W sienkiewiczowskich „Krzyżakach” pojawia się wiele motywów literackich. Przede wszystkim widoczny jest motyw wojny, realizowany przez konflikt polsko-krzyżacki. Kolejnym jest topos miłości oraz rycerza.
Spis treści
Uczucie łączące Danusię Jurandównę i Zbyszka z Bogdańca można z całą pewnością nazwać nieszczęśliwym. Przeciwko młodym sprzysięgają się kolejne okoliczności. Najpierw niefortunny atak Zbyszka na krzyżackiego posła Kuno von Lichtensteina prawie kosztuje go życie. Następnie ojciec Danusi nie akceptuje ich związku. Wszystko to prowadzi zaś do porwania dziewczyny, zakończonego śmiercią. Zbyszko ostatecznie może tylko dotrzymać danego przed laty słowa i złożyć na grobie młodej żony pęk pawich piór, zerwanych z krzyżackich hełmów.
Miłość Jagienki i Zbyszka ma odwrotny charakter, niż ta łącząca rycerza Danusią. Mimo obopólnej fascynacji młodzieniec nie może odwzajemnić uczucia, jakim darzy go Zychówna. Mimo cierpienia, które to wywołuje, dziewczyna jest wierna swojej miłości. Wyrusza za Zbyszkiem do Spychowa i dopiero po wieści o odnalezieniu Danusi odchodzi na dwór księżnej Aleksandry. Wierność i cierpienie Jagienki zostają jednak wynagrodzone – po latach spędzonych na walce z Krzyżakami, owdowiały Zbyszko bierze ją za żonę.
Tło historyczne powieści stanowi konflikt polsko-krzyżacki za panowania króla Władysława II Jagiełły. Czytelnik może dowiedzieć się o atakach sił zakonnych na przygraniczne twierdze, brutalnej pacyfikacji Żmudzi, czy zajęciu polskich statków ze zbożem. Kulminacją konfliktu jest bitwa pod Grunwaldem, w której zwyciężają siły polsko-litewskie.
Jurand ze Spychowa mści się na Krzyżakach, którzy doprowadzili do śmierci jego żonę. Bezlitośnie tępi obecność zakonu na swoich ziemiach, a w lochach Spychowa przetrzymuje wielu znamienitych Niemców. Jego żądza odwetu nie kończy się dobrze. W wyniku krzyżackiego spisku jego córka zostaje porwana, a on sam uwięziony na zamku w Szczytnie. Gdy Zbyszko zabija Rotgiera, kochający go jak syna Zygfryd de Löwe również pała rządzą zemsty. Dokonuje jej na Jurandzie, odcinając mu dłoń, wyrywając język i wypalając jedyne oko.
Czterej rycerze zakonni: Hugo von Danvelt, Zygfryd de Löve, Rotgier i Gotfryd zawiązują spisek, mający na celu porwanie córki Juranda ze Spychowa. Początkowo von Danwelt pragnie to zrobić z lubieżnych powodów, jednak reszta dostrzega w tym sposobność na ukaranie wroga Zakonu. Podrabiają list, w którym pan na Spychowie prosi swoją córkę o powrót do domu. W drodze zostaje ona uprowadzona. Krzyżacy zmuszają potem Juranda do ukorzenia się przed potęgą Zakonu. Ubrany we włosiennicę, z pochwą od miecza zawieszoną na szyi rycerz zostaje upokorzony i pojmany na zamku w Szczytnie.
W realiach przedstawionych cierpienie jest na porządku dziennym. Cierpi Jurand – mszczący się za żonę, następnie upokorzony i okaleczony przez Zygfryda de Löve. Katusze przeżywa również jego porwana córka, Danusia. Po jej śmierci Zbyszko z Bogdańca szuka pocieszenia w cierpieniu na walce z Krzyżakami.
Wielki ból przeżywa również nieszczęśliwie zakochana w Zbyszku Jagienka. Cierpliwie znosząca swoje cierpienie, zostaje jednak nagrodzona odwzajemnieniem uczucia przez rycerza po śmierci Danusi.
Oszalały Zygfryd de Löve zostaje ujęty przez Zbyszka z Bogdańca i przekazany Jurandowi. Wszyscy sądzą, że okaleczony pan na Spychowie wywrze na nim swoją zemstę. Ten jednak przecina więzy Krzyżaka i puszcza go wolno. Przebacza mu tym samym wszystkie winy. Odprowadzony do granic ziem swojego wroga de Löve nie jest jednak w stanie znieść tej łaski i popełnia samobójstwo.
Większość przedstawionych w powieści bohaterów jest stanu rycerskiego. Sienkiewicz dokonuje przy tym przeciwstawienia rycerstwa polskiego krzyżackim zakonnikom. Ci pierwsi reprezentują wszystkie cechy chrześcijańskiego rycerza – są wierni kodeksowi, kierują się honorem i patriotyzmem. Krzyżacy pozostają rycerzami jedynie z nazwy. Łamią nagminnie etos chrześcijańskiego wojownika, są chciwi, niegodni zaufania.
W powieści sportretowano kilku władców feudalnych. Książę Janusz i król Władysław II Jagiełło to przykłady parenetycznego wzorca władcy idealnego. Szlachetni, sprawiedliwi i nadto strzegący swoich poddanych polscy panowie są przeciwieństwem Wielkich Mistrzów Zakonu: Konrada i Ulricha von Jungingenów. Niemieccy władcy muszą ulegać głosom swoich poddanych, nawet jeżeli są one sprzeczne z ich intencjami. Dobro Zakonu przedkładają przy tym ponad sprawiedliwość, czy honor.
Śmierć jest powszechna w toku całej fabuły powieści. Bohaterowie umierają w toku walki, od zadanych ran, podczas pojedynków rycerskich. Z przyczyn naturalnych umiera dziecko królowej Jadwigi, czy Wielki Mistrz Konrad von Jungingen. Śmierć spotyka ich też w dużo straszliwszy sposób. Zamęczona przez Krzyżaków Danusia Jurandówna odchodzi tuż przed powrotem do Spychowa. Podobny los spotyka jej ojca.
Aktualizacja: 2024-07-13 09:58:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.