobyć majątek.
Rastignac wraca do pensjonatu i opowiada Goriotowi o spotkaniu z Delfiną. Goriot bardzo kocha swoje córki i opowiada o nich w samych superlatywach. Nie widzi, jak go wykorzystują, zawsze je broni i potrafi znaleźć wyjaśnienie na każde ich zachowanie. Pragnie, by Eugeniusz związał się z Delfiną.
Delfina zaprasza Eugeniusza na obiad i do teatru. Kobieta nie ma możliwości, by bawić na salonach, ponieważ ani ona, ani mąż nie pochodzą z arystokracji. Romans z Rastignacem, który jest szlacheckiego pochodzenia, a jego krewną jest pani de Beauséant ma sprawić, że Delfina znajdzie się wśród elit.
Delfina daje Eugeniuszowi sto franków i prosi, by ten zagrał za nią w ruletkę. Chłopak wygrywa i oddaje nagrodę Delfinie – sześć tysięcy franków. Kobieta tłumaczy, że mąż nie daje jej pieniędzy. Eugeniusz i Delfina umawiają się na bal, na którym student poznaje wiele wpływowych osób. Jego pozycja wzrasta i zaczyna się on cieszyć względami oraz szacunkiem elit.
Następnego dnia Eugeniusz opowiada o balu, a Vautrin uczy go, że potrzeba wielkiego majątku, by mieć pozycję wśród elit. Ponawia propozycję relacji z Wiktoryną, jednak Eugeniusz ponownie odmawia.
Chłopak przez wiele dni umawia się z Delfiną. Razem chadzają na bale i kolacje, grają w ruletkę i wygrywają. Dzięki temu student zwraca pieniądze rodzinie. Nie stać go jednak na to, by wyprowadzić się z pensjonatu, ponieważ codzienne wydatki są dla niego zbyt duże. Nie chce rezygnować z salonowego życia, dlatego coraz poważniej myśli o planie Vautrina na jego ślub z Wiktoryną. Student zbliża się do dziewczyny, często z nią rozmawia i rozkochuje w sobie. Chłopak pożycza 3500 franków od Vautrina, jednak ma wyrzuty sumienia i nie chce, by zdobycie przez niego pieniędzy wiązało się ze śmiercią brata Wiktoryny.
Dwa dni później mieszkańcy pensjonatu – pan Poiret i panna Michonneau – rozmawiają z tajnym policjantem, który pyta o Vautrina. Mężczyzna uważa, że to kryminalista o pseudonimie Ołży – Śmierć, a naprawdę nazywa się Jakub Collin. Według policjanta jest on bankierem przestępców i przechowuje ich pieniądze, a także zajmuje się rodzinami uwięzionych zbrodniarzy. Prosi o pomoc w aresztowaniu Vautrina. Policjant proponuje kobiecie trzy tysiące franków za dolanie Vautrinowi do kawy środka, który sprawi, że ten straci przytomność. Wtedy kobieta ma klepnąć złoczyńcę w ramię i sprawdzić, czy będą na nim widnieć litery oznaczające przestępców. Kobieta odmawia, chcąc najpierw skonsultować sprawę ze swoim spowiednikiem. Całą rozmowę słyszy Bianchon, przyjaciel Eugeniusza. Przyjaciółka Poireta zastanawia się, czy współpraca z Vautrinem i ostrzeżenie go byłoby równie korzystne, co współpraca z policją.
Eugeniusz obdarowuje Wiktorynę komplementami i składa delikatny pocałunek. Dziewczyna jest zakochana. Vautrin informuje Rastignaca, że brat dziewczyny będzie brał udział w pojedynku,w którym zginie, a Wiktoryna odziedziczy majątek. Eugeniusz jest przerażony. Goriot, chcąc poprawić chłopakowi humor, mówi mu, że przygotował dla niego mieszkanie, w którym ten będzie się spotykał z Delfiną. Student dostaje prezent od kochanki – zegarek. Eugeniusz mówi, że kocha jedynie Delfinę i wyrzeka się Wiktoryny.
Vautrin chwali się udanym biznesem i stawia wszystkim wino, a Eugeniusz szampana. Rastignac i Goriot usypiają, ponieważ Vautrin dosypał im środek nasenny do alkoholu. Nie chciał, by brat Wiktoryny został ostrzeżony. Vautrin idzie do teatru z właścicielką pensjonatu. Panna Michonneau postanawia współpracować z policją.
Następny dzień. Posłaniec przynosi Eugeniuszowi list od Delfiny, w którym ta wyznaje mu miłość. Przyjeżdża ojciec Wiktoryny i mówi dziewczynie, że jej brat nie żyje. Goriot dowiaduje się, że Eugeniusz nie chce brać ślubu z Wiktoryną.
Vautrin mdleje, ponieważ panna Michonneau dosypała mu odpowiednich środków do kawy. Mężczyzna zostaje przeniesiony do swojego pokoju, a kobieta z nim zostaje i odkrywa na karku litery, którymi znaczono zbrodniarzy.
Rastignac zastanawia się, co robić dalej. Spotkany w parku Bianchon namawia go na ślub z Wiktoryną. Student jednak nie chce i pragnie związku z Delfiną. Wraca do pensjonatu, gdzie zastaje Vautrina z innymi mieszkańcami. Bianchon mówi Vautrinowi, że pasowałby do niego przydomek Ołży. Vautrin chce uciec, ale wchodzi policja i go aresztuje. Mężczyzna przyznaje się do wszystkiego, a pannę Michonneau nazywa zdrajczynią.
Wszyscy są w szoku i rozmawiają o Vautrinie, którego darzyli sympatią i lojalnością. Podziwiali jego mądrość i oddanie przyjaciołom. Mieszkańcy grożą, że wyprowadzą się z pensjonatu, jeśli panna Michonneau w nim zostanie. Pani Vauquer nakazuje kobiecie opuszczenie lokalu. Wiktoryna i pani Couture wyprowadzają się do ojca dziewczyny.
Goriot przyjeżdża powozem i informuje, że został zaproszony na obiad do Delfiny i Eugeniusza. Jedzie z chłopakiem do nowego mieszkania. Delfina jest wdzięczna ojcu. Goriot i Rastignac informują właścicielkę pensjonatu o wyprowadzce. Kobieta jest zrozpaczona, ponieważ traci klientów i pieniądze.
Eugeniusz i Delfina dostają zaproszenie na bal od pani de Beauséant. Delfina wejdzie w ten sposób do świata elit. Na balu będzie także Anastazja, która nią gardzi, ponieważ Delfina nie wyszła za człowieka z klasy arystokratycznej. Delfina rozmawia z Eugeniuszem o kreacji Anastazji – sukni ze złotej lamy wysadzanej diamentami.
Eugeniusz podsłuchuje rozmowę Goriota i Delfiny, która skarży się na problemy z mężem. Ten szantażuje kobietę i nie jest w stanie rozliczyć jej posagu. Pojawia się również Anastazja, która opowiada ojcu o spłacie długów kochanka. By to zrobić, sprzedała biżuterię swoją i męża. Pan Restaud obiecał załagodzić sprawę, jeśli żona będzie mu posłuszna w kwestiach finansowych. Anastazja nie spłaciła jeszcze długów kochanka, a ona nie chce, by ten trafił do więzienia, ponieważ jest ojcem jej dzieci. Prosi o pożyczkę dwunastu tysięcy franków, których ojciec i siostra nie posiadają. Wchodzi Rastignac i wypełnia weksel dla Goriota. Anastazja podpisuje dokument i ucieka, nie zwracając uwagi na chorobę ojca.
Goriot jest w coraz gorszym stanie. Opiekuje się nim Bianchon, który studiuje medycynę. Eugeniusz opowiada Delfinie o tym, że jej ojciec niedługo umrze. Ta jest jednak niewzruszona i zapewnia kochanka, że kocha go bardziej niż ojca. Zmienia temat na bal, który odbywa się następnego dnia. Pani de Beauséant ma się dowiedzieć o ślubie byłego kochanka, za którym nadal rozpacza.
Eugeniusz i Delfina spędzają noc we wspólnym mieszkaniu. Student wraca rano do pensjonatu i zastaje umierającego Goriota, który ostatni raz postanowił wyjść na dwór, co pogorszyło jego stan. Okazuje się, że była u niego Anastazja, prosząc o pieniądze na kolejną suknię. Goriot zastawił majątek. Chce też wrócić do pracy, którą porzucił kilka lat wcześniej.
Eugeniusz i Bianchon czekają na lekarza. Delfina wysyła do Eugeniusza list z przypomnieniem o balu. Ten jest jednak bardziej zainteresowany stanem Goriota, który nie interesuje obu sióstr. Lekarz informuje o tym, że Goriot ma przed sobą tylko kilka dni życia. Rastignac ma nadzieję, że Delfina zrezygnuje z balu i przyjdzie do ojca. Tak się jednak nie dzieje. Młodzi w powozie rozmawiają o Goriocie, Delfina płacze, jednak szybko przestaje, by nie zniszczyć makijażu.
Pani de Beauséant informuje Rastignaca, że chce wyjechać z miasta. W geście przyjaźni daje Eugeniuszowi szkatułkę z rękawiczkami. Delfina jest zachwycona dostojnym życiem na salonach. Bal kończy się o piątej rano. Delfina jedzie do domu, a Eugeniusz do pensjonatu.
Stan Goriota jest bardzo zły, jednak Eugeniusz i Bianchon walczą o każdy dzień. Goriot majaczy, myśląc, że odwiedziły go córki. Opowiada o życiu. Jest zawiedziony i zrozpaczony, że nie ma przy nim dzieci. Wini siebie za złe wychowanie sióstr – rozpieszczał je i nauczył miłości do pieniędzy. Rastignac zastawia zegarek od Delfiny i kupuje leki dla przyjaciela. Idzie do Anastazji i Delfiny, by przyprowadzić je do ojca. Anastazja go nie przyjmuje, mąż jej zakazuje, by poszła do ojca. Delfina tłumaczy, że jest chora i nie pójdzie, jednak po namowach Eugeniusza zgadza się odwiedzić ojca.
Bianchon i Eugeniusz przebierają Goriota, kiedy ten oczekuje na Delfinę. Nakazuje założyć sobie naszyjnik, w środku którego są włosy córek i grawer z ich imionami. Delfina nie przybywa, jej służąca mówi o omdleniu kobiety po kłótni z mężem. Przybywa jednak Anastazja, prosząc o wybaczenie. Kochanek zostawił jej długi i odszedł, a ona stała się niewolnicą męża. Rozumie swoje błędy i zachowanie wobec ojca. Goriot umiera, Anastazja traci przytomność.
Bianchon i Eugeniusz organizują skromny pogrzeb Goriota. Mężowie Anastazji i Delfiny nie łożą na niego środków. Powozy Anastazji i Delfiny zjawiają się na pogrzebie, jednak ich samych nie ma w środku. Po pogrzebie Rastignac rzuca wyzwanie Paryżowi, chcąc w pełni wkręcić się w arystokratyczny świat. Swoją podróż do elit zaczyna od obiadu u Delfiny.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.