Wolność to jedna z najważniejszych wartości w życiu ludzkim. Ceni ją bardzo wiele osób, a jej utrata zawsze jest dotkliwa i bolesna. W historii świata różne społeczności walczyły o wolność, którą im odbierano przemocą. Odzyskanie jej było zawsze priorytetem i często poświęcano życia, by do tego doprowadzić. Wolność wydaje się więc czymś wspaniałym, ale nie można zapominać, że równocześnie wiąże się ona z prawdziwą odpowiedzialnością. Wolny człowiek jest bowiem odpowiedzialny za siebie, a jego decyzje mają konsekwencje, jakie ona sam ponosi. Widać to w wielu codziennych sytuacjach, ale także literatura dostarcza wielu przykładów na to, że wolność musi się wiązać z odpowiedzialnością.
Spis treści
Dedal i Ikar to chyba najbardziej znana historia o tym, jak nadużycie wolności doprowadziło do tragedii. Bohaterowie zostali uwięzieni na wyspie przez władcę Krety, Minosa, który doceniał liczne talenty Dedala, wybitnego rzemieślnika i architekta. To on właśnie zaplanował i wybudował na Krecie labirynt, w którym uwięziono pustoszącego wyspę Minotaura. Minos nie chciał stracić Dedala, zatem odmówił mu, gdy rzemieślnik poprosił o możliwość powrotu do swojej ojczyzny, czyli Aten. Dedal jednak nie porzucił swoich marzeń o ucieczce z Krety. Ponieważ był świetnym inżynierem, to skonstruował skrzydła, które miały go wznieść ponad morze i pozwolić ulecieć z Krety. Wykonane one były z drewnianej konstrukcji, do której gorącym woskiem przytwierdzono pióra. Dedal przygotował dwie pary skrzydeł, dla siebie i dla swojego syna, Ikara. Przed wylotem pouczył go, by nie wzlatywał zbyt wysoko, bo wtedy słońce rozpuści wosk i zniszczy skrzydła. Niestety upojony lotem Ikar nie posłuchał ojca i doszło do tragedii. Słońce rozpuściło wosk i chłopak runął do morza, gdzie tragicznie utonął. Ikar nie potrafił odpowiedzialnie podejść do wolności, jaką zyskał wraz ze skrzydłami. Odrzucił mądre rady ojca, co skończyło się dla niego tragicznie. Gdyby posłuchał rozsądku, to wraz z ojcem doleciałby do swojej ojczyzny. Ikar jednak chciał zakosztować pełni wolności, odrzucił ograniczenia narzucone mu przez innych i zapłacił za to najwyższą cenę. Ikar nierozsądnie podszedł do zdobytej wolności. Chciał cieszyć się nią bez żadnych ograniczeń, co doprowadziło do jego upadku. Wystarczyło, że zrozumiałby, że istnieją ograniczenia, do których trzeba się stosować i mógłby dalej żyć.
Adam i Ewa w raju mogli prowadzić długie, szczęśliwe i beztroskie życie. Obdarzono ich wolną wolą, a jedyną zasadą, jakiej nie mogli złamać, był zakaz kosztowania owoców poznania dobrego i złego. Gdyby ludzie nie spróbowali tych owoców, to nigdy nie wygnano by ich z raju. Jednak dali się skusić wężowi, nadużywając danej im wolności. Najpierw Ewa, a potem Adam zjedli owoc z zakazanego drzewa, zyskując wówczas rozróżnienie dobra i zła. Wykorzystali swoją wolność do złamania jedynego zakazu, jaki ich obowiązywał. W związku z tym ponieśli tego konsekwencje, Bóg wypędził ich z raju i skazał na życie w trudzie i cierpieniu. W ten sposób wolność ludzi wiązała się z odpowiedzialnością, nawet w raju. Mogli oni podjąć zgodnie ze swoją wolą każdą decyzję, zdecydowali się zatem na złamanie zakazu i musieli się zmierzyć z tym, co się wiązało z popełnieniem tego czynu. Wolna wola wiąże się bowiem z możliwością dokonywania własnych wyborów, ale konieczne jest też zmierzenie się z tym, jakie konsekwencje to ze sobą niesie, o czym Adam i Ewa boleśnie się przekonali.
Cezary Baryka, główny bohater powieści Stefana Żeromskiego, jest symbolem jednostkowej wolności i związanych z nią rozterek, które odzwierciedlają sytuację młodej, niepodległej Polski. Cezary Baryka jest młodym człowiekiem wychowanym w Baku, w oderwaniu od polskiej kultury i historii. Wychowuje się w atmosferze rewolucji, chaosu, a następnie wojny. Jego młodość jest pełna doświadczeń, które kształtują jego poczucie wolności jako coś osobistego i buntowniczego – wolność jako prawo do własnych przekonań, do buntu przeciwko autorytetom (np. rodzicom, rewolucyjnym wodzom). Cezary początkowo postrzega wolność jako ucieczkę od odpowiedzialności i poszukiwanie własnej drogi. Podczas pracy na folwarku w Chłodku u Szymona Gajowca, Cezary spotyka biednych chłopów, którzy żyją w strasznych warunkach. To otwiera przed nim kolejne pytanie o to, czy wolność w odrodzonej Polsce oznacza wolność także dla tych najuboższych. Jego doświadczenie życia w rewolucyjnym Baku i obserwacja krwawego powstania pozostawiają go rozdartego między dwoma wizjami Polski: jedna to stopniowa reforma (reprezentowana przez Gajowca), druga to gwałtowna rewolucja społeczna (reprezentowana przez komunistów).
Cezary, ostatecznie, nie znajduje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o to, jaka powinna być nowa Polska. Jego brak ostatecznego zaangażowania zarówno po stronie reformistów, jak i rewolucjonistów wskazuje na trudność, jaką jednostka może odczuwać w obliczu nowej, trudnej do zrozumienia wolności. Baryka pragnie działać, ale nie potrafi zdecydować, w jakim kierunku jego działania powinny zmierzać.
Wolność to też odpowiedzialność w codziennym życiu. Najłatwiej pokazać to też na przykładzie wolności ojczyzny. Jest to coś, o co trzeba dbać i brać za to odpowiedzialność, ponieważ nie jest to wartość dana raz na zawsze, a jej jakość zależy od wysiłku, jaki włożył w nią naród. Tylko w ten sposób można ze swojej wolności naprawdę korzystać.
Aktualizacja: 2024-10-11 17:43:04.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.