„Cierpienia Młodego Wertera” Johanna Wolfganga Goethego to jedno z najważniejszych dzieł preromantyzmu, nazywanego również Sturm und Drang (niem. okres burzy i naporu). Powieść epistolarna (w formie listów Wertera do przyjaciela) została wydana w 1774 roku i głównie opowiada o nieszczęśliwej miłości młodzieńca do kobiety o imieniu Lotta, która planuje małżeństwo z innym mężczyzną. Powieść kończy się samobójstwem Wertera, a postać werteryczna staje się ideałem nieszczęśliwego, zbuntowanego romantyka, który doczekuje się wielu naśladowców, co świadczy o znacznym wpływie tego dzieła na ówczesną kulturę czytelniczą.
Spis treści
Historia zostaje przedstawiona w formie listów Wertera do przyjaciela, Wilhelma, którego odpowiedzi czytelnik poznaje tylko pośrednio, kiedy główny bohater cytuje swojego rozmówcę lub odnosi się w inny sposób do jego słów. Po nieokreślonym do końca skandalu towarzyskim, który jest jego udziałem, Werter opuszcza miasto rodzinne. Zamieszkuje w Wahlheim, gdzie poznaje Lottę. Kobieta staje się jego obsesją: opisuje ją przyjacielowi na wszelkie sposoby, choć przeważnie są to opisy pełne poetyckich metafor, skupione wokół wrażeń wewnętrznych, a nie nadzwyczajnych wspólnych doświadczeń niedoszłej pary. Twierdzi, że kocha Lottę, jednak ona pozostaje wierna swojemu narzeczonemu, Albertowi. Gdy Werter po raz pierwszy przybywa do miasteczka, Albert przebywa na wyjeździe, dlatego początkowo uczucie bohatera do kobiety ma szansę się rozwinąć, między innymi poprzez wspólne czytanie poezji i obserwacje przyrody, co dla romantyka ma wielkie znaczenie. Werter podświadomie się przekonuje, że ma szansę na zdobycie ukochanej - dobrej i pięknej, choć opisywanej przeważnie z perspektywy wyidealizowanych przekonań młodzieńca na jej temat, a nie jej faktycznych słów czy gestów, które bywają przedmiotem jego nadinterpretacji lub wyolbrzymień w kontekście ich relacji.
Gdy narzeczony Lotty wraca, Werter bardzo cierpi, choć szanuje i przyjaźni się z mężczyzną. Tym bardziej wspólne przyjęcia są dla niego bolesne, bo przekonuje się, że Albert to dobra partia dla Lotty. Przy tym Werter mając skłonność do przesady, dezawuuje własne zalety, uważając, że nie może się mierzyć z wybrankiem dziewczyny. Aby znaleźć spokój, opuszcza miejscowość i znajduje pracę jako sekretarz u konsula. Chociaż sprawia to, że odrywa się myślami od Lotty, praca ta nie daje mu satysfakcji z powodu uciążliwości dyplomacji oraz osoby samego posła. Jest to praca z perspektywy indywidualisty nudna i powtarzalna, stąd szybko staje się męcząca. Werter zostaje także wyproszony z przyjęcia arystokracji z powodu swojego mieszczańskiego pochodzenia, co bardzo przeżywa. Powraca do Wahlheim. Tam zwraca się z powrotem do myśli o niespełnionym uczuciu, które wzrastają na sile w połączeniu z zawodową porażką.
Odwiedza Lottę i Alberta, jednak zauważa, że jego towarzystwo zaczyna im ciążyć. Gdy próbuje pocałować ukochaną, zostaje odtrącony. To fizyczne odrzucenie stanowi dla niego ostateczny argument do samobójstwa. Zapisuje ostatnie słowa w listach do pary będącej rzekomym powodem jego nieszczęścia. Strzela do siebie z pożyczonego od Alberta pistoletu. Robi to jednak na tyle nieumiejętnie, że jego agonia trwa wiele godzin, a znajduje go niemal przypadkowa osoba, jaką jest służący.
4 maja 1771. Werter opisuje przyjacielowi szczęście, jakie odczuwa z powodu wyjazdu z miasta, w którym mieszkał przed wyjazdem spowodowanym ostracyzmem towarzyskim. Przenosi się na wieś, gdzie czuje się wyśmienicie wśród pięknych ogrodów założonych przez Hrabiego M. Przyczyną wyjazdu był skandal miłosny, który wywołał, rozkochując w sobie dwie siostry. Wspomina również o swojej matce, której prosi przekazać, że ciotka, do której prawdopodobnie wyjechał, nie jest tak zła, jak sądzili i pod pewnymi warunkami odda kobiecie należny jej majątek.
10 maja. Bohater opisuje swojemu przyjacielowi, jak bardzo czuje się szczęśliwy, choć jednocześnie pozostaje niezdolny do działań twórczych. Czuje się w obliczu pięknej przyrody jak w raju. Chciałby przelać to, co widzi i czuje na kartki papieru, jednak ogarnęła go twórcza niemoc.
12 maja. W liście Werter opowiada Wilhelmowi o studni, która znajduje się kawałek drogi za miastem. Jest przepiękna, mieści się w bardzo malowniczej okolicy. Dodatkowo młodzieniec widzi tam kobiety, które przychodzą nabierać wodę, co budzi w nim chęć romansu, na wzór przodków, którzy w takich okolicznościach poznawali swoje wybranki.
13 maja. Werter odpowiada na pytanie przyjaciela, czy przysłać mu książki. Odmawia, ponieważ nie chce dodatkowo wzbudzać swoich emocji lekturami, jest świadom oddziaływania literatury na jego wrażliwość. Pojechał na wieś wypocząć i uspokoić serce, wystarczą mu do tego dzieła Homera, w którym może się zaczytywać, odpoczywając.
15 maja. Werter opisuje swoje spotkania z miejscową ludnością. Początkowo ludzie byli wobec niego nieufni, ponieważ spodziewali się, że chce z nich drwić, skoro przyjechał na prowincję. Nie rozumie, czemu ludzie z wyższych sfer zawsze trzymają się na dystans od prostego ludu. Krytykuje takie postępowanie. Opisuje także spotkanie z młodą służką, której pomógł w dźwignięciu dzbana z wodą.
17 maja. Bohater opisuje swoje spotkania towarzyskie. Prowadzi rozważania na temat kondycji ludzkiej. Lubi spędzać z czas z innymi, jednak chwilami łapie go romantyczna nostalgia. Wspomina spotkanie z V., młodego uczonego, który chętnie opowiada mu o swoich osiągnięciach naukowych. Nawiązuje także kontakt z komisarzem książęcym.
22 maja. W liście Werter skupia się na swoich rozważaniach, w mniejszym stopniu niż na opowiedzeniu przyjacielowi o tym, co go spotyka. Wydaje mu się, że życie jest snem, a wszyscy, dorośli i dzieci żyją jedynie złudzeniami. Prawdziwe szczęście odczuwają ci, którzy żyją z dnia na dzień, nie myśląc za wiele o sensie życia, a zadowalają się jedynie swoimi bieżącymi pragnieniami.
26 maja. Werter odnajduje swoje miejsce, w którym chce zostać. Jest to okoliczne miasteczko, Wahlheim. Spędza tam czas na czytaniu Homera i piciu kawy. Powraca do sztuki, zaczyna ponownie rysować pejzaże. Porównuje metody twórcze i wenę artystyczną do fazy zakochania, gdzie mężczyzna próbuje zdobyć wybrankę.
27 maja. Bohater opisuje przyjacielowi spotkania z dziećmi z miejscowości. Polubił je oraz ich matkę, chętnie daje im po groszu. Razem rozmawiają i miło spędzają czas. Kobieta opowiedziała mu trochę o dzieciach i mężu, który wyjechał do Szwajcarii. List kończy refleksją, że chciałby żyć, bez przesadzonego rozmyślania.
30 maja. Werter opowiada przyjacielowi o spotkaniu z parobkiem. Służy u pewnej starej wdowy. Bohater zachwyca się, jak bardzo przywiązany jest do swojej pani, co staje się dla niego definicja miłości czystej, platonicznej. Nie zna tej kobiety i niekoniecznie chce ją poznawać, ponieważ woli patrzeć na nią oczami zakochanego.
16 czerwca. List rozpoczyna wyjaśnieniem, czemu tak długo się nie odzywał. Wynikało to z jego nowego zadurzenia. Przybliża przyjacielowi okoliczności pierwszego spotkania z Lottą. Jest ona córką komisarza. Akurat zajmowała się ona swoim rodzeństwem, któremu dawała podwieczorek. Była ona dobra wobec dzieci i wspaniałomyślna, co oczarowało Wertera. Przyjechał po nią wozem do ich domu pod lasem za namową swojej partnerki tańca, aby zabrać ją na bal. Rozmawiają o książkach. Mężczyźnie imponuje jej gust oraz rozważania. Na balu zachwyca się jej tańcem. Dokładnie opisuje chwile wspólnego tańca. Inne kobiety powtarzają imię Albert, przypominając Lotcie o jej narzeczonym. Werter zdawał sobie sprawę z tego, że jest ona dla niego niedostępna, jednak bardzo cierpi, gdy okazuje się to rzeczywistością.
19 czerwca. W tym liście kończy opowieść o spotkaniu z Lottą. Gdy ją odwoził, mimo później godziny, nie zasypiał, ponieważ był całkowicie oczarowany ukochaną i pragnął tylko patrzeć jej w oczy.
21 czerwca. Werter postanawia zostać w Wahlheim, ponieważ ma stąd blisko do Lotty. Odczuwa silne szczęście podczas spotkań z kobietą. Cieszy go również okolica i proste życie w ukochanej miejscowości. Skupia się na prostych czynnościach, rzadko rozmyślając.
29 czerwca. Werter opisuje Wilhelmowi zabawy z rodzeństwem Lotty. Raz bawiąc się z nimi spotkał lekarza, który był oburzony jego zachowaniem. Rozpowiedział też plotki, że psuje dzieci komisarza. Mężczyzna się tym jednak nie przejmuje, ponieważ uważa, że dzieci są mu bardzo bliskie. Nie rozumie, dlaczego niektórzy uważają je za słabsze i niegodne uwagi, ponieważ stosuje się do zaleceń Chrystusa, który również doceniał mądrość dzieci.
1 lipca. Wraz z Lottą Werter udaje się do bardzo chorego pastora. Jest pod wrażeniem jej podejścia i umiejętności podnoszenia innych na duchu. Słyszą także historię o dwóch orzechach dających cień plebanii. Młodsze z drzew miało 50 lat, zostało zasadzone w dniu narodzin pastorowej. Spotkali również pastorównę i jej narzeczonego, Schmidta. Był on zazdrosny przez zbyt bezpośrednie zachowania Wertera, czego ten nie rozumiał. Wieczorem rozmawiają o złym humorze, który jest dla bohatera stanem złego ducha. Wtedy, aby sobie ten nastrój poprawić, psujemy go innym. Zdaniem Wertera nie powinno tak być, ponieważ dla prawdziwych przyjaciół powinniśmy być skorzy do schowania swojego złego humoru i niewyżywania się na nich. Wracając, Lotta zrobiła mu wyrzuty, że nie powinien tak się wszystkim przejmować.
6 lipca. Werter coraz mocniej angażuje się w relację z ukochaną. Spędza z nią wiele czasu, nie czuje się samotny, jednak chwile bez Lotty sprawiają mu dużo bólu. Jest dla niego życiodajną wodą, bez której nie może funkcjonować. Wspomina także chwile spędzone z siostrami Lotty i dokonuje rozważań nt. podejścia ludzi do dzieci.
8 lipca. W tym liście Werter zachwyca się tym, jak piękna jest Lotta. Ciągle myśli o niej. Kiedy się rozstają, a ona nie patrzy na niego na pożegnanie, łzy napływają mu do oczu. Gdy kobieta jednak się odwraca, czuje napływające do niego siły życiowe. Czuje się dzieckiem, które karmi się złudzeniami.
10 lipca. Werter opisuje swoje zachwyty na samo wspomnienie o Lotcie. Nie lubi, jednak gdy ktoś go pyta, czy kobieta mu się podoba, ponieważ „podobanie się” uważa za ogromne spłycenie.
11 lipca. Przyjaciółka Lotty, Pani M. jest bardzo chora. Werter cierpi wraz z nimi, nie chcąc dopuścić do siebie myśli, że jego ukochana jest smutna. Opowiada mu o jej mężu, który jest wyjątkowo skąpym i nikczemnym człowiekiem. Bohater jest oburzony historią o tym mężczyźnie oraz jego ignorancją w kwestii pieniędzy.
13 lipca. Werter ma wrażenie, że Lotta naprawdę go kocha. Czuje się przez to dużo lepszym człowiekiem, skoro powierzyła mu ona swoje względy. Nie czuje zagrożenia ze strony żadnego mężczyzny, nawet jej narzeczonego, Alberta.
16 lipca. Bohater opowiada Wilhelmowi, w jaki sposób odczuwa pragnienie wobec Lotty. Z jednej strony pożąda jej, jednak gdy jest blisko, pragnie jedynie być przy Locie, a jego uczucia są całkiem czyste. Ma nadzieję, że przyjaciel go zrozumie i nie będzie osądzał.
18 lipca. Z powodu wizyty gości, Werter nie może sam odwiedzić Lotty. Wysyła więc służącego, aby spędził z nią chwilę i dzięki temu sam miał możliwość obcowania z jej anielską energią. Traktuje ją jak stworzenie boskie.
19 lipca. W tym liście Werter wyraża jedynie radość z powodu ujrzenia Lotty.
20 lipca. Werter odpowiada na pomysł Wilhelma i jego matki, aby udał się gdzieś z konsulem i zaczął pracę. Nie jest tym zachwycony, ponieważ uważa, że obecnie sensem jego życia jest wyłącznie Lotta i niczego więcej nie potrzebuje.
24 lipca. Werter ponownie odpowiada na list przyjaciela, który namawia go, aby zajął się rysunkiem. Jedyne, co zakochany potrafi narysować, to portret Lotty lub jej szkic.
26 lipca. Pod tą datą pojawiają się dwa listy - jeden do Lotty, w której prosi ją, aby nie zasypywała piaskiem atramentu na karteczkach, ponieważ całuje je, a następnie piasek zgrzyta mu w zębach. Jest także drugi, skierowany do Wilhelma, w którym narzeka, że nie potrafi widywać jej rzadziej, będąc na każde jej zawołanie.
30 lipca. Werter opisuje przyjazd Alberta, narzeczonego Lotty. Jest on sympatyczny i dobry, Werter nie może mieć mu nic do zarzucenia, jednak cierpi, widząc, że to nie on jest jej najbliższy. Stara się być dla niego łaskawy i nie epatuje przekonaniem, że ukochana należy do niego. Bohatera ogarnia cierpienie i silna zazdrość. Choć wcześniej zdawał sobie sprawę, że jego miłość jest tragiczna, teraz gdy zobaczył, że nigdy nie będzie z kobietą, jego życie wywraca się do góry nogami.
8 sierpnia. Bohater cierpi z powodu konfliktu wewnętrznego wywołanego rozdarciem między własnymi uczuciami a rzeczywistością. Odpowiada Wilhelmowi na rady, aby spróbował zdobyć Lottę lub o niej na dobre zapomnieć. Werter czuje się tym urażony, ponieważ przyjaciel spłyca jego sytuację. Nic nie jest tu proste i oczywiste. Chciałby móc odejść, jednak nie wyobraża sobie swojego życia bez ukochanej. Wieczorem. Werter trafia na swój dziennik i dziwi się, że świadomie wplątał się w taką sytuację. Od początku zdawał sobie sprawę, że Lotta jest zaręczona, a mimo to miał nadzieję niczym dziecko, że wszystko się ułoży.
10 sierpnia. Bohater cierpi, widząc Alberta i Lottę szczęśliwych. Próbuje znienawidzić mężczyznę, jednak okazuje mu on swoją przyjaźń. Narzeczony kobiety ma pozostać w miejscowości, otrzymując tu lukratywną posadę od księcia. Widzi jego zalety, jednak dalej pała do niego niechęcią.
12 sierpnia. W liście do Wilhelma Werter opisuje zalety Alberta. Pożycza od niego pistolet, a przyjaciel opowiada mu nieprzyjemną historię, którą przeżył z bronią. Widząc cnoty narzeczonego Lotty, bohater przykłada sobie pistolet do skroni. Albert krytykuje go i próbuje skłonić, żeby się opamiętał. Kłócą się na temat praw i powinności ludzkich. Werter uważa, że czasami samobójstwo jest jedynym wyjściem z sytuacji, natomiast Albert uważa to za głupotę i nie widzi żadnego uzasadnienia dla takiego postępowania.
15 sierpnia. Werter opisuje spotkanie z rodzeństwem Lotty. Zauważa, że są oni wobec niego ufni podobnie, jak do starszej siostry. Jest również ważną osobą dla ukochanej, choć nie odwzajemnia ona jego uczuć. Prowadzi też rozważania na temat literatury, zainspirowany rozmową z dziećmi.
18 sierpnia. Bohater cierpi. Jego rozważania są coraz bardziej przygnębiające i katastroficzne. Skupia się na idei przemijania. Nie potrafi odnaleźć w sobie szczęścia ani radości. Przebywanie z Lottą uzależnia go, jednak nie czyni szczęśliwym.
21 sierpnia. Wertera nawiedzają sny, w których jest z Lottą. Pobudka z nich jest dla niego niesamowicie bolesna, ponieważ nie potrafi się oderwać od swojego marzenia.
22 sierpnia. Bohater przyznaje przyjacielowi, że jest nieszczęśliwy. Nie ma siły czytać, tworzyć, wszystko pochłonęła pustka. Coraz poważniej myśli o wyjeździe do Wilhelma i pracy z nim u ministra. Nie ma jednak odwagi, by wyrwać się z pętli cierpienia.
28 sierpnia. Jest to dzień urodzin Wertera. Otrzymuje od Lotty i Alberta dwie małe książki, w tym kieszonkowe wydanie Homera, o którym marzył. Ukochana ofiarowała mu również przepaskę, którą miała w dniu ich pierwszego spotkania. Nie potrafi się jednak tym cieszyć.
30 sierpnia. Cierpienie bohatera doprowadza go na skraj obłędu. Chłonie jej piękno, przebywając z nią, jednak sprawia mu to tylko ból. Coraz częściej chce jedynie umrzeć, nie widzi innej szansy dla siebie, by wyrwać się z tak okropnego stanu zawieszenia i cierpienia.
3 września. Za namową Wilhelma Werter postanawia wyjechać od Lotty. Każda myśl o niej kaleczy jego duszę, zwłaszcza jeśli wie, że w tym czasie jest ona z Albertem.
10 września. Werter opisuje przyjacielowi ostatnie spotkanie z Lottą. Chciał jej powiedzieć, że wyjeżdża, jednak nie miał na to odwagi. Ukochana zaczęła opowiadać mu o swojej zmarłej matce i prowadziła rozważania na temat śmierci. Zastanawiała się, czy spotkają się z Werterem w Zaświatach. Gdy się z nią żegnał, nie wzięła na poważnie jego słów, że już się nie zobaczą.
20 października 1771. Bohater wyjeżdża z Wahlheim na stałe. Towarzyszy już konsulowi. Czuje, że czeka go jeszcze wiele trudnych chwil, jednak przebywając wśród ludzi, jest mu o niebo lepiej. Słucha się jednak rady przyjaciela, i ma nadzieję, że jeśli będzie cierpliwy, wszystko zmieni się na lepsze. Rozważa także, czym że jest szczęście dla człowieka w odniesieniu do innych.
26 listopada. Werter odnajduje się w nowym miejscu. Czuje się dobrze, poznając nowych ludzi, np. hrabiego C., w którym zauważa swoją bratnią duszę. Wciąga się w wir pracy, co również poprawia jego stan.
24 grudnia. Praca dla konsula zaczyna mu ciążyć. Werter czuje, że człowiek ten jest tak skrupulatny, ponieważ wylewa swoje frustracje na współpracowników. Cieszy się jednak z coraz lepszych stosunków z hrabią. Konsul jest o to zazdrosny, przez co obgaduje bohatera.
8 stycznia 1772. Bohater żali się przyjacielowi, że nie może znieść tego, jak wyglądają relacje wśród urzędników. Pojawia się to także w trakcie przyjemności, takich jak jazdy saniami, gdzie pojawiła się sprzeczka, kto ma jechać pierwszy. Werter puentuje to myślą, że nie zawsze ten, który stoi najwyżej, ma realną władzę.
20 stycznia. List skierowany jest do Lotty. Opisuje jej swoje nieszczęście, poczucie bezsensu. Cierpi, będąc od niej daleko. Wspomina spotkania z panną B., choć uważa ją za nierówną ukochanej. Pyta ją, co u Alberta oraz kiedy odbędzie się ślub, jednak trapi go sama myśl o tym.
8 lutego. Zła pogoda nie psuje nastroju Werterowi. Cieszy się, bo wtedy nikt mu nie przeszkadza. Nie widzi wtedy tych walk o posadę, które uważa za wyjątkowo niegodne. Woli dni pochmurne i brzydkie od pięknych, ponieważ tylko wtedy może zaznać spokoju.
17 lutego. Bohater żali się na konsula. Minister udziela Werterowi nagany, jednak wysyła mu także list prywatny, przez co nie zamierza rezygnować ze stanowiska.
20 lutego. Jest to pierwszy list do Alberta, odpowiedź na zawiadomienie o zaślubinach. Są już pobrani. Werter cierpi, jednak cieszy się, że zajmuje drugie miejsce w sercu Lotty i nie zapomina ona o nim.
15 marca. Werter opisuje przyjacielowi nieprzyjemną sytuację, która spotkała go na obiedzie u hrabiego. Zaprosił go na obiad, następnie zaczęło się przyjęcie, na które zjechało się wielu arystokratycznych gości. Wszyscy szeptali między sobą i byli nieprzyjemni wobec mieszczanina. W pewnym momencie hrabia C. wyprosił go z towarzystwa, a Werter udał się do gospody, w której mieszkał. Zaczęło jednak plotkować o tym całe miasto, przez co bohater czuje się sfrustrowany. Złości się, że kiedykolwiek wyjechał z Wahlheim i że ktokolwiek go do tego namawiał.
16 marca. W liście opisywane jest spotkanie z panną B. Dowiaduje się od niej, że jest źle widziany w towarzystwie, a jej ciotka rozpowiada na jego temat okropne plotki. Wszyscy cieszą się, że został tak ukarany za swoje zuchwalstwo. Po raz kolejny Werter myśli o samobójstwie, by zakończyć swoje cierpienia.
24 marca. Werter prosi o zwolnienie ze służby. Nie informuje jednak o swoich zamiarach matki ani Wilhelma, ponieważ nie chce, aby utrudniali mu odejście. Prosi przyjaciela o przekazanie tej wieści matce.
19 kwietnia. Jest to post scriptum do poprzedniego listu, który nie został wysłany, aż książę nie zwolnił go ze służby. Wszyscy są niezadowoleni jego postępowaniem, jednak Werter nie przejmuje się tym. Zapowiada wyjazd na wiosnę do posiadłości księcia na wsi.
5 maja. Werter informuje o swoim wyjeździe i zapowiada wizytę w rodzinnych stronach, aby odświeżyć wspomnienia.
9 maja. Bohater relacjonuje przyjacielowi wizytę. Budzi w nim ona wiele uczuć, gdyż przypomina sobie beztroskie czasy, gdy świat nie krzywdził go tak, jakie miały miejsce niedawno. Źle reaguje jednak na zmiany, które zadziały się podczas jego nieobecności. Został tam na kilka dni.
25 maja. Werter zwierza się przyjacielowi, że rozważał udział w wojnie, jednak książę mu to odradził.
11 czerwca. Mieszczaninowi nie podoba się u księcia. Choć jest on dla niego dobry i sympatyczny, nie potrafi oprzeć się wrażeniu, że jest nie na swoim miejscu. Zamierza w ciągu tygodnia wyjechać.
16 czerwca. List zawiera jedno zdanie o poczuciu marności i przemijaniu.
18 czerwca. Bohater wyjawia przyjacielowi, gdzie zamierza się udać. Chce zwiedzić tam kopalnie, jednak naprawdę, pragnie jedynie być bliżej Lotty.
29 lipca. Werter cierpi z zazdrości o Alberta. Chciałby, żeby ukochana była jego żoną. Pragnie skonfrontować się z jej mężem, jednak nie ma na tyle odwagi.
4 sierpnia. W liście Werter opowiada o wizycie w miejscu, gdzie początkowo mieszkał pod Wahlheim. Kobieta, matka dwójki dzieci, straciła młodsze z nich, a mąż powrócił ze Szwajcarii z pustymi rękoma.
21 sierpnia. Bohater pragnie śmierci Alberta. Liczy, że wtedy mógł zostać jej mężem. Wrócił w miejsca ich pierwszych spotkań, jednak nie czuje już tej radości, co kiedyś. Odczuwa jedynie ból i smutek.
3 września. Krótki list zawiera jedynie smutną refleksję o niemożności zdobycia Lotty.
4 września. Werter opisuje nadejście jesieni. Spotyka parobka, który był zakochany w swojej pani. Z miłości szalał, nie spał i nie jadł. Zaczął też źle pracować, a na koniec wyznał jej uczucie i pragnął ją posiąść. Został wydalony ze służby, a kobieta ma ponownie wyjść za mąż, dlatego planuje popełnić samobójstwo. Bohater rozumie sługę, a także zauważa, że nie tylko on odczuwa cierpienie z miłości.
5 września. Bohater trafia na kartkę wysłaną Albertowi przez Lottę. Przez chwilę ma nadzieje, że jest ona zaadresowana do niego.
6 września. Werter sprzedaje błękitny frak, który miał na sobie w dniu pierwszego tańca z Lottą.
12 września. Lotta wyjeżdża na kilka dni. Żegnając się z nim, pokazuje mu kanarka. Bohater cierpi, widząc, że daje ptakowi więcej czułości, niż jemu.
15 września. Werter smuci się, ponieważ orzechy, pod którymi siedział z Lottą podczas wizyty u chorego pastora, zostały ścięte na rozkaz nowej pastorowej, którą uważa za opętaną. Nie może się z tym pogodzić.
10 października. Bohater nie może znieść, że Albert nie cieszy się posiadaniem Lotty tak, jak na to zasługuje.
12 października. Zmienia się ulubiona książka Wertera. Z „Homera” przerzuca się na „Pieśni Osjana”. Zachwyca się nostalgicznym nastrojem dzieła i pesymizmie, który się z niego wylewa. Znowu chce odejść ze świata.
19 października. Werter narzeka na pustkę w swoim sercu.
26 października. Bohater przebywając u Lotty zastanawia się, czy ona i Albert przejęliby się jego śmiercią.
27 października. Werter rozmyśla, jak niewiele ludzie znaczą dla siebie i napełnia go do smutkiem. Wieczorem. Coraz częściej bohater widzi, że bez Lotty jest niczym.
30 października. Werter narzeka przyjacielowi na swoje tragiczne uczucie, którego nie może wyrazić.
3 listopada. Bohater coraz bardziej nie chce żyć. Jego cierpienie prowadzi do jego odosobnienia. Zaczyna mu wadzić jesień, potęguje ona zły stan nieszczęsnego.
8 listopada. Pojawia się u niego problem z alkoholem. Jest coraz mniej oporny na to, co dzieje się wokół niego. Widzi, że Lotta robi z nim, co chce.
15 listopada. List jest odpowiedzią na współczucie przyjaciela. Werter zapewnia go, że wyjdzie z tego i ma się nie martwić, po prostu musi teraz cierpliwie znosić znoje życia.
21 listopada. Werter przeżywa, jak traktuje go Lotta. Obdarza go coraz czulszymi uczuciami, co całkowicie miesza mu w głowie. Na pożegnanie mówi mu, że jest dla niej drogim Werterem, co nie daje mu spokoju.
22 listopada. Bohater nie ma odwagi modlić się o zdobycie ukochanej, ponieważ należy już do kogoś innego. Nie pragnie jednak niczego więcej.
24 listopada. Lotta widzi cierpienie mężczyzny. Chce go jakoś pocieszyć, jednak każda okazana przez nią czułość jeszcze bardziej boli bohatera. Przysięga sobie, że nigdy nie będzie próbował jej pocałować.
26 listopada. Werter próbuje się pocieszyć lekturą. Czyta jednak pieśni Osjana, które mają bardzo pesymistyczny wydźwięk.
30 listopada. W liście bohater opowiada o spotkaniu z biednym obłąkanym mężczyzną, którego spotkał nad wodą. Całkowicie postradał on zmysły. Mimo późnej jesieni, pragnie zebrać bukiet kwiatów dla ukochanej. Werter trochę mu zazdrości, ponieważ dzięki temu mężczyzna nie wie, w jak okropnym świecie żyje. Mimo obłędu, czuje się szczęśliwy.
1 grudnia. Werter dowiaduje się, że ów szaleniec był zakochany w Lotcie. Pracował jako pisarz u jej ojca, gdy wyraził swoje uczucia, został zwolniony i oszalał.
4 grudnia. Stan bohatera pogarsza się. Wpada w obłęd. Gdy widzi obrączkę ślubną Lotty, wybucha płaczem. Ukochana martwi się o jego stan. Coraz bardziej chce on zakończyć swój żywot.
6 grudnia. Kobieta śni mu się co noc. Nie potrafi pozbyć się jej obrazu z głowy. Ma już tego dość.
Wydawca do czytelnika. W tym fragmencie pojawia się narracja trzecioosobowa. Dopowiada historię Wertera, ponieważ zostało za mało listów z tego okresu. Bohater coraz bardziej popadał w obłęd, ale Albert nie był o niego zazdrosny, często usuwał się z pokoju Lotty, gdy był z nią Werter. W Wahlheim zdarzyło się morderstwo, którego dokonał parobek. Werter postanowił go bronić, przekonany o jego niewinności. Albert wraz z Komisarzem byli jednak przeciwni, co bardzo zabolało bohatera. Mąż Lotty zaczął jednak być zazdrosny o Wertera. Oddalają się od niego, co wprowadza go w jeszcze gorszy nastrój.
12 grudnia. Werter opowiada Wilhelmowi o swoim cierpieniu. Bohater czuje, że umiera z cierpienia. Odnajduje jedyną przyjemność w burzliwej pogodzie. Chce umrzeć, jednak nie ma jeszcze na to odwagi.
14 grudnia. Uczucie Wertera do Lotty przestaje być tak czyste. Coraz częściej pragnie jej również fizycznie. Pożąda ją. Brzydzi się sobą, oswaja się z myślą śmierci. Narrator trzecioosobowy komentuje oswojenie się Wertera z myślą samobójstwa i śmierci.
20 grudnia. W liście pojawia się fragment od wydawcy, opisujący ostatnie spotkanie z Lottą. Nie chce wracać do przyjaciela i matki, choć otrzymuje kolejny raz taką propozycję. Żegna się jedynie z nimi. Była to niedziela przed Wigilią. Werter był u Lotty, ale nakazała mu, aby przyszedł do nich dopiero za cztery dni. Chce ograniczyć spotkania z nim, ponieważ jego zachowanie niepokoi Alberta. Werter wpada w furię i chce umrzeć. Później jest odrętwiały. Dużo później wychodzi.
Wspomniany jest także list, który napisał do Lotty 21 grudnia. Mówi jej, że popełni samobójstwo i żegna się z nią. Przychodzi jednak do jej domu gdy jest całkiem sama w domu. Czyta jej przetłumaczone przez siebie fragmenty pieśni Osjana. Próbuje ją całować, jednak Lotta odtrąca go i żegna na zawsze. Łamie w ten sposób dane sobie słowo, że nigdy nic takiego nie zrobi. Pisze więc ostatnie listy pożegnalne do ukochanej, Wilhelma i Alberta, którego dodatkowo prosi o pośmiertne wybaczenie.
Po jedenastej. Werter samotnie spędza noc wigilijną. Wznosi ostatnie lamenty do Boga i ukochanej. Przypomina sobie po raz ostatni jej sylwetkę, a gdy wybija północ, strzela sobie w głowę. Rozpoczyna się jego wielogodzinna agonia, ponieważ nie ginie od samego strzału. Nadbiega lekarz, jednak mężczyzny nie udaje się uratować. Był ubrany w niebieski frak i żółtą kamizelkę - w ten sam sposób był ubrany podczas pierwszego spotkania z ukochaną. Zostaje szybko pochowany, jednak trumny nie odprowadza żaden z jego bliskich ani ksiądz. Towarzyszy mu jedynie komisarz.
Aktualizacja: 2024-10-09 17:13:47.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.