Przy pomocy kreacji bohaterów autorzy często próbują przekazać czytelnikowi konkretną perspektywę, według której powinien on odczytywać świat przedstawiony. Często w literaturze pojawia się kreacja bohatera jako obraz „przygód człowieka myślącego”. Tego typu przedstawienie postaci od razu sugeruje, że autor chce poprowadzić czytelnika w bardzo konkretną sferę refleksji, które możliwe są tylko dzięki sięgnięciu do kapitału kulturowego i do sieci odniesień do kultury, literatury czy wiedzy politycznej. Tego typu kreacja bohaterów ma miejsce między innymi w dziełach literackich takich jak powieść „Madame” autorstwa Antoniego Libery, w dramacie romantycznym „Kordian” pióra Juliusza Słowackiego czy wreszcie w niedokończonym dziele Marii Dąbrowskiej o znaczącym tytule „Przygody człowieka myślącego”.
W „Madame” Antoniego Libery człowiekiem myślącym jest narrator, czyli równocześnie także główny bohater powieści, z perspektywy którego czytelnik obserwuje wszystkie przedstawione wydarzenia. Jest on osobą mocno zanurzoną w kulturze i w jej przeżywaniu. To wszystko jest sposobem kreacji głównego bohatera jako człowieka inteligentnego i oczytanego, a co za tym idzie także inaczej spoglądającego na świat niż ludzie, którzy nie mieli okazji dorastać w określonym środowisku, mającym dostęp do kapitału kulturowego i zasobów, jakim są książki czy dzieła sztuki.
Bohater wyróżnia się, również dlatego że w czasach jego dzieciństwa i młodości dostęp do literatury i kultury był ograniczony ze względu na podziały polityczne i ograniczenia wolności narzucane przez władzę PRL-u obywatelom. Człowiek myślący, jakim jest zarówno narrator, jak i sam autor, korzystając z perspektywy zakorzenionej w kulturze europejskiej równocześnie wchodzi w pogłębioną polemikę z innymi znanymi tekstami czy twórcami, na przykład z Dante czy Gombrowiczem. Przygody człowieka myślącego mają więc głównie miejsce w jego umyśle, świecie wewnętrznym i dotyczą w dużej mierze jego rozwoju duchowego i intelektualnego.
Kreacja bohatera, która sprawia, że narracja przypomina właśnie „przygody człowieka myślącego” sprawia, że autor może swobodnie czerpać ze swojej wiedzy o otaczającym go świecie i z własnego kapitału kulturowego, dzięki czemu dzieli się z czytelnikiem swoimi przemyśleniami i obserwacjami, które z tej wiedzy bezpośrednio wynikają. Dodatkowo w czasach PRL-u podobne oczytanie i zaznajomienie z zachodnią kulturą było także symbolem pewnej przynależności do grup społecznych, mających dostęp do zakazanych oficjalnie źródeł.
Przygody człowieka myślącego śledzić można także w dramacie Juliusza Słowackiego pod tytułem „Kordian”. Główny i zarazem tytułowy bohater odbywa po próbie samobójczej podróż po krajach Europy. Kordian to człowiek wykształcony, oczytany i świadomy wielu procesów, jakie mają miejsce na świecie, jednak jego wyprawa otwiera mu oczy na wiele zagadnień. Sytuacje, jakich jest świadkiem, przyczyniają się do jego rozwoju duchowego, ponieważ Kordian jest człowiekiem myślącym i inteligentnym, zatem nie chłonie biernie otaczającego go świata, tylko wyciąga z każdego wydarzenia własne przemyślenia i refleksje.
Oczami dojrzewającego, ale bystrego bohatera, Słowacki ukazuje czytelnikom to, jak jawiła mu się Europa w jego czasach. Poeta bezlitośnie punktuje wiele zjawisk i zachowań społecznych, wystawia na krytykę także największe autorytety. Nie waha się nawet wytknąć hipokryzji papieżowi.
Tego typu postrzeganie świata możliwe jest jednak tylko przy kreacji bohatera, który jest właśnie człowiekiem myślącym, obserwującym rzeczywistość i wyciągającym z niej własne wnioski, które w jakiś sposób rozwijają go duchowo i intelektualnie. Bohater, jakim jest Kordian, posiada narzędzia niezbędne do analizowania zjawisk społecznych, kultury i układów politycznych, jakie go otaczają na każdym kroku.
„Przygody człowieka myślącego” to także tytuł powieści Marii Dąbrowskiej, która opisywana jest jako typowa szlachecka saga rodzinna. Autorka zaczęła pracować nad nią w roku 1938, a po raz pierwszy wydano ją w roku 1987. Nieukończona przez Dąbrowską powieść miała w zamyśle ukazywać dalsze losy polskiej inteligencji i jej pozycji w polskim społeczeństwie. Tytuł - który ostatecznie miał brzmieć inaczej - nawiązywał więc właśnie do inteligencji, wskazywał na to, z jaką grupą społeczną czytelnik ma do czynienia. Dąbrowska kreuje rzeczywistość widzianą oczami właśnie tytułowego człowieka myślącego. Bohaterowie niedokończonej powieści są jednak wypaleni i bierni, nie przyjmują na siebie zadań, jakie narzuca im ich pozycja społeczna.
Kreacja bohatera jako obraz „przygód człowieka myślącego” spełnia więc w literaturze konkretną funkcję i otwiera przed autorem specyficzny sposób narracji. To sygnał dla czytelnika, dzięki któremu może on rozpoznać z jakim typem postaci, narracji i kreacji świata przedstawionego ma do czynienia. Tego typu przedstawienie bohatera sugeruje, że do odbioru dzieła potrzebne są konkretne zasoby i kapitał kulturowy. Zawierać ono może jednak również krytykę tego rodzaju środowisk.
Aktualizacja: 2022-09-21 20:01:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.