„Marta” to powieść tendencyjna Elizy Orzeszkowej, która pochodzi z epoki pozytywizmu. Po raz pierwszy opublikowano ją w roku 1873 w „Tygodniu Powieść i Miód”. Orzeszkowa przedstawiła w niej trudną sytuację współczesnych jej kobiet na podstawie historii tytułowej Marty, kobiety, której mąż umiera i która traci przez to opiekę. Marta zostaje sama z córką i za wszelką cenę próbuje utrzymać siebie i dziecko, mimo iż kompletnie nie jest do tego zadania przygotowana. W powieści Orzeszkowa zamieszcza wiele istotnych dla niej motywów literackich.
Spis treści
Jednym z ważniejszych motywów, którymi w swojej powieści posługuje się Orzeszkowa, jest praca. Była ona bardzo istotna dla autorów doby pozytywizmu i znajdowała się wśród promowanych przez nich wartości. Orzeszkowa widzi w niej też źródło samodzielności. Jest to bowiem warunek utrzymania każdego człowieka, pozwala na prowadzenie wygodnego i bezpiecznego życia. Marta do pracy nie jest przygotowana – nie ma żadnego wyuczonego zawodu, nie zdobyła żadnych istotnych umiejętności. Z tego względu nie jest w stanie znaleźć dobrej posady, przyjmuje niskopłatne stanowiska, na których jest wyzyskiwana, a nawet tych pozycji nie jest w stanie utrzymać. Powoduje to nieustanne osuwanie się kobiety i jej dziecka w nędzę. Bez pracy nie są one w stanie żyć, a Marta posuwa się do kradzieży pieniędzy, ponieważ chce kupić córce lekarstwa. Brak pracy to wyrok, ale społeczeństwo współczesne Orzeszkowej nie pozwalało kobietom z pewnych sfer się przygotować do podjęcia pracy zarobkowej, skazując je na litość innych lub czasami nawet śmierć.
Główną bohaterką powieści Orzeszkowej jest kobieta, zatem i ten motyw jest tu niezwykle ważny. Marta Świcka to reprezentantka konkretnej grupy społecznej – urodziła się w szlacheckiej rodzinie, jej mąż był urzędnikiem, utrzymywał żonę i córkę. Jednak to właśnie z tego względu Marta nie jest w stanie jako kobieta prowadzić samodzielnego życia po jego śmierci. Nie pozwolono jej na edukację czy zdobywanie umiejętności potrzebnych w pracy, przez co nadaje się ona jedynie do roli żony i matki. Po pozbawieniu jej możliwości realizowania się w tych rolach Marta właściwie nie jest w stanie zdobyć nowego celu w życiu, co pokazuje okrutną pozycję, na której postawiono ówcześnie wiele kobiet.
Orzeszkowa ukazuje też motyw śmierci, która jest tragedią. Zgon męża Marty właściwie przekreśla życie wszystkich innych członków jego rodziny. Brak męża prowadzi bowiem Martę na granicę ubóstwa, a to z kolei do próby kradzieży, co kończy się ucieczką i śmiercią pod kołami omnibusa. Śmierć jest okrutna i niesprawiedliwa w powieści Orzeszkowej.
Marta poświęca wiele energii i środków na utrzymanie przy życiu córki. Pojawia się tu zatem motyw dziecka, które w pewnym momencie stanowi dla matki pewne obciążenie. Marta bowiem potrzebuje pieniędzy nie tylko dla siebie, ale też dla chorującego dziecka, przez co jej sytuacja staje się jeszcze trudniejsza.
Orzeszkowa pokazuje przy pomocy motywu emancypacji, że z jednej strony wyzwolenie kobiet było dla nich konieczne, ale z drugiej, ze względu na podejście społeczeństwa i jego nietolerancję, było niezwykle trudne i często beznadziejne, co pokazuje przykład bohaterki jej powieści.
Orzeszkowa przedstawia też motyw moralności, która jest bardzo ważna w jej powieści. Pomimo życia w nędzy Marta nie chce zostać utrzymanką, a kradzieży dopuszcza się w ostateczności, gdy nie ma już innych sposobów na zdobycie pieniędzy dla chorującej córki. Moralność jest tu zatem ważniejsza od zaspokojenia podstawowych potrzeb czy nawet ostatecznie przeżycia w niesprzyjających warunkach.
Aktualizacja: 2024-07-14 09:39:09.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.