Powieść „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza określić możemy mianem powieści historycznej. Ten rodzaj literatury charakteryzuje się występowaniem wątków romantyczno-przygodowych na tle wydarzeń historycznych. Tym samym, w jej fabule wyróżnić możemy trzy główne osi fabularne: wątek przygodowy, romantyczny i historyczny.
Spis treści
Jurand ze Spychowa był zajadłym wrogiem Zakonu Krzyżackiego. Atakował przejeżdżające jego ziemiami niemieckie siły, a w lochach Spychowa siedziało wielu zakonnych rycerzy. Jurand mścił się przez to na Krzyżakach, za śmierć swojej ukochanej żony. Lata przed akcją powieści pan na Spychowie był przyjacielem Zakonu. Ten jednak odpłacił mu się za dobro zdradą, atakując jego ziemie. W czasie najazdu zginęła żona Juranda, dostając ataku serca. Tej śmierci rycerz nigdy nie wybaczył Krzyżakom. Zakon wielokrotnie słał na niego zażalenia do księcia mazowieckiego, jednak pomny grzechów Niemców władyka oddalał je. Ostatecznie zemsta skończyła się dla Juranda tragicznie – okaleczaniem i śmiercią, będącymi wynikiem porwania córki przez zakonników.
Gdy książę mazowiecki odrzuca kolejną skargę Zakonu na Juranda ze Spychowa, zostaje zawiązany spisek. Czterej zakonnicy: Hugo von Danvelt, Zygfryd de Löve, Rotgier i Gotfryd podrabiają list, w którym pan na Spychowie prosi swoją córkę o powrót do domu. Miał on tracić wzrok w wyniku pożaru i chciał przed oślepnięciem jeszcze raz zobaczyć Danusię. Dziewczyna nigdy jednak nie dociera do Spychowa. Wychodzi to na jaw, gdy Zbyszko ratuje Juranda zasypanego na gościńcu podczas zamieci. Wkrótce wysłannicy Krzyżaków przybywają do Spychowa, każąc ojcu dziewczyny ukorzyć się przed majestatem Zakonu. We włosiennicy i z pochwą miecza przywiązaną u szyi Jurand musi prosić szydzących z niego mnichów o łaskę. Gdy ci pokazują mu chorą psychicznie dziewczynę, którą niby „uratowali od zbójców” myląc z jego córką, rycerz urządza im rzeź.
Wkrótce potem Rotgier wyrusza do księcia Janusza ze skargą na oszalałego Juranda. Przedstawia wersję, jakoby mnisi uratowali z rąk zbójców ową chorą dziewczynę, biorąc ją za córkę swojego wroga. Ten widząc ją, oszalał i zabił kilku z nich. Zarzucających mu kłamstwo Rotgier wyzywa na Sąd Boży. Rękawicę Krzyżaka podejmuje Zbyszko i zabija go.
Doprowadza to do ponurych wydarzeń – kochający Rotgiera jak syna Zygfryd de Löve popada w obłęd i okalecza Juranda. Odcina mu dłoń, wypala oko i wyrywa język, po czym wypuszcza. Danusię zabiera ze sobą na Żmudź, gdzie udaje się na wojnę. Juranda ostatecznie odnajduje Maćko, dziewczynę zaś jej mąż. Schwytanego de Löve okaleczony rycerz uwalnia, oszalały zakonnik popełnia samobójstwo przez powieszenie. Ocalona Danusia, zabiedzona i na wpół świadoma umiera w czasie powrotu do Spychowa. Jej ojciec odchodzi wkrótce po niej.
Zbyszko z Bogdańca zakochuje się od pierwszego wejrzenia w dwórce księżnej Anny Danuty – Danusi. Wiedząc o tragicznym losie jej matki przysięga zdobyć dla dziewczyny pęk pawich piór, zerwany z krzyżackich hełmów. Chcąc spełnić rycerski ślub, nieopatrznie atakuje posła Zakonu – Kuno von Lichtensteina. Skazany za to śmierć zostaje uratowany przez Danusię. Zakładając mu na głowę nałęczkę, dziewczyna starym zwyczajem uwalnia go od śmierci, ale zobowiązuje do ślubu ze sobą. Ich uczuciu sprzeciwia się jednak ojciec dziewczyny, który obiecał ją Bogu.
Zbyszko wraca z Maćkiem do Bogdańca, wkrótce jednak rusza na spotkanie ukochanej. Podczas polowania ratuje Danusię i księżną Annę od tura, zostaje jednak poważnie ranny. Dziewczyna opiekuje się ukochanym, z którym wkrótce bierze potajemny ślub. Gdy Zbyszko dochodzi do siebie, Danusia rusza na spotkanie z ojcem. Wkrótce wychodzi jednak na jaw, że została porwana przez Krzyżaków. Po wielu perypetiach Zbyszkowi udaje się oswobodzić ukochaną. Danusia umiera jednak z wycieńczenia i strachu. Zrozpaczony rycerz wyrusza na wojnę, chcąc spełnić dane słowo. Po wielu latach składa na grobie Danusi pęk pawich piór, zerwanych z krzyżackich hełmów.
Jagienka spotyka Zbyszka, kiedy ten wraca ze stryjem do Spychowa. Zakochuje się w młodym rycerzu od pierwszego wejrzenia. On również jest oczarowany piękną Zychówną, pozostaje jednak wierny Danusi. Gdy Zbyszko wyrusza na poszukiwanie zaginionej ukochanej, Jagienka rusza za nim do Spychowa. Tam opiekuje się okaleczonym Jurandem. Opuszcza gród i zostaje dwórką księżnej płockiej, kiedy dowiaduje się o odnalezieniu Danusi. Kiedy ta umiera, Zbyszko wyrusza w świat, aby zdobyć obiecane żonie pawie pióra z krzyżackich hełmów. Po wielu latach spędzonych na wojowaniu powraca i ponownie spotyka Jagienkę. Jej bezgraniczna miłość zostaje wtedy nagrodzona – oboje biorą ślub.
Konflikt polsko-krzyżacki za panowania króla Władysława II Jagiełły stanowi tło historyczne powieści. Początkowo pomiędzy obiema stronami panuje bardzo kruchy pokój, wystawiany na szwank przez kolejne działania Krzyżaków. Najgłośniejszymi są zajęcie polskich statków ze zbożem pod pozorem przemycania broni zbuntowanej Żmudzi i atakowanie przygranicznych grodów. Zdając sobie sprawę z potęgi sił polsko-litewskich Wielki Mistrz Konrad von Jungingen dąży do załagodzenia sytuacji. Rycerze zakonni są jednak za otwartą wojną. Gdy do władzy dochodzi Ulrich von Jungingen, konflikt wybucha z całą mocą. Do konfrontacji dochodzi 15 lipca 1410 roku pod Grunwaldem. Największa bitwa średniowiecza, w której siły Zakonu Krzyżackiego zostają złamane, jest zarazem punktem kulminacyjnym powieści Sienkiewicza.
Aktualizacja: 2024-07-13 15:10:55.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.