Ludzie od wieków łączą się w pary, a uroczystemu zawarciu związku małżeńskiego towarzyszy zabawa weselna. Przez lata obyczaje związane z tym ważnym momentem w życiu oczywiście się zmieniały, a wiele z nich zostało udokumentowane w literaturze. Motyw wesela znajdziemy w wielu utworach, a zabawa bywa tylko punktem wyjścia do przedstawienia relacji społecznych. Wesele pojawia się oczywiście w dramacie Stanisława Wyspiańskiego zatytułowanym właśnie „Wesele”, ale też powieści społeczno-obyczajowej Stanisława Reymonta „Chłopi”.
Już tytuł dramatu Wyspiańskiego sugeruje, podczas jakiego wydarzenia toczy się akcja utworu. Co więcej, powstanie utworu było inspirowane prawdziwymi wydarzeniami, ponieważ w 1900 roku autor gościł na weselu krakowskiego poety Lucjana Rydla i małopolskiej chłopki Jadwigi Mikołajczykówny. Ślub miał miejsce w Krakowie, ale wesele odbyło się we wsi Bronowice w dworku należącym do Kazimierza Tetmajera, który zresztą również poślubił kobietę ze wsi. Różnice w pochodzeniu państwa młodych sprawiały, że związek był uznawany za kontrowersyjny. Na weselu chłopi spotkali się z miejską inteligencją, co zainspirowało Wyspiańskiego do stworzenia obrazu polskiego społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku.
W utworze zostało ukazane tradycyjne, wiejskie wesele. Odbywało się w chacie, w której przez całą noc trwały tańce do muzyki granej przez ludowy zespół. Chłopi bawili się chętnie, Czepiec wdał się w kłótnię z muzykantami, gdy ci stwierdzili, że ich praca jest zakończona i przestali grać. Mimo wzajemnej niechęci, inteligencja również dołączyła do zabawy. Miejskie dziewczyny chciały tańczyć z młodymi chłopakami ze wsi, którzy imponowali im swoją energią i zapałem do zabawy. Na sali było tłoczno, ale nikomu nie przeszkadzało to w zabawie.
Wystrój był utrzymany w ludowym stylu, jak przystało na miejsce, gdzie odbywało się wesele. Na środku znajdował się suto zastawiony stół przykryty białym obrusem. Na zabawie nie brakowało jedzenia, ale też alkoholu, przez co duża część gości była pod jego wpływem. Wśród dekoracji nie zabrakło pawich piór, wstążek czy kolorowych chustek. Wyspiański zwrócił też uwagę na piękne, tradycyjne stroje pełne kolorów. Strój miał dla chłopów bardzo duże znaczenie. Gdy Pan Młody zaproponował żonie, żeby ta zdjęła niewygodne buty, dziewczyna oburzyła się, ponieważ na weselu nie wypadało bawić się boso. Były to konwenanse, których mieszkańcy wsi wiernie przestrzegali. Kolejnymi przestrzeganymi tradycjami były oczepiny oraz obecność druhen i drużbów.
Obyczaje weselne są częścią akcji dramatu, jednak nie znajdują się na pierwszym planie. Wyspiański skupił się przede wszystkim na relacjach chłopów i inteligencji, a wesele było wyłącznie pretekstem do ich spotkania. Autor opisał niezrozumienie i niechęć między tymi warstwami społecznymi. Inteligencja nie traktowała chłopów poważnie, a mieszkańcy wsi mieli żal o lata wyzysku, gdy musieli pracować na bogactwo szlachty, posiadając niewiele praw.
To właśnie w podziałach społecznych Wyspiański dopatrywał się jednej z przyczyn trwającej od ponad stu lat niewoli narodu polskiego. Podzielonym społeczeństwem łatwo było manipulować, podobnie jak miało to miejsce podczas rabacji galicyjskiej, gdy Austriacy przekonali chłopów, że szlachta zamierza obrócić się przeciwko nim podczas powstania. Chłopi zwrócili się przeciwko szlachcie i inteligencji dokonując krwawej rzezi. Wyspiański na jedną noc uczynił z bronowickiej chaty soczewkę, w której można zobaczyć prawdziwą naturę Polaków. W jednym miejscu spotkali się zamożni i ubodzy chłopi, artyści i dziennikarze, co doskonale ukazało, że Polacy nie rozumieją siebie nawzajem i niejednokrotnie kierują się stereotypami, zamiast postarać się poznać drugą stronę. W takich warunkach trudno było o wywołanie wspólnego zrywu narodowo-wyzwoleńczego, dlatego Polacy tkwili w bierności.
Między „Weselem” a „Chłopami” można dostrzec podobieństwa: akcja rozgrywa się na wsi, a autorzy obydwu autorów poświęcili wiele uwagi przedstawieniu ludowych obyczajów, również tych związanych ze ślubem i weselem. Między dziełami istnieją jednak również istotne różnice. Reymont starał się przede wszystkim przedstawić codzienność i mentalność chłopów. Nie mogło zabraknąć tutaj również wesela - narrator opowiada o ślubie pięknej, młodej Jagny oraz znacznie starszego, zamożnego wdowca Macieja Boryny. W przeciwieństwie do dramatu Wyspiańskiego, Reymont nie podejmował się tutaj jednak opisu sytuacji politycznej w Polsce oraz diagnozy jej przyczyn. Na pierwszym planie znajdują się tutaj tytułowi chłopi i ich obyczaje. Autor starał się jak najpełniej przedstawić życie mieszkańców wsi Lipce. Powieść jest podzielona na cztery tomy odpowiadające porom roku, co doskonale odpowiada codzienności chłopów uporządkowanej przez naturę.
Wesele zostało ukazane w powieści w kontekście przekazywanych z pokolenia na pokolenie obyczajów. Izba w chacie panny młodej została pięknie udekorowana przed przybyciem gości. Zabawa rozpoczynała się od wypicia wódki na cześć młodej pary. Wesele było zorganizowane z rozmachem, bawiła się tam nie tylko rodzina, ale też wszyscy sąsiedzi, a nawet mieszkańcy sąsiednich wiosek. Ukazuje to dobre kontakty w lokalnej społeczności, gdzie praktycznie nikt nie był obcy. Goście prowadzili pana młodego do chaty jego narzeczonej, gdzie oboje otrzymywali błogosławieństwo od rodziców.
Po ślubie w miejscowym kościele zaczynała się huczna zabawa. Ważną częścią wesela były tradycyjne oczepiny, na których pannie młodej zakładano czepiec, symbolizujący rozpoczęcie małżeńskiego życia. Obyczaj nakazywał też obcięcie warkocza, na co jednak ceniąca sobie wygląd Jagna nie chciała przystać. Po oczepinach panna młoda była odprowadzana do domu swojego męża, który od tego momentu stawał się również jej domem. Powieść Reymonta jest więc doskonałym świadectwem obyczajów chłopów początków XX wieku, z których niektóre przetrwały do dzisiaj.
Motyw wesela może odgrywać w utworach literackich różną rolę. W dramacie Wyspiańskiego był to tylko punkt wyjścia do refleksji na temat Polski i Polaków. W powieści Reymonta, wesele było z kolei jednym z ważnych momentów w życiu lokalnej społeczności. Niezależnie od intencji autora, dzieła są jednak po latach ciekawym świadectwem ludowych obyczajów.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.