Młodzież się zmienia, podobnie jak cały otaczający nas świat. W tej rzeczywistości mogą pojawić się obawy, kto jest dla młodych ludzi autorytetem i czy naprawdę są to postaci godne naśladowania. Wiele czynników składa się na kształtowanie charakteru, ale autorytety również mogą mieć wpływ. Przykłady znajdziemy w literaturze np. w powieści Antoniego Libery Madame. Z drugiej strony, w literaturze opisano też skutki braku autorytetów, które przedstawił Sławomir Mrożek w dramacie Tango.
W powieści Madame autorstwa Antoniego Libery ukazany jest pejzaż Polski lat 60. Główny bohater, uczący się w jednym z warszawskich liceów, jest przykładem niezwykłej inteligencji, talentu i wrażliwości, starając się odnaleźć swoje miejsce w społeczeństwie zdominowanym przez socjalistyczny reżim. Pomimo jego wyjątkowych zdolności, nie może rozwijać swoich zainteresowań w pełni. Pasjonuje go szczególnie sztuka, ale niestety w PRL-u podlegała ona surowej cenzurze. Muzyka jazzowa, przyjęta z zachodu, jest postrzegana jako niebezpieczna moda, nawet zainteresowanie hiszpańską wojną domową jest ryzykowne. Narrator zmaga się z trudnościami narzuconymi przez reżim, który ogranicza możliwości rozwoju jednostki i narzuca sztywne ramy myślenia oraz działania.
Nic więc dziwnego, że dla dorastającego w takich warunkach chłopaka, wielkim autorytetem staje się tytułowa Madame. Nastolatek przeżywa silną fascynację nauczycielką francuskiego, która jednocześnie jest dyrektorką jego liceum. Madame pokazuje mu, że na świecie istnieje coś więcej niż PRL-owska bylejakość i cenzura. Kobieta wykracza poza schematy panujące w socjalistycznym państwie. Urodziła się za granicą, nie odnajduje się w PRL-u, dlatego jej najważniejszym celem jest wyjazd do Francji. Na każdym kroku wyróżnia się na tle innych kobiet: jest elegancka, tajemnicza, nie ma męża, chociaż ma już ponad trzydzieści lat.
Narrator poszukuje informacji na temat jej życiorysu, odkrywając, że kobieta ma za sobą trudne doświadczenia, które kształtują jej osobowość i postawę. Ta nieznana przeszłość dodaje jej tajemniczości, a zarazem sprawia, że jest bardziej autentyczna, ponieważ znamy jej motywację. Poprzez osobistą znajomość z Madame, chłopak zdobywa nie tylko wsparcie, ale także inspirację do wyboru właściwej ścieżki życiowej. Choć kobieta zachowuje dystans, jej obecność i wsparcie są dla niego niezmiernie istotne. To właśnie w relacji z nią odnajduje motywację do przekraczania własnych granic i rozwijania się jako artysta i po prostu człowiek. Miłość nastolatka pozostaje nieodwzajemniona: nauczycielka naturalnie zachowuje dystans i nie pozwala się pocałować. Mimo wszystko pozostaje w jego pamięci i dodaje mu pewności w dążeniu do kariery literackiej.
Niektórzy mogą negować znaczenie autorytetów w wychowaniu młodzieży. Z taką postawą związane są jednak niebezpieczeństwa, których przykładem jest historia opisana w Tangu Sławomira Mrożka. W dramacie świat jawi się jako groteskowa karykatura nowoczesności, gdzie idea wolności i swobody przybiera absurdalne rozmiary. Rodzice Artura, głównego bohatera, przekroczyli granice wszelkich norm, doprowadzając do totalnego rozkładu konwencji społecznych i oderwania się od tradycji. Ich ekscentryczna wolność staje się paradoksalnie zniewoleniem, ponieważ panuje całkowity chaos, a ponieważ nie ma zasad, rządzi ten, kto ma najwięcej siły.
Młode pokolenie, które reprezentuje student Artur, paradoksalnie buntuje się przeciwko tej formie bezradności i niemożności prawdziwego buntu. W świecie, gdzie normy zostały porzucone, walka młodzieży polega na próbie odzyskania sensu, odnalezienia własnej tożsamości w chaosie postmodernistycznej rzeczywistości. Tango staje się metaforą absurdalnego tańca, gdzie ludzie krążą w niemożliwych do zrozumienia rytuałach, starając się odnaleźć sens w świecie pozbawionym jasnych wartości. To groteskowy obraz współczesności, w której wolność przekształca się w ironiczne zniewolenie, a bunt staje się próbą oporu przeciwko bezsilności.
W Tangu świat zostaje przewrócony do góry nogami, ukazując tzw. motyw świata na opak, gdzie tradycyjne role i normy są kompletnie zniekształcone. Młody Artur znajduje się w roli obrońcy starego porządku, walcząc z absurdalnymi realiami, które otaczają go na każdym kroku. Nawet jego stara babcia, zamiast zachowywać się zgodnie z oczekiwaniami wynikającymi z wieku, przyjmuje postawę typową dla nastolatki, potęgując panujący w domu chaos. W tej groteskowej rzeczywistości panuje zupełny bałagan, a każdy element wydaje się być na niewłaściwym miejscu. Salon pełen jest przypadkowych przedmiotów, jak katafalk czy klatka na ptaki, które tworzą efekt beztroskiego chaosu. Zachowanie rubasznego Edka i innych postaci wcale nie odpowiada wyobrażeniom o inteligenckim domu, tworząc jeszcze większe zamieszanie. Eleonora prowadzi jawny romans z dziwnym gościem, a jej mąż udaje, że nie dostrzega tej sytuacji, ponieważ wierność małżeńska również jest kwestią przeszłości. Groteska w dramacie nie jest jedynie kwestią komizmu czy zszokowania czytelnika, ponieważ przede wszystkim jest przestrogą. Próby przywrócenia dawnego ładu kończą się niepowodzeniem, a w tej anarchii totalitarną władzę przejmuje Edek. Nie dlatego, że ma do tego predyspozycje, ale dlatego, że po prostu ma więcej fizycznej siły niż domownicy. Paradoksalnie umiłowanie wolności skutkuje zniewoleniem bohaterów, ponieważ ich gość zaczyna rządzić w ich własnym domu.
Innym literackim przykładem roli autorytetu w kształtowaniu młodego człowieka jest powieść „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Jej główny bohater, Cezary Baryka, dopiero dorasta i zaczyna poznawać świat w wyjątkowo brutalnych okolicznościach. Jego dzieciństwo kończy się bowiem wraz z rosyjską rewolucją w Baku. Zanim jednak dochodzi do jej wybuchu, młody Baryka jest zafascynowany ideałami, jakie przedstawiają społeczeństwu bolszewicy. Bohater jest bowiem w wieku, w którym łatwo jest zachłysnąć się pięknymi ideami.
Jednak już po rewolucji, w Polsce, Baryka nadal szuka autorytetów, które pokazałyby mu właściwą drogę w życiu. Na jego drodze pojawia się Szymon Gajowiec, który przedstawia mu postaci inspirujące jego samego i służące mu jako autorytety. Są nimi tacy bohaterowie jak Marian Bohusz, Stanisław Krzemiński oraz Edward Abramowski, osoby powiązane z nauką, żyjące w czasach, w których Polska znajdowała się w niewoli zaborców.
Dla Gajowca są wzorami patriotów, który wiele dobrego zrobili dla swojej ojczyzny i nie bali się ciężkiej pracy. Baryka ma więc szansę kształtować się w oparciu o życiorysy osób zaangażowanych politycznie w wydarzenia w kraju, popierających wytężoną pracę na rzecz jego odzyskania i odbudowania oraz szanujących najważniejsze wartości w życiu człowieka. Autorytety tego typu są dla ludzi takich jak Gajowiec czy Baryka drogowskazami, pokazują im drogę, jaką powinni oni podążać, by stworzyć silny kraj, w którym każdy ma swoje miejsce.
Autorytety mogą być różne: niektóre są uniwersalne, a inne po latach zostają strącone z piedestału. Przykłady literackie pokazują nam jednak, że młodzież potrzebuje wyższych wartości: w innym przypadku pogrąża się w chaosie i anarchii, które wbrew pozorom nie dają ani wolności, ani szczęścia.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.